I. A´na. Yunkipisu nis - Ministerio de Transportes y Comunicaciones

Anuncio
KIRKA IMANAN KU´UNIHPUN A YA´SUTUN YUNKI NAHTANTATE PANKA I´I
IWANANTEKAISU YUNKIPISU
(LENGUA SHAWI1)
I.
A´na. Yunkipisu nishirapipi.
Yunkirekesu nuya acuate i´iru´sa pa´tamare Wachaca, Marañun, Uhkayari inaran
Amazunas pa´piru´sa kepamare inaran nuya acuate pe´peturu´sa i´sharusa
winkintumapachina pi´ihpitaweri nuya ni acutate pakamare inaran ya´ihpi pi´ihpi
tawerin nuya akuamare, ku manta pi´ihpi taweri i´sharu´sa pa´maipachina sakai´au
pa´tamare (pi´ipitaweri).
Inamare, nuya akuapuna a´na i´i pa´tamare inaran nisha´winankeran ni akuantapuna i´i
a´paikamare.
Yunkiresu nahterinsu sa´katu ahkupurui iwanante´kaimare shunka kara cu´win sa´kai
pa´takasu (na´punin pa´patera),ya´kariakechin Yurimawah, Saramiriza, Kumtamana
inaran
Rihquina,
nahpa´patun
i´quitu
nunshinan
ya´karia
kuwiyanapuchinke.Nahpusapatun
nahtemantarin
amikaimare
pensaru´sa,
naramuhturu´sa ya´urinsu i´iyanake ku´unihpun akuapi ma´quina i´sha a´nirinsu
pamatupachina inaran winkintupachina i´iru´sah.
A´natrahpu kirumihtru nahpanatrinsu yunkiresu nahpana nanirinsu, i´iru´sa anipisu
inanahpanachachin. Nu´panenpua nahteterinsu nahpanachachin karashunka ka´tu
Distritu rigiun nurihtu ya´werewa nahpana na´papatun U´kariana na´paiyanachachin.
-
Nurihtu Rigiun: Ka´piru Distritu, Emiriu San Martin, Inaru Hirirah, Ma´kia, Puinawa,
Riquina inaran Sa´kina, na´papatun Riquina Prupinsiake; Kuntamana Distritu,
Inawaya, Pari Marque, panpateru Nuyaruh, Sarayahku inaran Arfritu Pargase
Kirah, U´kayari Prupinsia´pa; Sisaru Nupise Tininti Distritu inaran Rakuna Inapa
Ama´suna Prupinsiake; Mansirichi Distritu, inaran Paranka, ka´pi Marañun
Prupinsiake; Nauhta Distritu, Parinarih inaran Urarinaru´sa, Nurihtu Prupinsia;
Pipas Distritu, Namun Casticha, Sanpapru inaran Ya´pari, Mariska Namun Castilla
Prupinsia; Puhtumayu Distritu, Intiana, Punchana inaran Amazunaru´sa, Maynas
Prupinsiake.
-
U´kayari Rigiun: Kachiria Distritu, Na´sha Riquina inaran Meremesunuh, Kurunirke
Portillo Prupinsia.
II.
Ka´tu. Ma´ta Nahtantresu.
Na´kurinpa ni´katun nuitatun ya´ipiana ku ya´ketamarewe Tenitun yura´inan
nuwanterinsu Sha´winan Ya´watun Napurinsu i´iru´sa iwanantekaimare.
Insewareta yura´inan nuya akupike inaran ya´weterin payu nuitatuna ya´ipiana ku
ya´ketamarewe.
Nuitatuna Na´pana ku ya´ketamarewe teninsu ni´sha ni´sha nishirin yunkireke ku´u
nihpun kenanin ya´ketamarepuchin, nuya yunkiate pa´shi tate nuya ni akukasu,
ta´punanta na´panachahchin ya´keterin inaran ya´werewa nuitunenpuake.
1
Documento traducido por Miller Vidal López Santillán, intérprete inscrito en el Registro de Intérpretes
de Lenguas Indígenas del Viceministerio de Interculturalidad.
Na´kurinpa tenitun yura´inan nuantatun tarantun inaeran yunkiresu nuya ni nitate
anantamare inamare firmatare estature inaran inprisa anantuna´pisu yunkirinsu ni´sarin
i´i iwanantekamare.
Na´tantaimare inamarenta sha´wiantapi inaran ni nuntantamareke unpuinsuna akure
anantate kirka nishireke ma´ta teninsuta ya´werewa na´panake, ya´werewa
sa´katerewake inaran ma´pitasuna ketainpuamare kampua ya´ipinpua Tirichu
ya´wetrinpuachachin.
Istatu nuya ni akuresu inaran kampua piyapinpu tenitun yura´inan ina aipi a´nanesu
nuya ni akutresu, ni kamaitun istatu nahtesarin inaran inprisa yunkirinsu ni´sarin,
insesuna ya ninin.
III.
Kara.
Ma´ninpitasuna ya´nan na´tantraresu.
 La entidad promotora: Dirección General de Transporte Acuático del Ministerio de
Transportes y Comunicaciones (DGTA-MTC).
Na´tetakasu:
Kenantate nahtantaresu, kanpua piapi kenanpatera inaran ni yuntuntewa nuya ni
acuatewa ya´werewasu, tirichu kirka ya´werin a nuyatate nunakasumare, ni perate ni
nuntamare, ya´werewake ni shawitakasu ma´suna ni´sapisu inaeran ma´ta pihpipun,
pa´sarasha´wirusa inaran ninuntukamayuru´sa sha´witakasu, pi´piantranta ma´sharusa
ya´utrinpuasu ni akutate ni yuntunewake kamaikasu, ma´sharu´sa ni yuntuneke
nuwanteresu ketere ka´tapamare kanpu piyapirusa inawara ya´upike
ya ni
nuntupachinara, inaran ya´ipi nu´kuminturusa nanan nuyatate nishiresu wa´anusa
ketakasu aninke anukaimare ya´ipi unpuinsuna ninunterewasu a´nukaisu, nuya
yunkireke ma´tate naninsuna nishirewake akurewasu ya´nan na´tantrewake ni
yuntunsarewake.
Ya´ihpiana
nu´ten
ya´ipiaran
ni´pisuh
(DGASA)
Ministiriu
Transpurti
Cumunikasiunenke (MTC) inaran Pruinpirsiun (PROINVERSION) inapita pa´sapi wa´an
peiru´sachachin ina´sachinke nitutupisuke ka´tapataimare.
 Yunkipike i´irusa iwanantepachinara Kanpua piyapiru´sa ya´uwan ma´sarinsuh.
I´supita ina ya´uwanu´sa: Achuaru´sa, a´shaninkaru´sa, auhkaru´sa, puraru´sa,
ka´panawaru´sa,
ki´chuaru´sa,
ku´kamaru´sa,
muruiru´sa,
shawiru´sa,
shi´pipukunipuru´sa. Tihkunaru´sa, urarinaru´sa, yawaru´sa inaran yineru´sa. I´su
ya´uwanu´sa ya´urantapi Nurihtu Rijiunke inaran U´kayarianake.
Na´tetakasu:
Nahtanapatakasu kanpuarachin pakate ni yuntunsapatewa, kirka nishisapate
nuwantepaterasu nanan a´patakasu nuya ya nitutupatera, nuya yunkisapate nani
nahtantakasu inaran nanan ma´patakasu, niperate inaran niantakasu ni yuntunate ni
nuntamare kanpuara, kanpuara ni yuntunewake a´naenpuachin u´kuiyatewa pakatun
nahtantamare nanan.
Kanpua ya´uwanu´sasu pa´sapi nanan nahtantapuna a´naenpua ni yuntunewake ni
uhkuirewasu:
Pankana
wentunanke
nunteresu
ORPIO
ni
ORAU
CORPI-SL
Ku
panka
wentunanke
ma´tatuna
nuntupisu
Wa´wishin
wentunanke
nunteresu
ni
ACODECOSPAT
ADECOP
AIDECOS
AKUBANA
ASINCONSEP
CURCHA
FECONA
FECONAPRE
FECONARINA
FECONATIYA
FECOTYBA
FEPYROA
FECIDPAM
FECONBU
FECONACURPI
FECONAU
CHAPISHIWAG
FECIBID
FEDECOCA
FENAM
FENARA
AKURUI
ACONAKKU
AIDEMA
Na´tetunu´sa pakatuna nahtantupisu:
Ya´uwanu´sa kamairinenpuso nahtete nunakasu pa´neke, ya´ipi ni yuntunpike pakatun
nahtantamare, nanan ma´pateresu ni yuntunpike pakate ya´wereke pa´sapate
sha´wikunkasu, nuyaerancha´chin ya´nan nahtantakasu, kanpua ni yuntuntewa nuya
yunkirewake kirka nuya nishisapate wa´an peiru´sa a´patakasu (na´ninsuna
nuwantrewasu, inaeran ma´ta u´kuiyariwa, nuya ni nuntatewa kirkake nishirewasu, ku
´unihpun ku yunkirewasu), nuya shawikasu inaran ku´u inshatranta kamaiyarinpuao
napukamare inaran kanpua kapini yunkisarewa, kirka firmarewa inaran ya´nan
na´tantrewasu nishiarewa ni yuntenewake ni nuntatewa nuya yunkiatewa ni
akurapikasu.
IV.
Kahtapini. Nanirinke taweri pa´sapunpuchin nunakaisu akupisu
a. Nanirinke anuamare
Taweri akupisu: shunka kanchiseran ma´terinpa kahtu shunka a´na´pa mayu yu´kike
(kara taweri)
Ni´sapisuh
Yu´kapuna
yunkipisu
kirkake
nishirapipisu
na´tantaimare, ma´ta na´tantresu inaran “kirka
nishipisu yurankamare” ku´u nihpun a ya´tumapisu
ma´suna na´tantapi kanpua wa´an nu´sachachin
amatatuna nuntakaimare.
Na´papike
Ninanu
ihquituke
Taweri
Shunka kanchiseke
mayu yu´kike
I´supuchin
nishiapate
ya´kune aninke
kirkaru´sa
nishipisu
akupisu
nuntamare.
www.mtc.gob.pe
Naniwachi yunkipisu
kirkake nishirapipisu
na´tantamare inaran
nuya
akuatuna
ta´papisu
yu´pachinara
(Shunka ka´tu a´na
mayu yu´kike).
Yunkipisu kirkake nishirapipisu na´tantaimare inaran
ca´charunke nishipisu yu´sapi ma´ta na´tantapisu.
Kirka nishipisu yurankamare ku´unihpun yunkipisu
kirkake nishirapipisu na´tantaimare aya´tumapatuna
yu´sapi ca´charunke inaran kanpua nananke
nishipisu
ya´ipi
kanpua
wa´anu´sa
pa´pisu
na´tantaimare.
Kirkaru´sa nishipisu yu´sapi aninkechin.
Na´papatun curreu electrunikukeran yu´sapi.
A´ninke a´nuapi pa´jina webke
b. Nanirinke sha´wiresu
Ni´sapisu: Ta´patapate inaran nishiresu aninken sha´wiresupita (u´tu pankateke
u´kuiyate a´nuresu, wa´wishin kirkateke nishite a´nuresu, ratiukeran nanan apatakasu)
inaran pu´sapuchinke ni yuntuanpi ni sha´witaimare.
Taweri akupisu: Ka´tushunka ka´tueran ma´terinsukepa ka´tu shunka a´na´pa mayu
yu´kike (Karashunka a´na taweri).
Ni´sapisu
Pu´sapuchinke ni yuntuanpi ni
sha´witaimare.
Nani ni yuntunpike a´naterahpu
shunka na´kunpuchi piapiru´sa
ya´kutapuna inaran kara taweri
puchin wa´kiapun.
I´iru´sa
yunsanake
Wachaka
U´kayari
Piseministeriu pa´sara nituhtun
wekapayatenpua
nitutunenke
ka´taparinpua.
Marañun
Amazunas
Taweri inaran Na´papike
Nakuna ( Shunka a´natera´pu ma´tantapatun
ka´tushunka a´napa kunio yu´kike).
Sanurinsuke
(Shunka
a´natera´pu
ma´tantapatun ka´tushunka a´napa kunio
yu´kike).
Yarikuhchake (a´naterahpu ma´tantapatun
iskunke kunio yu´kike)
Kuntama (a´na ma´tantapatun karake kunio
yu´kike).
Riquina ( Shunka a´natera´pu ma´tantapatun
ka´tushunka a´napa kunio yu´kike).
Saramuru San Ku´sike (iskun ma´tantapatun
shunka ka´tupa kunio yu´kike)
Dos de Mayo (entre el 7 y el 12 de junio)
Kawariu sunuke ( shunka ka´tu ma´tantapatun
shunka ka´tapini´pa kunio yu´kike)
Wa´an Peiru´sa nanan ni a´patatuna kanpua ni yuntun wa´anusanenpua
ka´tapainpuamare nani niyuntunewake nuten nanan nishawitamare. Ya´ihpia pi´pian
niyuntu ya´uwanu´sa wekapayatenpua ya´kutakaisu inaran ya´uwan wa´anusa
a´kemiachinke ya´upisu perate a´naruyatranta niyuntuneke nuntamare. Sanapiru´santa
chini´ken nunpisu peratuna aya´kutapi inaran wi´napiru´santa chinihken nunpipita.
c. Nanirinke kanpuara nuyani´kamare.
Taweri akupisu: Ka´tushunka ka´tu ma´tantapatun ka´tushunka a´na uriu yu´kike
(Karashunka taweri).
Ni´sapisu
Pu´sapuchike inawa kapini niyuntuntuna
nuyani´kamare.
Nani ni yuntunpike pu´sashunka
na´kunpuchi piapiru´sa ya´kutapuna
inaran ka´tu ku´u ni´pun kara taweri
puchin wa´kiapun.
I´iru´sa
yunsanake
Wachaka
U´kayari
Marañun
Taweri inaran na´papike
Nakuna
(shunka
a´natera´pu
ma´tantapatun shunka iskun uriu
yu´kike)
Sanurinsu
(
shunka
pu´sa
ma´tantapatun ka´tushunka uriu yu´kike)
Yarikuchake
(
a´natera´pu
ma´tantapatun iskun uriu yu´kike)
Rikina ( a´na ma´tantapatun kara uriu
yu´kike)
Kuntamana ( a´na ma´tantapatun kara
uriu yu´kike).
Nauhta (a´natera´pu ma´tantapatun
iskun uriu yu´kike).
Saramuru
San
ku´sike
(shunka
Amazunas
Unpuinsuna ya´kutunu´sa niyuntunpike
niyuntunpikenta nishawitaimare ya´utapi.
ma´tantapatun shunka ka´tu uriu
yu´kike).
Kawariusunuh
(shunka
iskun
ma´tantapatun shunka kanchise uriu
yu´kike).
na´tekaimare
ya´urinsu,
inachachin
d. Nanirinke ninuntakasu
Taweri akupisu: Ka´tushunka ka´tu uriu yu´ki´pa inaran shunka kara akustu
yu´ki´pa(ka´tushunka kara taweri)
Ni´sapisu
Unpuinsuna nuya ninuntate niyuntunkasu inaran
Pisemisteriu pa´saranituhtun nitutununke ninuntatewake
nanirinke ka´tapainpuamare.
Pa´saranituhtunen´kenpua niyuntuntewa ninuntamare.
Niyuntunpike ya´kunsapi
ya´urewaeran.
ka´tu
Unpurusuna taweri inaran
na´papisu
Shunka a´na akustue pukarpa´pa.
Shunka ka´tu inaran
ka´tapini´pa pukatpa´pa.
shunka
wa´anu´sanenpua
Kirka nuya ni itate nishiresu
firmaka: shunka ka´tapini akustue.
Ni
nuntunanke
ya´kunsapi
ka´tushunka
iskun
wa´anu´sanenpua ya´urewaeran (a´naya a´nayaeran).
V.
A´naterahpu. A´napitanta ya´kutaimare
Ni´sarinsu
A´chintuna´
pi
Pa´sarasha
´wiru´sa
Nitutun
ka´tapatun
u´sa
Na´tekasu
 Akuare unpuinsuna yunkiresupita, unpuinsuna yaninewasu inaran
ya´ihpiaran nunate nuya akuate nina´tekamare.
 Akusarin ninuntakasu inaran ya´ihpiaran ya´kutakaisu ya´wapun.
 A´nahken ku nuyau nuninsu nahtanpachin a´na nuninsu nuya inanta
nahtane.
 Pu´sapike ninahtekamare akusapi inaran ku nuwitu ya´wapun.
 Na´tesare yunkiresu, nahtan kankanesu, nunpisu inaran unpuinsuna
ya´kunu´sa.
 Wentunewake nikahtapatewa nuya nunewasu nuwantawa.
 Ma´sare inaran ya´ihpi insesuna ninewasu pa´newake aya´tuyatare.
 Pa´sarasha´wiru´sa ni´sapisu (nuneke) inaran pa´saranishiru´sa (nishireke)
peiwa´anu´sa napupisu ya´uterinsu ma´patatuna inaran kanpua
ya´werewakeraenta insekepitasuna pakatewa nanirasaresu, unpuinsuna
nuwantresu.
 Unpuinsuna pa´sarasha´wiresu ku´unihpun pa´saranishiresu inacha´chin
ya´ihpi sha´wisapi.
 Nitutupike ka´tapatapi kanpua ya´werewake pakatuna, unpuinsuna
nuwantrewasu.
 Niyuntunewake ya´ihpiaran yunitewa nitutunu´sa a´parewa kantapatamare
na´taninpuake.
 Kunanitarinwe kanpua nininenpuake nunakasu.
A´na wa´an peiru´santa Ya´kunpuna niyuntunpike:
Pei Wa´an
Pisiministeriu
Nituhtukamayu
Na´tekasu
 Ka´tapatrin nituhtunenke inaran kanpua achintrinpua inaran pei
wa´an pakapatenwa na´taninpuasu.
Apa´puyatrinpuasu
Pei.
 Wentunan nuneke nu´ten akuapun na´tankainpuamare.
 Tahpayatrin inaran nuya akurin pa´sarasha´wiru´sa inaran
a´chintuna´piru´sa inaran a´chintupi ya´utupi.
 Tahpayatrin inaran nuya akurin kanpua ya´werewasu nishipike
sha´wipisu.
 Ya´nan nahtaninpuake ma´ninsuna kunuyawe nahtanpatera
nuntatenpua itinpuamare.
 Nishirin nahtaninpuake maketa kiparitrewasu ninuntatewa.
 Anuyatrin unpuinsuna ninunterewake kunuyau ni´patewara
sha´wipatewara nishiapatuna nunewasu yu´pi anuyataimare.
 Nawirin a´napita wa´an peiru´sa ya´ipiaran nahtetaimare
sahkatunake.
 Nuya akupi nuten niakuate ya´werewasu.
Nahpana sa´katunu´sa niyuntun (uiti) nanitarin ya´kutatun ya´nayan nahtantuke,
kunaniantaparirawe inta wa´annesu nuya niakuatuna nishipisu nahtekamare a´na su´ta
kanchise, firmarinsu panka wa´anni, inaranwaren nuteinan nishituna akupi ya´nan
nahtantu nahteresu, i´purawanta pankana ya´werewake wa´urin.
VI.
VII.
Su´ta. Nininu´sa Kenantamare
Ninin:
Make Sa´katrinsu:
Ya´werinsu:
Intirneke Kenanesu:
Tirifunu:
Félix Vasi Zevallos
Director General de Transporte Acuático
Jirón Zorritos N° 1203, Lima
fvasi@mtc.gob.pe
6157837
Ninin
Make sa´katrinsu:
Ya´wirinsu:
Intirneke kenanesu:
Tirifunu:
José Luis Qwistgaard Suárez
Asesor de la Dirección General de Transporte Acuático
Jirón Zorritos N° 1203, Lima
jqwistgaard@mtc.gob.pe
6157837
Iskun. Nanan Nunakasu
 Amasunas ira i´i
Ira i´i pa´takasu ya´uterinsu insunahpu: a) I´iru´sa Marañun inaran Anazunas
saramiri´sa – ihquitu – santa ruhsa pa´neke; b) Wachaka i´isu nahtetreke nipahchintrin
yurimawa ninanukeran pa´neke inaran Marañun nichinpinametrinke; inaran c) U´kayari
i´isu nimanin Pukarpa ninanukere inaran marañun i´ire nichinpinametrike. I´su
i´iru´sake sa´katapi nuyatatuna pa´takaimare iwanantetatuna inaran wentunan
nawiru´sa ku´unihpun nisha´witapi unpuinsuna i´iru´sa nihsarin.
 Iwanante Pa´takasu
Insesuna i´i ahkupui ya´utarinsu (a´napu´sa nanirin) inaran pankanatrinsu
(a´naterahpusu´ta nanirin) nuwantrechachinsu i´purake pepetunu´sa i´i pa´tapike
Amazunas yuraitaimare. Iwanantesu sa´kai ku pihkupiarinwe i´iru´sa aipike a
tarankaimare; tu´pinan yunkiwanke ma´kina ya´utapi ni´sakaimare un´puinta pepetun
nancha pa´sarinsu. Iwanantepisuke ku ya´shuarinwe wa´wishin nunsharu´sa i´i
pa´tapisu.
 Ku nuyau a´chitun
Kuinu´sa sa´kai pa´takasu i´sharu´sa pa´maipachina (pi´ipitaweri), ku akupui
ya´utatunsau ku nanitrewe pa´takasu. Amazunas ira i´ike kenaneke ku nuyau
pa´takasu ya´werin, kenanpi ya´kariatrinsuke Yurimawake, Saramiri´sa, Kuntamana
inaran Rikina.
 I´iru´sa ira Iwanante
A´nahken ku´inu´sa ahkupui akuapi teninsuh, na´punin pa´takasu ya´itupisu. Inamare
ma´kinake pa´pi nuya sa´katapi inute u´kuruituna kepantapi inaran kepapi a´na ku´inpa
a´kupuinterinke uwaitantaimare, unpuinsuna Ya´ketun Na´panake Nitutun nihpike
nahtekaimere.
 I´i ira Nishirapiresu
Kirkake nishirapipike ya´urin nupanenpuawa´anpei inaran pa´an pei sa´katarinsu
Amazunia i´i Ira akuarinsu na´puinsachin nuya ninuntatuna ni akurapikaimare inaran
nahpuinsachin ni kamaikamare inaran ya´nan nahtantu nihpike pakatuna ni yuntunpike
ni na´tekaimare.
Descargar