ISSN 0213-8646 Anomalías de la visión y rendimiento escolar en Educación Primaria. Un estudio piloto en la población granadina M.ª del Mar LÁZARO, José-Antonio GARCÍA y Francisco-Javier PERALES RESUMEN Datos de contacto María del Mar Lázaro Dpto. de Óptica Facultad de Ciencias Universidad de Granada 18071 Granada Tel. 958246365 Fax 958248533 mlazaro@ugr.es José-Antonio García jgarcia@ugr.es Francisco-Javier Perales fperales@ugr.es Recibido: 10/9/12 Aceptado: 30/7/13 En este trabajo mostramos una definición y clasificación sistemática de los defectos visuales identificados en un estudio realizado a una amplia muestra de escolares de Educación Primaria, presentando sus resultados y relacionándolos con la valoración del rendimiento de los sujetos participantes proporcionada por sus maestros. El análisis evidencia una apreciable influencia de algunos de los defectos visuales, que habitualmente no se diagnostican en los centros escolares, sobre dicho rendimiento. Finalizamos describiendo un programa de intervención piloto con una submuestra de los niños con visión defectiva y que apunta avances en la superación de los obstáculos aludidos. PALABRAS CLAVE: defectos de la visión, rendimiento escolar, diagnóstico, programa de intervención. Defective vision and achievement in Primary Education: A pilot study in Granada (Spain) ABSTRACT In this paper we give a definition and systematic classification of the vision defects identified in a study carried out in a large sample of primary schoolchildren; we then present the results of this study and relate them to the performance evaluation of the participants provided by their teachers. The comparative analysis shows a significant influence of some of the visual defects not frequently diagnosed on school performance. We conclude by describing a pilot intervention program conducted with a subsample of children with defective vision that evidences a progress in overcoming the obstacles mentioned. KEY WORDS: defective vision, school achievement, diagnosis, intervention program. -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£Ê 101 M.ª del Mar Lázaro, José-Antonio García y Francisco-Javier Perales Introducción1 ÊÀiÃÕÌ>Ê`iÃV>Li>`Ê«iÃ>ÀʵÕi]ÊiÌÀiÊ>ÃÊÛ>À>LiÃÊ`Û`Õ>iÃʵÕiÊ>viVÌ>Ê>ÊÀi`iÌÊ`iÊÃÊ>ÕÃÊiÊ>ÃÊ>Õ>ÃÊiÃV>ÀiÃ]ÊÃÕÊV>«>V`>`ÊÛÃÕ>ÊiÃÌjÊ iÌÀiÊ>ÃÊ?ÃÊ`iÌiÀ>ÌiðÊÃÊLiÊVV`>Ê>ÊV>Ì`>`ÊÞÊV>`>`Ê`iÊ>ÊvÀ>VʵÕiÊiÊÃiÀÊ Õ>ÊV>«Ì>Ê>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊÃiÌ`Ê`iÊ>ÊÛÃ]ÊiëiV>iÌiÊ iÊ>Ê>VÌÕ>`>`]Ê``iÊ>ÃÊ?}iiÃÊÕi}>ÊÕÊÀiiÛ>ÌiÊ«>«iÊiÊÃÊLÀÃÊ`iÊ ÌiÝÌ]Ê À`i>`ÀiÃ]Ê «ÀiÃiÌ>ViÃÊ `iÊ ÃÊ «ÀviÃÀiÃ]Ê iÌV°Ê -Ê iL>À}]Ê ÕV ÃÊ`iÊÃÊ«ÀLi>ÃÊÛÃÕ>iÃʵÕiÊ«>`iViÊÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊÃÊ`iÃVV`ÃÊ «ÀÊ ÃÕÃÊ «À}iÌÀiÃÊ ÞÊ >iÃÌÀÃ°Ê *ÀÊ i]Ê >Ê `iÌiVVÊ `iÊ VÕ>µÕiÀÊ Ì«Ê `iÊ >>>Ê ÛÃÕ>Ê µÕiÊ «Õ`iÀ>Ê «>`iViÀÊ ÀiÃÕÌ>Ê Õ>Ê Ì>Ài>Ê «ÀiÃV`Li]Ê ÞÊ ÃÕÊ «ÃLiÊV`iV>ÊiÊÃÕÊ`iÃi«iÊiÊiÊ>Õ>ÊÕ>Êi>Ê«ÀÀÌ>À>Ê`iÊÛiÃÌ}>VÊi`ÕV>ÌÛ>° ÃÊ iÃÌÕ`ÃÊ ÃLÀiÊ anomalías de la visiónÊ iÊ iÃV>ÀiÃÊ «ÃiiÊ Õ>Ê >À}>Ê ÌÀ>`VÊÞÊ >ÊV``ÊiÊ`ÃÌÌ>ÃÊ>viÃÌ>ViÃÊ`iÊ>ÃÊÃ>ð Ã]ÊÀiViÌiiÌi]ÊV>`>ÊÞÊÌÀÃÊ­Ó䣣®Ê >Ê>>â>`Ê«>Ì}>ÃÊVÕ>ÀiÃÊ­Liv>ÀÌÃ]ʵÕiÀ>ÌÌÃ]ÊVÕÌÛÌÃ]ÊiÌV°®ÊÞÊ`iviVÌÃÊ`iÊÀivÀ>VVÊ­>ÃÌ}>ÌÃ]Ê «>]Ê «iÀiÌÀ«>]ÊiÌV°®ÊiÊiÃV>ÀiÃÊVL>ÃÊV«Ài``ÃÊiÌÀiÊxÊÞÊ £äÊ>ðÊÃÊ>ÕÌÀiÃÊiVÌÀ>ÀʵÕiÊiÊÓxʯÊ`iÊÃÊÃÃÊ«ÀiÃiÌ>L>Ê>}ÖÊ Ì«Ê`iÊ`ivViV>ÊÛÃÕ>]ÊÃi`Ê>ÃÊ?ÃÊVÕiÃÊiÊ>ÃÌ}>ÌÃÊÞÊ>Ê «iÀiÌÀ«>ÆÊ>ÃÃÊ`iÕV>Ê>Êv>Ì>Ê`iÊ>ÌiVÊÃÌÌÕV>Ê>Ê«ÀLi>]ÊÌ>ÌÊiÊ >Êv>ÃiÊ`iÊ`>}ÃÌVÊVÊiÊ>Ê`iÊ>ÊiViÃ>À>ÊÌiÀÛiV° *ÀÊÌÀÊ>`]ÊVÊÞÊÌÀÃÊ­£n®ÊÀi>â>ÀÊÕÊ>?ÃÃÊÃ>ÀÊiÊiÃV>ÀiÃÊ ië>iÃÊ`iÊi`>`iÃÊV«Ài``>ÃÊiÌÀiÊ{ÊÞÊ£ÈÊ>Ã]ÊÛ>À>`ÊV Ê«>À?iÌÀÃÊ`iÊ>}Õ`iâ>ÊÛÃÕ>]ÊÀivÀ>VVÊV«ÕÌiÀâ>`>ÊÞÊvÕVÊLVÕ>À]ÊLÌii`Ê ÕÃÊÀiÃÕÌ>`ÃʵÕiÊÃÌÀ>L>ʵÕiÊiÊÎʯÊ`iÊÃÊÃÕiÌÃÊ«ÀiÃiÌ>L>Ê>ÌiÀ>VÊ iÊÕÊÊ?ÃÊ`iÊÕÊ`iÊÃÊ«>À?iÌÀÃÊiÛ>Õ>`ð ÊÀiëiVÌÊ>Ê>Êrelación entre anomalías de la visión y rendimiento escolarÊ­iÌi``ÊiÃÌiÊiÊÃiÌ`Ê}iiÀ>ÊVÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ`iÊ>«Ài`â>iÊiÊÌjÀÃÊ `iÊ V>vV>ViÃÊ iÃV>Àiî]Ê >ÃÊ ÀiviÀiV>ÃÊ >Ê ÃÕÊ «ÃLiÊ Ài«iÀVÕÃÊ ÃÊ vÀiVÕiÌiðÊÃÊiÃÌÕ`ÃÊi«ÀVÃÊÃiÊ >ÊViÌÀ>`ÊiëiV>iÌiÊiÊ>Ê >L`>`Ê iVÌÀ>ʵÕi]ÊiÊÌ>Ài>ÃÊiÃV>ÀiÃ]ÊÛi`À>ÊvÕiV>`>Ê«ÀÊÃÊÃ}ÕiÌiÃÊ«>À?iÌÀÃ\Ê>}Õ`iâ>ÊÛÃÕ>]Ê >L`>`iÃÊ`iÊ>V`>V]ÊVÛiÀ}iV>ÊÞÊÌ`>`ÊVÕ>ÀÊ £Ê *>À>ÊiÀ>ÀÊ>ÊvÕ`iâÊ`iÊiVÌÕÀ>Ê`iÊiÃÌiÊ>ÀÌVÕ]Ê iÃÊ>`«Ì>`ÊVÊ}ijÀVÃÊ­Û>ÀiÃÊ ÞÊ iLÀ>îÊ`i>ViÃÊ`iÊÕÃÊVÖÊiÊiÊV>ÃÌi>ÊVÊ]Ê«>`ÀiÊÊ>iÃÌÀ]Ê «>À>ÊÀiviÀÀÃÊ>Ê`Û`ÕÃÊ`iÊ>LÃÊÃiÝð 102Ê -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£ Anomalías de la visión y rendimiento escolar en Educación Primaria. Un estudio piloto… ­,ÌÌÞ]Ê->ÊÞÊ ]ʣή°Ê-ÊiL>À}]ÊÊ«>ÀiViÊiÝÃÌÀÊÕÊVÃiÃÊÀiëiVÌÊ >ÊÃÕÊV`iV>ÊiÊiÊÀi`iÌÊiÃV>À°Ê iÌ>ÀiÃÊ>ÊVÌÕ>VÊ>}Õ>ÃÊ ÛiÃÌ}>ViÃÊiÊÌ>ÊÃiÌ`° *iÀ>iÃ]ÊjiâÊ`iÊ>ÀVÊiÊÌ>Ê­£nÈ®ÊiÃÌÕ`>ÀÊÕ>Ê>«>ÊÕiÃÌÀ>Ê`iÊ iÃÌÕ`>ÌiÃÊiÌÀiÊnÊÞÊ£{Ê>ÃÊVÊ`ivViV>ÃÊiÊ>ÊÛÃÊ`iÊVÀ]ÊÃÊ`iÌiVÌ>ÀÊ }L>iÌiÊ`viÀiV>ÃÊÃ}vV>ÌÛ>ÃÊ`iÊÀi`iÌÊVÊÀi>VÊ>ÊÃʵÕiÊÃÊ>ÃÊ «>`iV>]Ê>ÕµÕiÊÃÕÃÊV>vV>ViÃÊ`viÀ>ÊVÊÃÊ`iÊÛÃÊÀ>ÊÃi}ÖÊÃÊ ÌiÀÛ>ÃÊ`iÊi`>`ÊÞÊVÀÀi>V>L>Êi}>ÌÛ>iÌiÊVÊÃÊiÀÀÀiÃÊViÌ`ÃÊiÊ iÊÌiÃÌÊVÊiʵÕiÊÃiÊiÃÊ`iÌiVÌÊ>Ê>>>° - ]Ê*>ÀÊÞÊ*>ÀÊ­Óää®ÊÃiÊÀiviÀiÊ>ÊÛiÃÌ}>ViÃÊ«ÀiÛ>ÃÊ``iÊÃiÊiVÌÀʵÕiÊ>ÃÊ`ivViV>ÃÊÛÃÕ>iÃÊiÀ>ÊÕV ÊiÀiÃÊ«Ài`VÌÀ>ÃÊ`iÊjÝÌÊ>V>`jVʵÕiÊÃÊv>VÌÀiÃÊÀ>V>iÃÊÊÃViVVÃ]ÊÀiV>>`ʵÕiÊÌ`ÃÊÃÊiÃÌÕ`>ÌiÃʵÕiÊÃiʵÕi>Ê`iÊÃÌ>ÃÊÛÃÕ>iÃÊÀi>V>`ÃÊVÊ>ÊÛÃÊViÀV>>ÊÞÉÊ ÌiiÊ `vVÕÌ>`iÃÊ >V>`jV>Ã]Ê `iLiÀ>Ê >ViÀÃiÊ Õ>Ê «ÀÕiL>Ê `iÊ `ivViV>ÃÊ `iÊ >V`>VÊÞÊVÛiÀ}iV>°Ê*ÀÊÃÕÊ«>ÀÌi]ÊÌ>iÃÊ>ÕÌÀiÃ]Ê>Ê«>ÀÌÀÊ`iÊÕÊVÕiÃÌ>ÀÊV>Ê­6>Õ} ]Ê>«iÃÊÞÊiiÃ]ÊÓääÈ®Ê>ʵÕiÊÀië`iÀÊÌ>ÌÊÃÊÃÊVÊÃÕÃÊ«>`ÀiÃ]ÊÛiÃÌ}>ÀÊ>Ê«ÀiÛ>iV>ÊÞÊÃÊÌ«ÃÊ`iÊ`ivViV>ÃÊ>V`>ÌÛ>ÃÊÊiÃÌÀ?LV>ÃÊÞÉÊ`iÊVÛiÀ}iV>ÊiÊÃÊÃÕÀVÀi>ÃÊVÊi`>`iÃÊ iÌÀiÊÊÞÊ£ÎÊ>Ã]ÊÀi>V?`ÃÊVÊiÊÀi`iÌÊ>V>`jV°ÊÊiÃÌiÊÀiëiVÌÊiVÌÀ>ÀÊÀi>VÊiÌÀiÊiÃÌÃÊÌÀ>ÃÌÀÃÊÞÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ>V>`jVÃÊiÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ?Ài>ÃÊ>V>`jV>ÃÊ­iVÌÕÀ>]Ê>Ìi?ÌV>Ã]ÊViV>ÃÊÃV>iÃÊÞÊViV>ÃÊ`iÊ>Ê >ÌÕÀ>iâ>®]Ê>L}>`Ê«ÀÊ>ÊiViÃ`>`Ê`iÊiÃÌÕ`ÃÊ>`V>iÃÊ«>À>Ê`iÌiÀ>ÀÊÃÊ >ÃÊiÀ>ÃÊ`iÊ>Ê>V`>VÊÞÊvÕViÃÊ`iÊVÛiÀ}iV>ÊV`>ÊiÊiÊÀi`iÌÊ>V>`jV]Ê>}ÊÃLÀiÊʵÕiÊÊiÝÃÌiÊÕ>`>`ÊiÊ>ÊÌiÀ>ÌÕÀ>Êi`ÕV>ÌÛ>]Ê«ÀiÃÕÌ>iÌiÊ«ÀÊÃÊ`viÀiÌiÃÊjÌ`ÃÊ`iÊÛiÃÌ}>VÊÕÌâ>`ð *ÀÊÌÀÊ>`]Ê,`À}ÕiâÕiÌiÃÊ­ÓääήʫÀ«ÀV>ÊÃÕ}iÀiV>ÃÊÌiV}V>ÃÊ«>À>Ê>ÊÌi}À>VÊiÃV>ÀÊ`iÊiÃV>ÀiÃÊVÊ`ivViV>ÃÊÛÃÕ>iÃÊ>}Õ`>ÃÊiÊÃÊ ViÌÀÃÊi`ÕV>ÌÛðÊÃÃ]ÊÕiÊÞÊÌÀÃÊ­£®Ê`V>Ê>}Õ>ÃÊ>VViÃÊiÊ iÊÃiÌ`Ê>ÌiÀÀ]ÊÌ>iÃÊV\ÊiÃÌÕ>VÊÛÃÕ>]Ê>`iVÕ>VÊ`iÊiÌÀ]Ê`ëÃÌÛÃÊ`iÊ>ÕiÌÊ`iÊ>Ê>}iÊÊ>«ÞÊi`ÕV>ÌÛ° i`>ÌiÊ iÃÌ>Ê LÀiÛiÊ ÀiÛÃÊ LL}À?vV>Ê `iÌvV>ÃÊ Û>ÀÃÊ >ëiVÌÃÊ µÕiÊ ÃÊÛ>Ê>ÊÌiÀiÃ>ÀÊiÊiÃÌiÊiÃÌÕ`ÊÞÊÊ >ViÊiViÃ>À\Ê­£®Ê>Ê«ÀÌ>ÌiÊ«ÀiÛ>iV>Ê`iÊ`ivViV>ÃÊÛÃÕ>iÃÊiÊiÃV>ÀiÃÆÊ­Ó®Ê>Êv>Ì>Ê`iÊVÃiÃÊiÊVÕ>ÌÊ>Ê>Ê vÕiV>Ê`iÊ`V >ÃÊ`ivViV>ÃÊÃLÀiÊiÊ>«Ài`â>iÊiÃV>ÀÆʭήÊ>ÊiÝÃÌiV>Ê`iÊ iÃÌÕ`ÃÊ``iÊÃiÊ >Þ>ÊÀi>â>`ÊÕÊÀiVViÌÊ«ÌjÌÀVÊV«iÌʵÕiÊ «iÀÌ>ÊÛ>À>ÀÊ>ÊvÕiV>Ê`iÊ>ÃÊ`viÀiÌiÃÊ>>>ÃÊÛÃÕ>iÃÆÊÞÊ­{®Ê>ÊiViÃ`>`Ê `iÊ >>â>ÀÊ ÃÊ iÊ ÌÀ>Ì>iÌÊ `iÊ ÃÊ «ÀLi>ÃÊ ÛÃÕ>iÃÊ `iÌiVÌ>`ÃÊ «V>Ê Õ>Ê iÀ>ÊiÊiÊÀi`iÌÊ>V>`jV° -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£Ê 103 M.ª del Mar Lázaro, José-Antonio García y Francisco-Javier Perales ÊiÃÌiÊ>ÀÌVÕÊ>«ÀÌ>ÃÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ`iÊÕÊiÝ >ÕÃÌÛÊiÃÌÕ`ÊÛÃÕ>Ê`iÊ Õ>Ê>«>ÊÕiÃÌÀ>Ê`iÊiÃÌÕ`>ÌiÃÊ`iÊ`ÕV>VÊ*À>À>ÊÞÊÕ>Ê«ÀiÀ>Ê>«ÀÝ>VÊ>Ê>Ê«ÃLiÊ`i«i`iV>ÊiÌÀiÊiÊÌ«Ê`iÊ>>>Ê`iÌiVÌ>`>ÊÞÊ>Ê«iÀVi«VÊ`iÊÃÊ>iÃÌÀÃÊÃLÀiÊÃÕÊÀi`iÌÊiÃV>À°ÊÃÃÊ«>Ìi>ÃÊ>}Õ>ÃÊ «>ÕÌ>ÃÊ `iÊ `iÌiVVÊ `iÊ >ÃÊ >>>ÃÊ ÛÃÕ>iÃÊ ÞÊ `iÊ ÌiÀÛiVÊ i`ÕV>ÌÛ>Ê µÕiÊ «`À>ÊÃiÀÊiÛ>`>ÃÊ>ÊV>LÊ«ÀÊÃÊ«À«ÃÊ`ViÌið Método Muestra analizada ,i>â>ÃÊ ÕÊ ÀiVViÌÊ «ÌjÌÀVÊ V«iÌÊ >Ê ££ÈxÊ iÃV>ÀiÃÊ `iÊ ÌÀiÃÊVi}ÃÊ`iÊ>ÊVÕ`>`Ê`iÊÀ>>`>°Ê>`ÊÃʵÕiÊÊV«iÌ>ÀÊiÊiÃÌÕ`]ʵÕi`>ÀÊ£äxÊÃÕiÌÃÊ`iÊi`>`iÃÊV«Ài``>ÃÊiÌÀiÊÃÊÈÊÞÊ£ÓÊ>ðÊ>Ê `ÃÌÀLÕVÊiÊVÕ>ÌÊ>ÊÃiÝÊ­{nÊ>ÃÊÞÊxxnÊîÊÞÊÌÀ>ÃÊ`iÊi`>`ÊvÕiÊiµÕÛ>iÌi°ÊÃÊ>iÃÌÀÃÊÌÕÌÀiÃÊ`iÊ`V ÃÊVÕÀÃÃÊvÕiÀÊÕÊÌÌ>Ê`iÊ{n° Procedimiento seguido £°Ê -iÊÃVÌÊ>ÊÃÊViÌÀÃÊ>ÊÀi>â>VÊ`iÊÌÀ>L>]ÊiëiVvV?`iÃʵÕjÊÃiÊ «ÀiÌi`>ÊÞÊVÊÃiʵÕiÀ>Ê >ViÀ° Ó°Ê 1>Ê ÛiâÊ >«ÀL>`>Ê >Ê Ài>â>VÊ `iÊ ÌÀ>L>Ê «ÀÊ ÃÊ iµÕ«ÃÊ `ÀiVÌÛÃÊ ÞÊ >ÃV>ViÃÊ`iÊ«>`ÀiÃÊ`iÊÃÊViÌÀÃÊiÃV>ÀiÃÊii}`Ã]ÊÃiÊ«ÀVi`Ê>ÊiÛÊ>Ê V>`>Êv>>Ê`iÊÕÊvÀiÊ`iÌ>>`Ê`iÊÃÊLiÌÛÃÊ«À«ÕiÃÌÃ]ÊÃVÌÕ`Ê`iÊ>ÕÌÀâ>VÊ«>À>Ê>ÊÀi>â>VÊ`iÊiÝ>iÊ>ÊÃÕÃÊ ÃÊÞÊiVÕiÃÌ>ÃÊÃLÀiÊÃÌ>ÃÊ µÕiÊ`iL>ÊÀii>À°ÊiÊÃÊ££ÈÇÊ>ÕÃÊ`iÊÃÊÌÀiÃÊViÌÀÃ]ÊÓÊÊ>«ÀÌ>ÀÊ>Ê >ÕÌÀâ>VÊ ÞÊ £Ê Ê V«iÌ>ÀÊ iÊ ÀiVViÌÊ «ÌjÌÀVÊ «ÀÊ `ÛiÀÃ>ÃÊ À>âiÃ]Ê«ÀÊʵÕiÊ>ÊÕiÃÌÀ>Êv>ÊvÕiÊ`iÊ£äxÈ° Î°Ê -Õ«ÕÃÊÕÊÌÀ>L>Ê`iÊÕÊ>ÊÞÊi`Ê`iÊÌ>Ê`iÊ`>ÌÃ]ʵÕiÊÃiÊÀi>â>L>Ê iÊÃÊÀiëiVÌÛÃÊViÌÀÃ]ÊiÊ À>ÀÊiÃV>ÀÊÞÊiÊÃ>>ÃÊVi``>ÃÊ«>À>ÊiÃÌiÊvÊ«ÀÊ >Ê`ÀiVVÊ`iÊV>`>ÊViÌÀ° {°Ê Ê>ÊÌ>Ê`iÊ`>ÌÃÊ«ÌjÌÀVÃÊ«>ÀÌV«>ÀÊÈÊ«ÌiÌÀÃÌ>ÃÊVÊÃʵÕiÊ «ÀiÛ>iÌiÊÃiÊ>ÌÕÛiÀÊÀiÕiÃÊ«>À>ÊiÃÌ>LiViÀÊÃÊjÌ`ÃÊÞÊVÀÌiÀÃÊ>Ê ÕÌâ>À° x°Ê >ÊÌ>Ê`iÊ`>ÌÃÊÃLÀiÊiÊÀi`iÌÊ>V>`jVÊÛ>À>`Ê«ÀÊÃÊ>iÃÌÀÃÊÃiÊÀi>âÊ>ÌiÃÊ`iÊV>ÀÊiÊÀiVViÌÊ«ÌjÌÀVÊ>ÊÃÊiÃV>ÀiÃÊ`iÊÃÕÊ V>Ãi°ÊÊ}ÖÊiÌÊ ÕLÊÕ>Ê«ÃLiÊÌiÀ>VVÊiÌÀiÊÃÊ`>ÌÃÊ>«ÀÌ>`ÃÊ «ÀÊÃÊ«>`ÀiÃ]Ê«ÀÊÃÊ>iÃÌÀÃÊÞÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ`iÊ>?ÃÃÊ«ÌjÌÀV° 104Ê -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£ Anomalías de la visión y rendimiento escolar en Educación Primaria. Un estudio piloto… Pruebas de detección utilizadas *>ÀiViÊiÛ`iÌiʵÕiÊ>ÊvÕiV>Ê`iÊ>ÃÊ«ÀÕiL>ÃʵÕiÊÃiÊÕÌViÊ«>À>ÊiÊ>?ÃÃÊ `iÊ >Ê ÛÃÊ iÃÊ VÀÕV>Ê iÊ >Ê `iÌiVVÊ `iÊ >ÃÊ >>>ÃÊ `iÊ >Ê Ã>°Ê ÝÃÌiÊ ÕÊ iiVÊ`iÊ«ÀÕiL>ÃʵÕiÊÛ>Ê`iÃ`iÊchecklistÊ­«°Êi°]Ê6>Õ} ÊÞÊÌÀÃ,ÊÓääÈ®]Ê«>Ã>`Ê«ÀÊ«ÀÕiL>ÃÊvÕV>iÃÊÞÊ«iÀVi«ÌÛ>ÃÊ­«°Êi°]Ê«iâÊÞÊ>ÀÌÃ]ÊÓäää®]Ê >ÃÌ>Ê «ÀÕiL>ÃÊ«ÌjÌÀV>ÃÊVÊ>ÃÊÕÌâ>`>ÃÊiÊiÃÌiÊiÃÌÕ`° ÊÕiÃÌÀÊV>Ã]ÊÌ`>ÃÊ>ÃÊ«ÀÕiL>ÃÊÃiÊÀi>â>ÀÊiÊÃÊ«À«ÃÊViÌÀÃÊiÃV>ÀiÃÊ«ÀÊiÝ«iÀÌÃÊ«ÌiÌÀÃÌ>Ã]ÊVÊiÝ«iÀiV>ÊiÊ>ÊÀi>â>VÊ`iÊ«ÀÕiL>ÃÊiÊ «L>VÊv>Ì]ÊVÊ}À>ÊÌÛ>VÊiÊ>ÊÛiÃÌ}>VÊ«ÌjÌÀV>°Ê«i>À]Ê >«ÀÝ>`>iÌi]Ê Õ>Ê À>Ê iÊ iÊ ÀiVViÌÊ `iÊ V>`>Ê `Û`Õ°Ê ÃÊ `iÌ>iÃÊ`iÊÃÊ«>À?iÌÀÃÊÞÊÃÕÃÊjÌ`ÃÊ`iÊi``>]Ê>ÃÊVÊÃÊVÀÌiÀÃÊ>`>«Ì>`ÃÊ«>À>Ê`>}ÃÌV>ÀÊÕ>Ê`iÌiÀ>`>Ê>>>]Ê«Õi`iÊiVÌÀ>ÀÃiÊiÊjiâÊÞÊÌÀÃÊ­ÓääήÊÞÊjiâÊÞÊÌÀÃÊ­Óää{®° Anomalías visuales identificadas iâ>ÀiÃÊ`ivi`Ê>ÃÊ>>>ÃÊÛÃÕ>iÃÊ`iÌvV>`>ÃÊiÊÕiÃÌÀÊÌÀ>L>ÊÞÊ>ÊÃÌ>Ì}>ʵÕi]ÊÃi}ÖÊ>ÊLL}À>v>]ÊÃÕiiÊ>V«>>À>Ã]ÊÞ>ʵÕiÊ iÃÌÃÊÃÌ>ÃÊ«Õi`iÊÃiÀ]ÊiÊÕV ÃÊV>ÃÃ]ÊÃÊ`iÃiV>`i>ÌiÃÊ`iÊÃÊ«ÀLi>ÃÊ>V>`jVðÊi`>ÌiÊÃÊ`>ÌÃÊLÌi`ÃÊ«ÀÊ>ÃÊ«ÀÕiL>ÃÊÀi>â>`>ÃÊÃiÊÛ>Ê>Ê V>ÃvV>ÀÊ>ÊÃÊÃÕiÌÃÊLiÌÊ`iÊiÃÌÕ`ÊiÊÛ>ÀÃÊ}ÀիðÊ*ÀÊÕÊ>`]Ê>µÕiÃʵÕiÊ Ê«ÀiÃiÌ>Ê}ÖÊÌ«Ê`iÊ>>>ÊÊ`ÃvÕVÊÞ]Ê«ÀÊÌÀ]Ê>µÕiÃÊVÊ>>>ÃÊ­ÀivÀ>VÌÛ>Ã]ÊLVÕ>ÀiÃ]Ê>V`>ÌÛ>ÃÊÞÊVÕÌÀ>Ã]ÊÌii`ÊiÊVÕiÌ>Ê µÕiÊiÃÊ«ÃLiʵÕiÊÕÊÃÊÃÕiÌÊ«Õi`iÊ«ÀiÃiÌ>ÀÊ?ÃÊ`iÊÕ>Ê>>>®° Anomalías refractivas >ÊemetropíaÊiÃÊiÊiÃÌ>`ÊÀivÀ>VÌÛÊ`iÊÊiÊiʵÕi]ÊVÊ>Ê>V`>VÊ Ài>>`>]ÊiÊ«ÕÌÊVÕ}>`Ê`iÊ>ÊÀiÌ>ÊÃiÊÃÌÖ>ÊiÊiÊvÌ]ÊÊÃi>]Ê>Ê>}iÊ «ÀVi`iÌiÊ`iÊÕÊLiÌÊÃÌÕ>`ÊiÊiÊvÌÊ«ÌVÊÃiÊvÀ>ÊiÊ>ÊÀiÌ>]Ê«À«ÀV>`ÊÕ>ÊLÕi>ÊÛÃÊ`iÊiðÊ*ÀÊiÊVÌÀ>À]Ê>ÊametropíaÊiÃÊ>Ê>ÌiÀ>VÊiÊiÊ«`iÀÊÀivÀ>VÌÛÊiÊ>ʵÕi]ÊÃÊ>V`>À]ÊiÊ«ÕÌÊVÕ}>`Ê`iÊ>Ê ÀiÌ>ÊÊVV`iÊVÊiÊvÌ]Ê«ÀÊʵÕiÊ>ÊÛÃÊiÃÊLÀÀÃ>° ÊÃÕÊ}À>Ê>ÞÀ>]Ê>ÃÊ>iÌÀ«>ÃÊÃÊ«ÀLi>ÃÊiÃÌÀÕVÌÕÀ>iÃʵÕiÊ«ÀVi`iÊ `iÊ Õ>Ê vÀ>}`>`]Ê `iÊ ÕÊ LµÕiÊ Ê `iÊ Õ>Ê Ài}ÀiÃÊ iÊ iÊ VÕÀÃÊ `iÊ VÀiViÌÊÊ`iÊ>Ê>Àâ>VÊ`iÊ>ÃÊiÃÌÀÕVÌÕÀ>ÃÊiiÌÀ«V>ÃÊ­-ÀÃLÞÊÞÊ ÌÀÃ]Ê£xÇ®°Ê>ÊiiÌÀ«>ÊiÃÊÕÊiµÕLÀÊL}V]ÊÊiV?V]ʵÕiÊÃiÊ >`µÕiÀiÊiÊiÊVÀiViÌ]Ê``iÊÃiÊÌi`iÊ>Ê>V>â>ÀÊÕÊiµÕLÀÊÌiÀ`i«i`iÌiÊÌ>ÌÊiÌÀiÊÃÊV«iÌiÃÊL}VÃ]ÊÞÊ>ÃÊvÕViÃʵÕiÊiÃÌÃÊ -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£Ê 105 M.ª del Mar Lázaro, José-Antonio García y Francisco-Javier Perales `iÃi«i>]ÊVÊiÌÀiÊ>ÊvÕVÊ}iiÀ>ÊÞÊiÊi`Ê``iÊiÃÌiÊÃiÊ`iÃ>ÀÀ>Ê­iÊÀ>`]Ê£Èx®° >ÃÊ>>>ÃÊÀivÀ>VÌÛ>ÃÊ>ÃÊ«`iÃÊV>ÃvV>ÀÊi\ÊmiopíaÊ­>iÌÀ«>ÊV>À>VÌiÀâ>`>Ê«ÀÊ«ÀiÃiÌ>ÀÊÕ>Ê«ÌiV>ÊÀivÀ>VÌÛ>ÊiÝViÃÛ>®]ÊhipermetropíaÊ­>iÌÀ«>ÊV>À>VÌiÀâ>`>Ê«ÀÊ«ÀiÃiÌ>ÀÊÕ>Ê«ÌiV>ÊÀivÀ>VÌÛ>ÊÃÕvViÌi®Êastigmatismo ­>ÊvÀ>Ê}ijÌÀV>Ê`iÊ>ÊiÃÊÕÊ`iÊÃÊ`«ÌÀÃÊVÕ>ÀiÃÊÊiÃÊiÃvjÀV>]Ê «ÀiÃiÌ>`Ê`viÀiÌiÊVÕÀÛ>ÌÕÀ>ÊiÊÃÊ`ÃÌÌÃÊiÀ`>îÊanisometropíaÊ­V`VÊiÊ>ʵÕiÊiÊiÃÌ>`ÊÀivÀ>VÌÛÊ`iÊÕÊÊ`viÀiÊ`iÊÌÀ®° ÊÃÌ>Ê?ÃÊ«ÀÌ>ÌiÊ`iÊ>Ê«>Ê`iÊVÕ>µÕiÀÊÌ«ÊiÃÊ>Ê`ÃÕVÊ`iÊ >Ê>}Õ`iâ>ÊÛÃÕ>Ê`iÊiðÊÊ}Õ>ÀÊÃÊ«?À«>`ÃÊ«>À>ÊÛiÀÊiÀÊ`iÊiÃÊ«Õi`iÊ`>ÀÊ Õ}>ÀÊ>Ê`ÀiÃÊ`iÊÃÊÊViv>i>ðÊÃÊÃÌ>ÃÊ`iÊ>Ê «iÀiÌÀ«>ÊÃÊ«>À«>`iÊ vÀiVÕiÌi]Ê>ÃÌi«>]ÊViv>i>Ã]ÊV}iÃÌÊVÕ>À]ÊiÌÀiViÊvÀÕV`ÊiÊÀÀÌ>L`>`Ê VÕ>ÀÊ ­iÌi]Ê £n®°Ê ,iëiVÌÊ >Ê >ÃÌ}>ÌÃ]Ê «Õi`iÊ >«>ÀiViÀÊ Viv>i>ÃÊ µÕiÊ Û>À>Ê `iÊ Õ>Ê }iÀ>Ê iÃÌ>Ê ViÌÀ>Ê >Ê iÝ«ÃiÃÊ ÛiÌ>ÃÊ `iÊ `À]Ê >ÃÊ VÊÕ>Ê}>>ÊV«iÌ>Ê`iÊÌÀ>ÃÌÀÃÊiÀÛÃÃÊÀiviÃÊVÊÛjÀÌ}Ã]ÊiÕÀ>ÃÌi>]ÊÀÀÌ>L`>`ÊÞÊv>Ì}>Ê­Õi`iÀ]Ê£nx®°Ê>Ê>ÃiÌÀ«>ÊiÃÌ?ÊÕÞÊ}>`>Ê >Ê>Ê>ÃiV>Ê­`viÀiV>ÊiÊiÊÌ>>ÊÞÉÊvÀ>ÊiÊiÊÌ>>Ê`iÊ>ÃÊ?}iiÃÊ VÕ>ÀiîʵÕiÊV«Ài`iÊÌÀ>ÃÌÀÃÊÛÃÕ>iÃ]ÊVÊÛÃÊLÀÀÃ>]Ê`vVÕÌ>`Ê`iÊ v>V]Ê`««>°ÊÊÛiViÃ]Ê >ÞʵÕi>ÃÊ`iÊvÌvL>ÊÞÊViv>i>ðÊ*Õi`iÊ>}À>Û>ÀÃiÊ VÊ>ÊiVÌÕÀ>Ê­Õi`iÀ]Ê£nx®° Anomalías binoculares >ÊÛÃÊLVÕ>ÀÊÀ>ÊiÃÊiÊÕÃÊ`iÊ>LÃÊÃÊÃÕÌ?i>iÌi]Ê`iÊÌ>Ê >iÀ>ʵÕiÊV>`>Ê>}iÊÀiÌ>>ÊVÌÀLÕÞ>Ê>Ê>Ê«iÀVi«VÊv>Ê­-V >«iÀ]Ê iÊÞÊvÃÌiÌÌiÀ]Ê£nä®°Ê,iµÕiÀiÊÕÊÀ`iÊVÀ`>`Ê`iÊÕ>Ê«ÌV>Ê>Ì>iÌiÊ ÃvÃÌV>`>]Ê >L`>`iÃÊ ÌÀ>ÃÊ ÞÊ «ÀViÃ>iÌÊ iÕÀ}VÊ ­6Ê À`i]Ê£ÇÇ®°Ê Õ>`ÊiÃÌÊVÕÀÀi]Ê>LÃÊÃÊ`iLiÊÃiÀÊvÕV>iÃÊÞÊV>«>ViÃÊ `iÊ ÛiÀÊ «>ÀÌiÃÊ Ã>ÀiÃÊ `iÊ ië>VÊ ÛÃÕ>°Ê >Ê >L`>`Ê `iÊ ÀiÃÕVÊ ­>}Õ`iâ>ÊÛÃÕ>®Ê`iÊÃÊÃÊÌ>LjÊ`iLiÊÃiÀÊÃ>ÀÊÞÊ«À«ÀV>ÀÊ?}iiÃÊ VÀÌV>iÃÊV«>À>LiÃÊiÊ?Ài>ÃÊVÀÀië`iÌiÃ°Ê >`>ÊÊ`iLiÊÃiÀÊV>«>âÊ`iÊ v>ÀÊ ÃLÀiÊ >ÃÊ ?}iiÃ]Ê ÞÊ iÊ ÃÃÌi>Ê VÕÌÀÊ `iÊ ÛiÀÊ ÃÊ ÃÊ À?«`>Ê ÞÊ iÝ>VÌ>iÌiÊ >Ê ?}iiÃÊ iÊ `viÀiÌiÃÊ V>â>ViÃ°Ê >iÌi]Ê iÊ ÃÃÌi>Ê LVÕ>ÀÊ`iLiÊvÕÃ>ÀÊ>ÃÊ`ÃÊ«iÀVi«ViÃÊiÊÕ>Ê>}iÊëiÊ­,ÕÌÃÌiÊÞÊ >Õ]Ê£n®° -V i>ÊÞÊ7VÊ­Óään®ÊV>ÃvV>Ê>ÃÊ`ÃvÕViÃÊLVÕ>ÀiÃÊÊiÃÌÀ?LV>ÃÊiÊvÕVÊ`iÊ>ÊÀi>VÊVÛiÀ}iV>Ê>V`>ÌÛ>É>V`>VÊ­ É®°Ê Ã]Ê>ÃÊi}L>ÊiÊÌÀiÃÊ}ÀÕ«Ã\ÊAC/A bajaÊ­ÃÕvViV>Ê`iÊVÛiÀ}iV>ÊiÊ 106Ê -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£ Anomalías de la visión y rendimiento escolar en Educación Primaria. Un estudio piloto… ÃÕvViV>Ê`iÊ`ÛiÀ}iV>®]ÊAC/A altaÊ­iÝViÃÊ`iÊVÛiÀ}iV>ÊÞÊiÝViÃÊ`iÊ `ÛiÀ}iV>]ÊAC/A normal:Êi`vÀ>ÊL?ÃV>]ÊiÝvÀ>ÊL?ÃV>ÊÞÊ`ÃvÕVÊ`iÊ>Ê ÛiÀ}iV>ÊvÕÃ>° iÊÃÊ`ÃÌÌÃÊ«ÀLi>ÃÊLVÕ>ÀiÃÊÊiÃÌÀ?LVÃ]Ê>ÊÃÕvViV>Ê`iÊVÛiÀ}iV>Ê iÃÊ >Ê ?ÃÊ VÖÊ ÞÊ >Ê µÕiÊ >Ê ÀiVL`Ê >ÞÀÊ >ÌiVÊ ­-V i>Ê ÞÊ 7V]ÊÓään®]Ê>ÊÃÕvViV>Ê`iÊ`ÛiÀ}iV>ÊiÃÊ>ʵÕiÊiÃÊ­iÀ>]Ê£n£®°Ê ÃÊÃÌ>ÃʵÕiÊ«`iÃÊiVÌÀ>ÀÃÊiÊÃÊÃÕiÌÃÊVÊiÃÌiÊÌ«Ê`iÊ`ÃvÕViÃÊ ÃiÊ «ÀiÃiÌ>Ê }iiÀ>iÌiÊ iÊ ÛÃÊ ViÀV>>]Ê VÊ `««>]Ê v>Ì}>Ê VÕ>À]Ê `ÀÊ`iÊV>Liâ>]ÊÀiV >âÊ>Ê>ÊiVÌÕÀ>]ÊÛÃÊLÀÀÃ>ÊV>Ã>ÊÞÊ`vVÕÌ>`Ê«>À>Ê VViÌÀ>ÀÃi]ÊiÌÀiÊÌÀ>ð ÃÊ ÃÕiÌÃÊ VÊ iÃÌÀ>LÃÊ Ê ÌÀ«>Ê ÃiÊ >Ê `Û``Ê iÌÀiÊ ÃÊ µÕiÊ Ê ÌiiÊ ÀivÀ>VÌÛÊÞÊÃʵÕiÊÊ«ÃiiÊÊÀivÀ>VÌÛ°Ê}ÕÃÊ`iÊiÃÌÃÊÃÕiÌÃÊ«ÀiÃiÌ>ÊÕÊ iÀÀÀÊÀivÀ>VÌÛÊiiÛ>`ÊÞÊiViÃÌ>ÊV«iÃ>VʵÕiÊ>ÛiÊÃÊÃÌ>ÃÊ`iÊ`ÀÊ `iÊV>Liâ>ÊiÊ>Ê «iÀiÌÀ«>ÊÊ>ÊÛÃÊLÀÀÃ>Ê«À«>Ê`iÊ>Ê«>ÊÞÊiÊ>ÃÌ}>ÌðÊ-ÊiÝÃÌiÊÕ>Ê>ÃiÌÀ«>ÊÃÕvViÌiÊVÊ«>À>ÊiLÀÀ>ÀÊ>ÊÛÃÊ `iÊÕÊÊ?ÃʵÕiÊ>Ê`iÊÌÀ]Ê>Ê«ÀiÃVÀ«VÊ`iÊ}>v>ÃÊÃiÀ?ÊiViÃ>À>ÊVÊ«>ÀÌiÊ `iÊÌÀ>Ì>iÌÊ`iÊVÕ>µÕiÀÊ>`>«Ì>VÊÃiÃÀ>Ê­*VÜi]ʣȮ° Anomalías acomodativas >ÊvÕVÊ>V`>ÌÛ>ÊiÃÊiÊ«ÀViÃʵÕiÊ«iÀÌiÊ>ÊÊivV>ÀÊLiÌÃÊ>Ê `viÀiÌiÃÊ`ÃÌ>V>Ã]Ê`vV>`]ÊiÌÀiÊÌÀÃÊ«>À?iÌÀÃ]Ê>Ê«ÌiV>Ê`iÊVÀÃÌ>Ê>ÊV>L>ÀÊÃÕÊvÀ>°Ê`i?ÃÊ`iÊ>Ê>«ÌÕ`Ê>V`>ÌÛ>ÊpV>«>V`>`ÊÌÌ>Ê `iÊ>V`>VÊ`iÊÕÊÃÕiÌÊiiÌÀ«â>`pÊÌ>LjÊ>ÊviÝL`>`ÊiÃÊÕÊ>ëiVÌÊ«ÀÌ>Ìi]Ê>Ã]ÊÃÊ>Ê«ÀÕiL>ÊVÕ>ÀÊ«À«ÀV>ÊÕ>ÊiÛ>Õ>VÊ`ÀiVÌ>Ê`iÊ >Ê`?V>Ê`iÊ>ÃÊÀiëÕiÃÌ>ÃÊ>V`>ÌÛ>ÃÊ­ÕÊÞÊÌÀÃ,ʣǮ]Ê>ÊLVÕ>ÀÊ«À«ÀV>ÊÕ>ÊvÀ>VÊÃ>ÀÊ«iÀ]Ê}Õ>iÌi]ÊÀivi>Ê>Ê>ÌÕÀ>iâ>ÊÌiÀ>VÌÛ>Ê`iÊ>ÊÀi>VÊiÌÀiÊ>Ê>V`>VÊÞÊ>ÊÛiÀ}iV>]ÊÞÊ`iLiÀ>ÊÃiÀÊ>>`>Ê viÝL`>`ÊÌiÀ>VÌÛ>Ê­-`iÀÛÊÞÊ ÃÌ]ʣ䮰Ê*ÀÊi]Ê>ÊviÝL`>`Ê>V`>ÌÛ>ÊÌ>LjÊ`>ÊvÀ>VÊÖÌÊVÊÀi>VÊ>Ê>ÃÊ`ÃvÕViÃÊ>V`>ÌÛ>ÃÊÞÊLVÕ>ÀiÃÊ­>Õ]Ê£nÎÆÊ,ÕÃÃiÊÞÊ7V]ʣή° Ã]Ê-V i>ÊÞÊ7VÊ­Óään®Ê>ÃÊV>ÃvV>Êi\ÊÃÕvViV>Ê>V`>ÌÛ>Ê­>V`>VÊ>ÊÃÃÌi`>]Ê«>À?ÃÃÊ`iÊ>Ê>V`>VÊÞÊ>V`>VÊ`iÃ}Õ>®]Ê iÝViÃÊ>V`>ÌÛÊiÊviÝL`>`Ê>V`>ÌÛ>°ÊÃÊÃÌ>ÃÊ?ÃÊV>À>VÌiÀÃÌVÃÊ`iÊiÃÌ>ÃÊ`ÃvÕViÃÊ>V`>ÌÛ>ÃÊÃÕiiÊÃiÀÊ`iÊ>À}>Ê`ÕÀ>VÊiÊVÕÞi\Ê `ÀiÃÊ`iÊV>Liâ>]ÊÌiÃÊVÕ>À]Ê«ÀLi>ÃÊ`iÊiVÌÕÀ>]ÊLÀÀÃ`>`]Êv>Ì}>ÊÞÊ ÃiV>° -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£Ê 107 M.ª del Mar Lázaro, José-Antonio García y Francisco-Javier Perales Anomalías oculomotoras ÃÊÛiÌÃÊVÕ>ÀiÃÊ >ÊÃ`ÊiÃÌÕ`>`ÃÊ`iÃ`iÊ£nÇÊ­-Ì>ÀÀÊÞÊ,>ÞiÀ]Ê Óä䣮°ÊÊÃÃÌi>ÊVÕÌÀÊVÊÃÕÃÊÃÕLÃÃÌi>ÃÊiëiV>â>`ÃÊÃiÊÕÌâ>Ê«>À>Ê>Ê LÌiVÊ`iÊÕ>ÊÛÃÊ«ÀiVÃ>Ê­,LÃ]Ê£Èn®° Õ>`ÊÕÊÊ«ÀiÃiÌ>Ê`ÃvÕViÃÊVÕÌÀ>Ã]ÊiÃÌ>ÃÊÃiÊÀivi>ÊiëiV>iÌiÊiÊ>ÊiVÌÕÀ>]Ê >Vi`ʵÕiÊ>ÊV>«>V`>`ÊiVÌÀ>ÊÃi>ÊviÀÀÊ>Ê>Êi`>°Ê Ê«ÌiÌÀÃÌ>ÊÌÀ>Ì>ÊiÃÌ>ÃÊ`ÃvÕViÃÊ«>À>ÊÀ>â>À>ÃÊÞÊi>ÀÊÃÊÃÌ>ÃÊ `iÊ«>ViÌi]ÊÊÊ >ViÊ`ÀiVÌ>iÌiÊÃLÀiÊÃÊ«ÀLi>ÃÊ`iÊiVÌÕÀ>]Ê«iÀÊ>ÊÃiÀÊ ÃÊÛiÌÃÊ?ÃÊ«ÀiVÃÃÊÞÊivV>ViÃÊ >LÀ?ÊÕ>ÊiÀ>ÊiÊiÊ`iÃ>ÀÀÊ`iÊ>Ê Ã>Ê­-V i>ÊÞÊ7V]ÊÓään®° />iÃÊ`ÃvÕViÃ]Ê}iiÀ>iÌi]ÊiÃÌ?ÊÀi>V>`>ÃÊVÊiÊÕÃÊ`iÊÃÊÃÊiÊ >ÊiVÌÕÀ>\ÊÛiÌÊ`iÊV>Liâ>ÊiÝViÃÛ]ÊÃÊ`iÊ«>>LÀ>Ã]ÊÃ>ÌÊ`iÊi>Ã]Ê ÛiV`>`Ê`iÊiVÌÕÀ>ÊiÌ>]Ê>>ÊV«ÀiÃ]Ê`vVÕÌ>`iÃÊ`iÊ>ÌiV]ÊiÊÌ>Ài>ÃÊ VÊV«>ÀÊ`iÊ>Ê«â>ÀÀ>]ÊÀiÃÛiÀÊ«ÀLi>ÃÊ>ÀÌjÌVÃÊVÊVÕ>ÃÊ`iÊÖiÀÃ]ÊÀi>â>ÀÊ«ÀÕiL>ÃÊ«ÃV}V>ÃÊÊi`ÕV>ÌÛ>ÃÊiÃÌ>`>Àâ>`>ÃÊiÊ >ÃÊ`iÊÀ`i>`À]ÊÀi`iÌÊ`i«ÀÌÛ]ÊiÌV° Instrumentos dirigidos a maestros y padres >Ê`iÌiÀ>VÊ`iÊÀi`iÌÊiÃV>ÀÊ`iÊÕÊ`Ê}L>ÊÃiÊ âÊ«`i`Ê >Ê ÃÊ {nÊ >iÃÌÀÃÊ µÕiÊ «>À>Ê ÃLÀiÊ ÃÊ >ÕÃÊ «>ÀÌV«>ÌiÃÊ iÊ iÊ iÃÌÕ`]Ê V>Ì>}?`ÃÊVÊLÕiÃ]ÊÀi}Õ>ÀiÃÊÊ>ÃÊ`iÃ`iÊiÊ«ÕÌÊ`iÊÛÃÌ>Ê>V>`jV°ÊÃÊ>iÃÌÀÃÊÀië`iÀÊÃÊVViÀÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ`iÊÃÊÀiVViÌÃÊÀi>â>`ÃÊ>Ê>µÕið ÊVViÌÊÞÊV>LÀ>VÊ`iÊÃÊ«>`ÀiÃÊiÊÌ`ÊiÊÌÀ>L>ÊvÕiÀÊiiiÌÃÊ`iÊÃÕ>Ê«ÀÌ>V>°Ê*ÀiÛ>iÌiÊ>Ê>ÊÀi>â>VÊ`iÊVÕ>µÕiÀÊ>VÌÛ`>`]Ê ÃiÊiÃÊvÀÊVÊ`iÌ>iÊÞÊÃiÊiÃÊ«`Ê>ÕÌÀâ>VÊ«>À>ÊÀi>â>ÀÊ>ÃÊi``>Ã°Ê `i?Ã]Ê ÃiÊ iÃÊ ÃVÌÊ µÕi]Ê VÕÌ>iÌiÊ VÊ ÃÕÃÊ Ã]Ê Àië`iÀ>Ê >Ê Õ>Ê iVÕiÃÌ>ÊÃLÀiÊÃÊiÃÌÃÊ«ÀiÃiÌ>L>Ê>}ÕÃÊÃÌ>ÃʵÕiÊÃÕiiÊVÕÀÃ>ÀÊVÊ`iÌiÀ>`ÃÊ«ÀLi>ÃÊÛÃÕ>iÃÊÞʵÕi]ÊiÊL>ÃÌ>ÌiÃÊV>ÃiÃ]ÊÃÊ`iÊÀiiÛ>V>°Ê ÊiÊV>ÃÊ`iÊ>ÕÃÊiÊi`>`ÊiÃV>À]Ê>Ê>«>ÀVÊ`iÊiÃÌÃÊÃÌ>ÃÊ«Õi`iÊÃiÀÊ V>ÕÃ>Ê`iÊ«ÀLi>ÃÊ>V>`jVð Resultados y discusión Resultados optométricos Ê>ÊÌ>L>Ê£ÊÃiÊÀi«ÀiÃiÌ>ÊÃÊ«ÀViÌ>iÃÊiVÌÀ>`ÃÊ«>À>ÊV>`>ÊÕ>Ê`iÊ>ÃÊ >>>ÃÊiÃÌÕ`>`>ð 108Ê -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£ Anomalías de la visión y rendimiento escolar en Educación Primaria. Un estudio piloto… /Ê£°Ê *ÀViÌ>iÃÊ`iÊ>>>ÃÊ`iÌvV>`>ÃÊiÊ>ÊÕiÃÌÀ>ÊLiÌÊ`iÊiÃÌÕ`Ê ­Ìj}>ÃiÊiÊVÕiÌ>ʵÕiÊÕÊÃÊÊ«Õi`iÊ«>`iViÀÊ?ÃÊ`iÊÕÊ«ÀLi>Ê`viÀiÌi®° Anomalías Refractivas «> Porcentajes 64,8 % n]ÈÊʯ «iÀiÌÀ«> xÎ]xÊʯ ÃÌ}>Ìà £ä]{Êʯ «>ÊÞÊ>ÃÌ}>Ìà Ó]Êʯ «iÀiÌÀ«>ÊÞÊ>ÃÌ}>Ìà {]ÎÊʯ ÃiÌÀ«>Ê«V> £]nÊʯ ÃiÌÀ«>Ê «iÀiÌÀ«V> Ó]xÊʯ ÃiÌÀ«>Ê>ÃÌ}?ÌV> Ó]Êʯ ÌiÌÀ«> Binoculares ä]ÎÊʯ 25,7 % ÃÕvViV>Ê`iÊVÛiÀ}iV> £]{Êʯ ÃÕvViV>Ê`iÊ`ÛiÀ}iV> È]ÎÊʯ ÝViÃÊ`iÊVÛiÀ}iV> £]ÈÊʯ ÝViÃÊ`iÊ`ÛiÀ}iV> È]xÊʯ ÃvÕVÊ`iÊ>ÊÛiÀ}iV>ÊvÕÃ> È]ÎÊʯ `vÀ>ÊL?ÃV> Ó]ÇÊʯ ÝvÀ>ÊL?ÃV> £]Êʯ ÃÌÀ>LÃÊÀivÀ>VÌÛ Ó]£Êʯ ÃÌÀ>LÃÊÊÀivÀ>VÌÛ £]{Êʯ Acomodativas 6,9 % ÃÕvViV>Ê`iÊ>V`>V Î]äÊʯ ÝViÃÊ`iÊ>V`>V £]ÇÊʯ viÝL`>`Ê>V`>ÌÛ> Î]ÓÊʯ Oculomotoras 10,4 % *ÀLi>ÃÊVÕÌÀià x]xÊʯ *ÀLi>ÃÊ`iÊ>«Ài`â>i x]äÊʯ *ÀLi>ÃÊVÕÌÀiÃ>«Ài`â>i £]{Êʯ *À?VÌV>iÌiÊÌ`ÃÊÃÊ`Û`ÕÃʵÕiÊ«ÀiÃiÌ>L>Ê«>ÊÞÊ>ÃÌ}>ÌÃÊ>Ê Ìi>Ê V«iÃ>`>°Ê >Ê «iÀiÌÀ«>Ê ÃÕ«iÊ >Ê >ÞÀÊ «>ÀÌiÊ `iÊ ÃÊ V>ÃÃÊ `iÊ «ÀLi>ÃÊÀivÀ>VÌÛÃÊiVÌÀ>`Ã]Ê«iÀÊiÊÕÊ«ÀViÌ>iÊ>ÌÊ`iÊiÃÊiÀ>ÊiÛiÊÞÊ ÊiÃÌ>L>ÊV«iÃ>`>]ÊʵÕiÊiÃÊ >LÌÕ>ÊÌii`ÊiÊVÕiÌ>ʵÕiÊiÊÊÃÕiiÊ >ViÀÊ«ÀÊÃÊÃÊVÊ>Ê>V`>V]Ê«ÀÊʵÕiÊÊÃiÊÃÕiiÊ«iÀiÊ}>v>ÃÊ -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£Ê 109 M.ª del Mar Lázaro, José-Antonio García y Francisco-Javier Perales Ã>ÛʵÕiÊ>«>ÀiâV>ÊÃÌ>ÃÊVÊVÃiVÕiV>Ê`iÊiÃiÊiÃvÕiÀâÊ>V`>ÌÛ°Ê >ÃÊ`i?ÃÊ>>>ÃÊÀivÀ>VÌÛ>ÃÊ>«>ÀiV>ÊiÊ«ÀViÌ>iÃÊÕÞÊ«iµÕiÃÊÞÊÌ>LjÊiÃÌ>L>ÊÌÀ>Ì>`>ðÊ*ÀÊÊÌ>Ì]Ê«`iÃÊ`iVÀʵÕi]ÊiÊ}iiÀ>]ÊÃÊ«ÀLi>ÃÊ ÀivÀ>VÌÛÃÊ >L>ÊÃ`Ê>LÀ`>`ÃÊVÛiiÌiiÌi° ÃÊ«ÀLi>ÃÊLVÕ>ÀiÃÊÌiiÊÕ>Ê«ÀiÛ>iV>ÊÌÌ>Ê`iÊÓx]Çʯ]ÊÃi`ÊiÊ iÝViÃÊ`iÊ`ÛiÀ}iV>ÊiʵÕiÊiÊ>ÞÀÊ«ÀViÌ>iÊ>«>ÀiViÊ­È]xʯ®]ÊL>ÃÌ>ÌiÊÃ>ÀÊ>Ê>Ê«ÀiÛ>iV>Ê`iÊÃÊ`i?ÃÊ«ÀLi>ÃÊLVÕ>ÀiðÊÊ«ÀViÌ>iÊ`iÊ«ÀLi>ÃÊ >V`>ÌÛÃÊ iVÌÀ>`Ê vÕiÊ Ã}vV>ÌÛ>iÌiÊ iÀÊ ­È]ʯ®]Ê Ã>ÀÊ iÊ ÃÕÃÊ`ÃÌÌÃÊ̫ðÊ*>À>ÊiÊV>ÃÊ`iÊÃÊ«ÀLi>ÃÊVÕÌÀiÃÊiÊ«ÀViÌ>iÊ>V>â>`ÊvÕiÊ`iÊ£ä]{ʯ]ÊÃi`ÊÌ>LjÊÕÞÊÃ>ÀÊiÊÃÕÃÊ`ÃÌÌ>ÃÊV>Ìi}À>ð -ÊiL>À}]ÊiÊVÌÀ>«ÃVÊ>ÊÊViÌ>`Ê«>À>Ê>ÃÊ>>>ÃÊÀivÀ>VÌÛ>Ã]ÊÃÊ`ÃÊÃÊiÃÌ>L>ÊÃi`ÊÌÀ>Ì>`ÃÊÞÊÕÊÌiÀViÀ]ÊÃi}ÖÊ>viÃÌ>ÀÊ ÃÕÃÊ«>`ÀiÃ]ÊL>Ê>ÊÃiÀ°ÊÃÌiÊ iV Ê«Õi`iÊÃiÀÊÕÞÊÀiiÛ>Ìi]ÊÞ>ʵÕi]ÊVÊ iÃÊ ViÌ>`ÊVÊ>ÌiÀÀ`>`]ÊVÕ>`ÊÊÃiÊ>`«Ì>ÊiV>ÃÃÊVÀÀiVÌÀiÃ]Ê >ÃÊ«iÀÃ>ÃÊ>viVÌ>`>ÃÊ«Õi`iÊ«>`iViÀÊ>}ÕÃÊÃÌ>ÃÊVÊ`ÀÊ`iÊV>Liâ>]Ê ÛÃÊLÀÀÃ>]Êv>Ì}>ÊVÕ>ÀÊÊiÃÌ>Ã]Ê`««>ÊÊ«jÀ``>Ê`iÊVViÌÀ>VÊ>Ê iiÀÊ Ê >ViÀÊ ÌÀ>L>ÃÊ `iÊ ÛÃÊ ViÀV>>Ê ­-ÌiÀiÀ]Ê iiÀÃÌi`ÌÊ ÞÊ -ÃÌÀ]Ê £ÆÊ ÕvvÀi`>]ÊÓääÓÆÊÀÃÌ}ÊÞÊÌÀÃ]ÊÓääή° ,iëiVÌÊ>Ê>ÃÊ>>>ÃÊVÕÌÀ>Ã]Ê iÃÊ`iÊ`V>ÀʵÕi]Ê>Ê}Õ>ʵÕiÊ VÕÀÀ>ÊVÊÃÊ«ÀLi>ÃÊLVÕ>ÀiÃÊÞÊ>V`>ÌÛÃ]Ê}ÕÊ`iÊiÃÊiÃÌ>L>Ê Ãi`ÊÌÀ>Ì>`]ÊʵÕiÊÃÊ`Õ`>Ê«Õi`iÊiÃÌ>ÀÊ>viVÌ>`Ê>ÊÃÊÃÊ«ÕiÃÌʵÕiÊÕÃÊ ÛiÌÃÊVÕ>ÀiÃÊ>`iVÕ>`ÃÊÕi}>ÊÕÊ«>«iÊÕÞÊ«ÀÌ>ÌiÊiÊ>ÊiVÌÕÀ>Ê ­ÕVV]ÊÀi`}>VÊÞÊ>«Õ>]ÊÓäänÆÊ`i]Ê-Ìi]Ê7`ÊÞÊ7À`]Ê£{®° ÃÊ`iÊ`iÃÌ>V>ÀÊiÊ`iÃVViÌÊV>ÃÊÌÌ>ʵÕiÊÌi>ÊÌ>ÌÊÃÊ«>`ÀiÃÊVÊ ÃÊ>iÃÌÀÃÊ`iÊ>Ê«ÃL`>`Ê`iʵÕiÊÃÕÃÊ ÃÊÊ>ÕÃ]ÊÀiëiVÌÛ>iÌi]Ê«>`iViÀ>Ê>}ÖÊ«ÀLi>ÊÛÃÕ>°Ê*>À>Ê>Ê}À>Ê>ÞÀ>Ê`iÊiÃÊÌ>iÃÊ«ÀLi>ÃÊÃiÊ Ài`ÕV>Ê>ÊÛiÀÊVÊV>À`>`]ÊÌ>ÌÊ`iÊiÃÊVÊ`iÊViÀV>]ÊÊ>ÊLÃiÀÛ>ÀÊÃÊiÊÊ `iÃÛ>L>ÊÕÊ°ÊÊ`>ÀÊ«ÀÊ iV ÊÃÕÊiÝÃÌiV>]Ê>V >V>L>ÊÕV ÃÊ`iÊÃÊÃÌ>ÃʵÕiÊiÃÊÌÀ>ÃÌ>ÊÃÕÃÊ ÃÊÊ>ÕÃÊ>ÊVÕ>µÕiÀÊÌÀ>ÊV>ÕÃ>° ?ÃÊ vÀ>VÊ ÃLÀiÊ ÃÊ VÀÌiÀÃÊ VÃ`iÀ>`ÃÊ iÊ >Ê V>ÃvV>VÊ ÞÊ ÃÊ «ÀViÌ>iÃÊiVÌÀ>`ÃÊ`iÊV>`>ÊÕ>Ê`iÊ>ÃÊ>>>ÃÊ«Õi`iÊ >>ÀÃiÊiÊjiâÊ ÞÊÌÀÃÊ­ÓääήÊÞÊjiâÊÞÊÌÀÃÊ­Óää{®° Rendimiento escolar >`ʵÕiÊÕiÃÌÀÊLiÌÛÊvÕ`>iÌ>ÊiÃÊ>>â>ÀÊÃÊÃÊ«ÀLi>ÃÊÛÃÕ>iÃÊ ÌiiÊÕ>ÊV`iV>ÊÃ}vV>ÌÛ>ÊiÊiÊÀi`iÌÊ>V>`jVÊ`iÊÃÊÃ]ÊVÊ Þ>Ê iÃÊ ViÌ>`]Ê ÃÕÃÊ >iÃÌÀÃÉÌÕÌÀiÃÊ ÃÊ `iÀÊ Õ>Ê iÛ>Õ>VÊ `iÊ ÃÕÃÊ >ÕÃÊV>vV?`ÃÊVÊLÕiÃ]ÊÀi}Õ>ÀiÃÊÊ>ÃÊ`iÃ`iÊiÊ«ÕÌÊ`iÊ 110Ê -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£ Anomalías de la visión y rendimiento escolar en Educación Primaria. Un estudio piloto… ÛÃÌ>Ê `iÊ Ài`iÌÊ >V>`jV°Ê Ê VÌÕ>V]Ê >>â>ÃÊ iÃÃÊ ÀiÃÕÌ>`ÃÊ V«>À?`ÃÊVÊÃÊ«ÀLi>ÃÊÛÃÕ>iÃÊ`>}ÃÌV>`ð Ê>Êv}ÕÀ>Ê£ÊÃiÊÕiÃÌÀ>ÊiÊ«ÀViÌ>iÊ`iÊ>ÕÃÊLÕiÃ]ÊÀi}Õ>ÀiÃÊÞÊ>ÃÊ ­ÃÊVÃ`iÀ>ÀÊÃÊ`iÊi`ÕV>VÊiëiV>®ÊÃi}ÖÊÃÕÊ«ÀviÃÀÊ«>À>ÊV>`>ÊÕÊ`iÊÃÊ }ÀÕ«ÃÊiʵÕiÊÃÊ iÃÊ`Û``]Ê`i«i`i`Ê`iÊÃÊÊ«ÀiÃiÌ>Ê}ÖÊÌ«Ê`iÊ >>>ÊÛÃÕ>ÊÊÃÊ«ÀiÃiÌ>Ê>>>ÊÀivÀ>VÌÛ>]ÊLVÕ>À]Ê>V`>ÌÛ>ÊÕÊVÕÌÀ>° 1,Ê£°Ê *ÀViÌ>iÊ`iÊ>ÕÃ]Ê`iÊV>`>Ê}ÀÕ«]ʵÕiÊ >ÊÃ`ÊV>Ì>}>`ÃÊ«ÀÊÃÕÃÊ «ÀviÃÀiÃÊVÊLÕiÃ]ÊÀi}Õ>ÀiÃÊÊ>ÃÊiÊVÕ>ÌÊ>ÊÃÕÊÀi`iÌÊ>V>`jV° *ÀViÌ>iÊ`iÊÀi`iÌÊ>V>`jV 100 ä Õi 80 ,i}Õ>À > Çä 60 xä 40 30 20 10 0 -Ê>>> °Ê,ivÀ>VÌÛ> °ÊVÕ>À °ÊV`>ÌÛ> °Ê"VÕÌÀ> >> 1>Ê«ÀiÀ>ÊLÃiÀÛ>VÊ`iÊiÃÌ>Êv}ÕÀ>ÊÃÊÕiÃÌÀ>ʵÕiÊÃÊ«ÀViÌ>iÃÊ`iÊ LÕiÃ]ÊÀi}Õ>ÀiÃÊÊ>ÃÊiÊÃÊ}ÀÕ«ÃÊÃÊ>>>ÊÞÊVÊ>>>ÊÀivÀ>VÌÛ>ÊÃÊÕÞÊ«>ÀiV`ÃÊiÌÀiÊðÊÃÌiÊÀiÃÕÌ>`]ÊiÊViÀÌÊ`]ÊiÀ>Ê`iÊiëiÀ>ÀÊÞ>Ê µÕiÊiÊÕiÃÌÀ>ÊÃVi`>`Ê>ÃÊ>>>ÃÊÀivÀ>VÌÛ>ÃÊÃÕiiÊÃiÀÊ«iÀviVÌ>iÌiÊV«iÃ>`>ÃÊVÊÕ>ÃÊ}>v>ÃÊÞ]ÊiÊÕiÃÌÀ>ÊÕiÃÌÀ>ÊÌ>LjÊiÀ>Ê>Ã]ÊÌ>ÊÞÊVÊ iÃÊ ViÌ>`Ê >ÌiÀÀiÌi°Ê -Ê iL>À}]Ê VÕ>`Ê LÃiÀÛ>ÃÊ ÃÊ «ÀViÌ>iÃÊ «>À>Ê>ÃÊÌÀ>ÃÊ>>>Ã]ÊiÊ`iÊLÕiÃÊ`ÃÕÞiÊÞÊ>ÕiÌ>ÊiÊ`iÊÀi}Õ>ÀiÃÊÞÊ>Ã]Ê>>>ÃʵÕi]ÊVÊÞ>Ê iÃÊÃi>>`]ÊÊÃÕiiÊÃiÀÊÌÀ>Ì>`>ÃÊÞ]ÊiÊÕV >ÃÊ V>ÃiÃ]ÊÊõÕiÀ>ÊÃiÊVViÊÃÕÊiÝÃÌiV>°ÊÊ>ÊÛÃÌ>Ê`iÊiÃÌÃÊ`>ÌÃÊÃÊ«>Ìi>ÃÊ`ÃÊVÕiÃÌiÃ\ÊVÕ>ÌvV>ÀÊ>ÃÊ`viÀiV>ÃÊLÃiÀÛ>`>ÃÊVÊLiÌÊ`iÊÛiÀvV>ÀÊÃÊiÝÃÌiÊÃ}vV>VÊiÃÌ>`ÃÌV>ÊiÊi>ÃÊÞÊ`ÃVÕÌÀÊ>ʵÕjÊ«Õi`iÊÃiÀÊ`iL`>ð -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£Ê 111 M.ª del Mar Lázaro, José-Antonio García y Francisco-Javier Perales Ê LiÌÊ `iÊ >>â>ÀÊ ÃÊ `>ÌÃÊ VÕ>ÌÌ>ÌÛ>iÌi]Ê >Ê ÕÊ Ê V>Ì>}>`Ê VÊLÕiÊiÊ>Ã}>ÃÊÕÊ£]ÊÓÊÃÊiÀ>ÊÀi}Õ>ÀÊÞÊÎÊÃÊiÀ>Ê>ÆÊ`iÊiÃÌ>ÊvÀ>Ê «`iÃÊV>VÕ>ÀÊ>Êi`>Ê`iÊV>`>Ê}ÀÕ«Ê`iÊ>ÕÃÊÞÊÃÕÊ`iÃÛ>VÊÌ«V>ÊÞ]Ê ÕÃ>`ÊjÌ`ÃÊiÃÌ>`ÃÌVÃÊ­ "6ÊÞÊ«ÀÕiL>Êt®]Ê>>â>ÀÊÃÊiÝÃÌiÊ`viÀiV>ÃÊ iÃÌ>`ÃÌV>iÌiÊÃ}vV>ÌÛ>ÃÊiÌÀiÊiðÊ/j}>ÃiÊiÊVÕiÌ>ʵÕi]ÊVÊiÃÌ>ÊvÀ>Ê `iÊ«ÕÌÕ>À]ÊVÕ>ÌÊiÀÊÃi>Ê>Êi`>]ÊiÀÊÃiÊVÃ`iÀ>ÊÃÕÊÀi`iÌÊ>V>`jV°Ê/À>L>>`Ê`iÊiÃÌ>ÊvÀ>]ÊÃÊÛ>ÀiÃʵÕiÊÃiÊLÌÕÛiÀÊÃÊÃʵÕiÊ>«>ÀiViÊ iÊ >Ê }ÕÀ>Ê Ó]Ê ``i]Ê >`i?ÃÊ `iÊ Û>ÀÊ i`Ê `iÊ V>`>Ê }ÀÕ«]Ê ÃiÊ VÕÞiÊ Ì>LjÊ>ÊL>ÀÀ>Ê`iÊiÀÀÀÊVÀÀië`iÌiÊ>Ê>Ê`iÃÛ>VÊÌ«V>° 1,ÊÓ°Ê 6>ÀÊi`Ê`iÊÀi`iÌÊ>V>`jVÊ«>À>ÊV>`>ÊÕÊ`iÊÃÊ}ÀÕ«Ã\Ê ÃÊ>>>]ÊÊVÊ>>>ÊÀivÀ>VÌÛ>]ÊLVÕ>À]Ê>V`>ÌÛ>ÊÕÊVÕÌÀ>Ê ­Û>ÀiÃÊi`ÃÊ?ÃÊ>ÌÃÊ«V>Ê«iÀÊÀi`iÌ®° Ó]n Ó]{ 6>ÀÊ«Ài` Ó]ä £]È £]Ó ä]n ä]{ ä]ä -Ê>>> °Ê,ivÀ>VÌÛ> °ÊVÕ>À °ÊV`>ÌÛ> °Ê"VÕÌÀ> >> ÃÌ>Êv}ÕÀ>ÊÃÊÕiÃÌÀ>ÊVÊÃÊÛ>ÀiÃÊi`ÃÊLÌi`ÃÊ«>À>ÊiÊ}ÀÕ«ÊÃÊ >>>ÊÞÊ«>À>ÊiÊ}ÀÕ«Ê`iÊ>>>ÊÀivÀ>VÌÛ>ÊÃÊÕÞÊ«>ÀiV`Ã]Ê«iÀÊiÃÃÊ Û>ÀiÃÊVÀiViÊ­«ÀÊÌ>Ì]ÊVÊ«iÀÊÀi`iÌÊ>V>`jV®ÊiÊÃÊÌÀÃÊ}ÀÕ«Ã]Ê >V>â>`ÊiÊÛ>ÀÊ?ÃÊiiÛ>`ÊiÊiÊ}ÀÕ«Ê`iÊ>>>ÊVÕÌÀ>° *>À>ÊÛiÀvV>ÀÊÃÊiÝÃÌiÊ`viÀiV>ÃÊiÃÌ>`ÃÌV>iÌiÊÃ}vV>ÌÛ>Ã]Ê iÃÊ>«V>`ÊiÊÌiÃÌÊtÊ«>À>ÊV«>À>ÀÊi`>ÃÊ`iÊ`ÃÊ}ÀÕ«ÃÊÊ>ÃÕi`ÊÛ>À>â>ÃÊiµÕÛ>iÌiÃ°Ê ÃÊ V«>À>ÃÊ >ÃÊ i`>ÃÊ LÌi`>ÃÊ «>À>Ê V>`>Ê }ÀÕ«Ê `iÊ ÃÊ µÕiÊ «ÀiÃiÌ>Ê>Ê>>>ÊVÊiÊ}ÀիʵÕiÊÊ«ÀiÃiÌ>Ê}Õ>Ê>>>°ÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ LÌi`]ÃÊ >ÃÊ VÊ ÃÕÊ ÛiÊ `iÊ Ã}vV>V]Ê ÃiÊ ÕiÃÌÀ>Ê iÊ >Ê Ì>L>Ê Ó°Ê ÃÕÀiÃÊÃ}vV>VÊ>ÊÕÊÛiÊ`iÊVv>â>Ê`iÊxʯ]ÊiÃÊ`iVÀ]ÊÕÊ«ÊÊä]äx° 112Ê -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£ Anomalías de la visión y rendimiento escolar en Educación Primaria. Un estudio piloto… /ÊÓ°Ê 6>ÀÊi`ÊÞÊ`iÃÛ>VÊÌ«V>Ê`iÊÀi`iÌÊ>V>`jVÊLÌi`Ê «>À>ÊV>`>Ê}ÀÕ«Ê­Û>ÀiÃÊi`ÃÊ?ÃÊ>ÌÃÊ«V>Ê«iÀÊÀi`iÌ®°ÊÊ>ÊÖÌ>Ê VÕ>ÊÃiÊÕiÃÌÀ>ÊiÊÛiÊ`iÊÃ}vV>VÊVÕ>`ÊÃiÊV«>À>ÊV>`>Ê}ÀÕ«Ê`iÊ >>>ÃÊVÊiÊ}ÀÕ«Ê`iÊÃÊÃʵÕiÊÊ«ÀiÃiÌ>Ê}Õ>° Rendimiento vs. Anomalía Media D. típica Nivel significación -Ê>>> £]Ó£ ä]xÎn °Ê,ivÀ>VÌÛ> £]룂 ä]xÇÈn ä]{ÎÇ °ÊVÕ>À £]{£x ä]ÇÎx ä]ääÓ °ÊV`>ÌÛ> £]ÈÓÎ ä]ÇÈxÎ ä]ää{ °Ê"VÕÌÀ> £]ÇÇ{ ä]nÈää ä]ää£ Ê«`iÃÊLÃiÀÛ>ÀÊiÊ`V >ÊÌ>L>]ÊÊ>«>ÀiViÊÃ}vV>VÊiÃÌ>`ÃÌV>Ê iÌÀiÊÃÊ}ÀÕ«ÃÊ-Ê>>>ÊÞÊ°ÊÀivÀ>VÌÛ>ÆÊiÃÊ`iVÀ]ÊÊ«`iÃÊ>ÃÕÀʵÕiÊ `V ÃÊ}ÀÕ«ÃÊÃi>Ê`viÀiÌiÃÊÀiëiVÌÊ>ÊÃÕÊÀi`iÌÊ>V>`jV°Ê-ÊiL>À}]Ê ÃÊ>«>ÀiViÊ`viÀiV>ÃÊiÃÌ>`ÃÌV>iÌiÊÃ}vV>ÌÛ>ÃÊVÕ>`ÊV«>À>ÃÊÃÊ}ÀÕ«ÃÊ`iÊ>ÃÊ`i?ÃÊ>>>ÃÊVÊiÊ}ÀÕ«ÊÃÊ>>>°Ê*ÀÊÊÌ>Ì]Ê`iLiÃÊ >`ÌÀʵÕiÊiÊÀi`iÌÊ>V>`jVÊiÃÊ«iÀÊiÊÃÊiÃV>ÀiÃʵÕiÊ>ÃÊ«>`iViÊÞ]Ê iëiV>iÌi]Ê iÌÀiÊ ÃÊ µÕiÊ ÃÕvÀiÊ «ÀLi>ÃÊ VÕÌÀiÃ°Ê Ê VÌÕ>V]Ê V«iÌ>ÀiÃÊiÊ>?ÃÃÊVÊ>ÃÊ>>>ÃÊiëiVvV>ÃÊ`iÌÀÊ`iÊV>`>Ê}ÀÕ«° ÊiÊV>ÃÊ`iÊ>ÃÊanomalías refractivasÊÃÊiVÌÀ>ÃÊVʵÕiÊ>ÃÊi`>ÃÊ LÌi`>ÃÊ«>À>ÊV>`>Ê}ÀÕ«Ê­«>]Ê «iÀiÌÀ«>]Ê>ÃÌ}>ÌÃÃ]ÊiÌV°®ÊÛ>À>ÊÕÞÊ iÛiiÌiÊ`iÊÕ>Ê>>>Ê>ÊÌÀ>ÊÞÊÊ«`iÃÊ>vÀ>ÀʵÕiÊ`viÀ>ÊÃ}vV>ÌÛ>iÌiÊ`iÊÃÊÃÊ>>>°ÊÃ]Ê>ÕµÕiÊ>}ÕÃÊ>ÕÌÀiÃÊ­ii`iÊÞÊ9Õ}]Ê£ÇÈÆÊ >ÜÀ]Ê£n£®Ê >L>Ê>«ÕÌ>`ÊÕÊiÀÊÀi`iÌÊ>V>`jVÊ`iÊÃÊ«iÃÊ µÕiÊ`iÊÃÊ «iÀjÌÀ«iÃÊ]ÊVÕÃ]ʵÕiÊÃÊijÌÀ«iÃ]ÊÕiÃÌÀÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊÊÊ VÀÀLÀ>]ÊʵÕiÊ«Õi`iÊÃiÀÊ>V >V>LiÊ>ʵÕi]ÊiÊ}iiÀ>]ÊiÃÌÃÊ«ÀLi>ÃÊÀivÀ>VÌÛÃÊÃÕiiÊiÃÌ>ÀÊLiÊÌÀ>Ì>`ÃÊÌ>ÊÞÊVÊ iÃÊ`V>`ÊVÊ>ÌiÀÀ`>`° ,iëiVÌÊ>Ê>ÃÊanomalías binoculares]ÊÃÊ>«>ÀiViÊ`viÀiV>ÃÊiÃÌ>`ÃÌV>iÌiÊÃ}vV>ÌÛ>ÃÊiÊ>ÊÃÕvViV>Ê`iÊ`ÛiÀ}iV>]Ê``iÊ>Êi`>Ê`iÊ}ÀÕ«Ê ÀiÃÕÌ>ÊÃiÀÊ£]ÈÈ]ÊÞÊiÊiÊiÃÌÀ>LÃÊÊÀivÀ>VÌÛ]ÊVÕÞ>Êi`>ÊvÕiÊ`iÊÓ]ÓΰÊÊ>ÃÊ `i?ÃÊ>>>Ã]Ê>ÃÊi`>ÃÊLÌi`>ÃÊÃÊÃÕ«iÀÀiÃÊ>Ê>Ê`iÊ}ÀÕ«ÊÃÊ>>>]Ê«iÀÊÊiÝÃÌi`ÊÃ}vV>VÊiÃÌ>`ÃÌV>°ÊÃÌiÊ«iÀÊÀiÃÕÌ>`Ê>V>`jVÊ iÃÌ?Ê`iÊ>VÕiÀ`ÊVÊÊÃÌÀ>`Ê«ÀÊÛ>Ã]ÊvÀÊÞÊ`}iÊ­£ÇÈ®ÊÞÊ-Ìi]Ê,`iÊ ÞÊiÀÊ­£nn®]ʵÕiÊiVÌÀ>ÀÊÕ>Ê>ÞÀÊV`iV>Ê`iÊiÃÌiÊÌ«Ê`iÊ`ÃvÕViÃÊiÊÃÊVÊ`ivViV>ÃÊ`iÊiVÌiÃVÀÌÕÀ>ÊÀiëiVÌÊ>ÊÃʵÕiÊÊ>ÃÊ«Ãii° ÃÊÌÀiÃÊ«ÀLi>ÃÊi}L>`ÃÊiÊ>ÃÊanomalías acomodativasÊ­ÃÕvViV>Ê >V`>ÌÛ>]Ê iÝViÃÊ >V`>ÌÛÊ iÊ viÝL`>`Ê >V`>ÌÛ>®Ê ÃÌÀ>ÀÊ `viÀiV>ÃÊiÃÌ>`ÃÌV>iÌiÊÃ}vV>ÌÛ>Ã]ÊÌii`ÊÃÊÌÀiÃÊÕ>Êi`>ÊÕÞÊÃ>ÀÊiÊ -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£Ê 113 M.ª del Mar Lázaro, José-Antonio García y Francisco-Javier Perales ÌÀÊ>Ê£]Ç°ÊÃÌiÊÀiÃÕÌ>`ÊiÃÊVVÀ`>ÌiÊVÊÊ`V>`Ê«ÀÊvv>Ê­£nä®]Ê µÕiÊiVÌÀʵÕiÊiÊnÎʯÊ`iÊÕ>ÊÕiÃÌÀ>Ê`iÊÃÊiÊi`>`ÊiÃV>ÀÊVÊ`vVÕÌ>`iÃÊiÊ>ÊiVÌÕÀ>ÊÌi>Ê>}ÖÊ}À>`Ê`iÊviÝL`>`Ê>V`>ÌÛ>° ÃÊÌÀiÃÊ}ÀÕ«ÃÊiÊÃʵÕiÊiÊÌiÃÌÊ>«V>`Ê`Û`iÊ>ÃÊanomalías oculomotoras ­«ÀLi>ÃÊVÕÌÀiÃ]Ê`iÊ>«Ài`â>iÊÞÊ`iÊVÕÌÀiÃ>«Ài`â>i®ÊLÌÕÛiÀÊi`>ÃÊÕÞÊÃÕ«iÀÀiÃÊ>Ê>ÃÊ`iÊ}ÀÕ«ÊÃÊ>>>Ê­ÃÊÌÀiÃÊ«ÀÊiV>Ê`iÊ £]Çx®]ÊÃÌÀ>`]ÊÃi}ÖÊiÊÌiÃÌÊt]ÊÃ}vV>VÊiÃÌ>`ÃÌV>°ÊÊ>ÊLL}À>v>Ê«`iÃÊiVÌÀ>ÀÊÕiÀÃÃÊiÃÌÕ`ÃʵÕiÊ >ÊVvÀ>`Ê>ÊÀi>VÊiÌÀiÊ«ÀLi>ÃÊVÕÌÀiÃÊÞÊ>Ê >L`>`ÊiVÌÀ>ʵÕi]ÊÃÊÌiiÃÊiÊVÕiÌ>ÊÃÕÊ«iÃÊÃLÀiÊ iÊÀi`iÌÊ>V>`jV]ÊÀ>ÌvV>À>ÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊiVÌÀ>`ÃÊ«ÀÊÃÌÀð ÊiÊÌÀ>L>ÊiÃV>ÀÊÃiÊÕÌâ>ÊiÊ}À>Êi``>Ê>ÊÛÃÊ«ÀÝ>°Ê*>À>ʵÕiÊiÃÌ>Ê Ãi>ÊV`>]ÊiÊÃÃÌi>ÊLVÕ>ÀÊÞÊiÊ>V`>ÌÛÊ >Ê`iÊvÕV>ÀÊ>`iVÕ>`>iÌi]ÊiÃÊ`iVÀ]ÊÃÕÃÊ«>À?iÌÀÃÊ >Ê`iÊÃiÀÊÃÊ>`iVÕ>`ðÊ-ÊiÃÌÃÊ«>À?iÌÀÃÊÊ >ÊÀi>VÊiÌÀiÊiÃÊÃiÊÛiÊ>ÌiÀ>`Ã]ÊÃÕÀ}iÊ>>>ÃÊiÊiÃÌÃÊÃÃÌi>ÃʵÕiÊ ÃÕiiÊViÛ>ÀÊ`ÃÌÌÃÊÃÌ>Ã]ÊÌ>iÃÊVÊÛÃÊLÀÀÃ>]ÊÛÃÊ`LiÊÊ`ÀÊ `iÊV>Liâ>°Ê>ÊV>Ì`>`ÊiÊÌiÃ`>`Ê`iÊiÃÌÃÊÃÌ>ÃÊÃÕiiÊ`i«i`iÀÊ`iÊÌ«Ê`iÊ >>>]Ê`iÊÃÕÊ}À>Ûi`>`ÊÞÊ`iÊ>Ê«iÀÃ>ÊiÊVÕiÃÌ° Programa de intervención Ê>ÊÛÃÌ>Ê`iÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊLÌi`Ã]ÊiÊÃ}ÕiÌiÊ«>ÃÊ}VÊÃiÀ>ÊiÃÌÕ`>ÀÊÃÊVÊ iÊÌÀ>Ì>iÌÊ>`iVÕ>`ÊÃiÊÃÕV>ÊÃÊ«ÀLi>ÃÊÛÃÕ>iÃÊÞÊÃÊÃÌ>ÃÊ iÀiÌiÃÊÞ]ÊVÊVÃiVÕiV>Ê`iÊi]ÊiÀ>ÊiÊÀi`iÌÊ>V>`jVÊ`iÊÃÊð ÕµÕiÊÕÊ«À}À>>ÊV«iÌÊÞÊ>`iVÕ>`Ê`iÊiÌÀi>iÌÊÛÃÕ>ÊÌi`iÌiÊ >Ê ÃÕV>ÀÊ ÃÊ «ÀLi>ÃÊ ÛÃÕ>iÃÊ µÕi`>L>Ê vÕiÀ>Ê `iÊ ÕiÃÌÀÃÊ LiÌÛÃÊ ÞÊ i`Ê­Ûj>ÃiÊ«ÀÊii«]ÊÕiÊÞÊÌÀÃ,Ê£]Ê£Ón£{£ÆÊ>ÀÌiâÊÞÊÌÀÃ]Ê Óääx®]ÊÃʵÕiÊiÃÊVÕV>ÃÊ>Ê>}ÕÃÊ«>`ÀiÃÊ>Ê«ÃL`>`Ê`iʵÕiÊÃÕÃÊ ÃÊ vÀ>ÃiÊ«>ÀÌiÊ`iÊÕÊ}ÀÕ«Ê«ÌÊVÊÌ>Êv>`>`°ÊVi«Ì>ÀÊÕiÃÌÀÊÀiµÕiÀiÌÊÕÊÌÌ>Ê`iÊxÓÊÃʵÕiÊÀi>â>ÀÊÕÊiÌÀi>iÌÊÛÃÕ>Ê`iÊiÌÀiÊÇÊ ÞÊ£äÊÃiÃiðÊV ÊiÌÀi>iÌÊÃiÊL>ÃÊiÊiiÀVVÃÊVÊ`ÛiÀÃÃÊÃÌÀÕiÌÃʵÕiÊiÊ«>ViÌiÊÀi>â>L>ÊiÊÃÕÊV>Ã>ÊVÊÛÃÌ>ÃÊÃi>>iÃÊ>Ê}>LiÌiÊ «ÌjÌÀV°Ê iLiÃÊ `V>ÀÊ µÕiÊ Ê Ì`ÃÊ ÃÊ ÃÊ Ê V«iÌ>ÀÊ ÞÊ µÕi]Ê VÕÃ]Ê>}ÕÃÊÊ«Õ`iÀÊÃiÀÊiÛ>Õ>`ÃÊ>ÊVVÕÀ]ÊʵÕiÊÃÊ«`ÊÀi>â>ÀÊÕÊ>?ÃÃÊiÃÌ>`ÃÌVÊV«iÌ°ÊÕÊ>Ã]ÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃʵÕiÊÃiÊLÌÕÛiÀÊ`iÊ jÊvÕiÀÊÕÞÊÃ>ÌÃv>VÌÀÃ]Ê«ÕiÃÌʵÕiÊÃÊ«ÀLi>ÃÊÛÃÕ>iÃÊiÀ>ÀÊÃ}vV>ÌÛ>iÌi]ÊʵÕiÊiÛÊÌ>LjÊ>ÊÕÊ>ÛÊ«ÀÌ>ÌiÊiÊÃÊÃÌ>ÃʵÕiÊ «>`iV>ÊiÃÌÃÊð /À>ÃÊÕÊ«iÀ`ÊÌ>ÊVÀÌ]ÊÕÃÊ`ÃÊiÃiÃ]ÊiÃÊ`vVÊÛ>À>ÀÊÃÊiÃÌ>ÃÊiÀ>ÃÊ iÊÃÊ«>À?iÌÀÃÊÛÃÕ>iÃÊÃiÊÛiÀ>ÊÀivi>`>ÃÊiÊiÊÀi`iÌÊ>V>`jV°Ê*ÀÊ 114Ê -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£ Anomalías de la visión y rendimiento escolar en Educación Primaria. Un estudio piloto… i]Ê«Ì>ÃÊ«ÀÊ«i`ÀiÃÊ>ÊÃÊV VÃʵÕi]ÊVÊ>ÞÕ`>Ê`iÊÃÕÃÊ«>`ÀiÃ]ÊÛÛiÃiÊ>Ê Àii>ÀÊ>ÊiVÕiÃÌ>ʵÕiÊÛ>ÀÃÊiÃiÃÊ>ÌiÃÊ >L>ÊVÕ«iÌ>`°ÊÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊ `iÊiÃÌ>ÊÖÌ>ÊÃÊÃʵÕiÊ>«>ÀiViÊiÊ>ÊÌ>L>Êΰ /ÊÎ°Ê ,iëÕiÃÌ>ÃÊ`>`>ÃÊ­VÊ>ÞÕ`>Ê`iÊÃÕÃÊ«>`ÀiîʫÀÊÃÊxÓÊ>ÕÃʵÕiÊ Ài>â>ÀÊiÌÀi>iÌÊÛÃÕ>Ê>Ê«Ài}ÕÌ>ÃʵÕiÊÌiiʵÕiÊÛiÀÊVÊÃÕÊÀi`iÌÊ>V>`jVÊ>ÌiÃÊÞÊ`iëÕjÃÊ`iÊÀi>â>`Ê`V ÊiÌÀi>iÌ° Pregunta ·ÛÌ>ÃÊiiÀÊLÀö · >L>ÃÊÕ>ÃÊ«>>LÀ>ÃÊÊÃ>L>ÃÊ«ÀÊÌÀ>ÃÊÊÌiÊ>ÃÊÃ>Ì>ö ·/iÊVÕiÃÌ>ÊV«Ài`iÀÊʵÕiÊ >ÃÊi`¶ ·/iÊ`ÃÌÀ>iÃÊv?ViÌi¶ ·"LÌiiÃÊL>ÃÊÀiÃÕÌ>`ÃÊiÊÀi>VÊVÊiÊiÃvÕiÀâÊ Ài>â>`¶ Sí A veces No Ìià ÓÈ]Êʯ ÓÎ]£Êʯ xä]äÊʯ iëÕjà £Ç]ÎÊʯ Ón]nÊʯ xÎ]nÊʯ Ìià ӣ]ÓÊʯ ÓÎ]£Êʯ xx]nÊʯ iëÕjà Ìià iëÕjà Î]nÊʯ ÎÓ]ÇÊʯ ÈÎ]xÊʯ £Ç]ÎÊʯ ÓÎ]£Êʯ x]ÈÊʯ x]nÊʯ ÎÈ]xÊʯ xÇ]ÇÊʯ Ìià {Ó]ÎÊʯ ÓÈ]Êʯ Îä]nÊʯ iëÕjà Ón]nÊʯ £]ÓÊʯ x£]Êʯ Ìià Ç]ÇÊʯ £x]{Êʯ ÇÈ]Êʯ iëÕjà x]nÊʯ £Î]xÊʯ nä]nÊʯ ÊÃiÊ«Õi`iÊLÃiÀÛ>ÀÊiÊ`V >ÊÌ>L>]Ê>ÃÊiÀ>ÃÊÃÊ>«ÀiV>LiÃ]Ê«ÕiÃÌÊ µÕiÊÀivi>ÊÕ>Ê}À>Ê`ÃÕVÊ`iÊÃÌ>Ê`iëÕjÃÊ`iÊÀi>â>`ÊiÊiÌÀi>iÌ°Ê*ÀÊii«]ÊiÌÀ>ÃʵÕiÊ>ÊVÊ`iÊ«ÀViÃÊÕÊÓ£]ÓÊʯÊ`iÊiÃÌÃÊÃÊ `V>L>ʵÕiÊV>L>L>Ê«>>LÀ>ÃÊÊÃ>L>ÃÊ>ÊiiÀ]ÊÃÊÕÊÎ]nÊʯÊÀië`>Ê>vÀ>ÌÛ>iÌiÊ>ÊiÃÌ>ÊVÕiÃÌÊÌÀ>ÃÊiÊiÌÀi>iÌ° -Ê«ÀiÌiÃiÃÊiÃÌ>`ÃÌV>ÃÊÞÊÌ>`ÃÊiÃÌÃÊ`>ÌÃÊVÊÕÊiÃÌÕ`Ê«Ì]Ê «iÀÌiÊ«Ài`iVÀʵÕiÊVÊÌiÀÛiViÃÊ>`iVÕ>`>ÃÊ>}Õ>ÃÊ`iÊ>ÃÊÃÌ>Ì}>ÃÊÛÃÕ>iÃÊ>ÃV>`>ÃÊ>ÊViÀÌ>ÃÊ`ivViV>ÃÊÊÌÀ>Ì>`>ÃÊ`iÃ`iÊiÊ«ÕÌÊ`iÊÛÃÌ>Ê «ÌjÌÀV]ÊÃiÊ«Õi`iÊVÌÀLÕÀÊ>Ê`ÃÕÀÊ>ÃÊL>ÀÀiÀ>ÃÊ«iÀVi«ÌÛ>ÃÊ>ÃV>`>ÃÊ>Ê >}Õ>ÃÊ`iÊ>ÃÊÌ>Ài>ÃÊiÃV>ÀiÃÊ?ÃÊÀiiÛ>ÌiÃÊVÊ>ÊiVÌÕÀ>° *>À>Êv>â>À]ÊiÃÌ>ÃʵÕiÊÃÊ«>`ÀiÃÊÞÊÃÊ>iÃÌÀÃÊ`iLiÊÃiÀÊVÃViÌiÃÊ`iʵÕiÊiÝÃÌiÊÕV ÃÊ?ÃÊ«ÀLi>ÃÊÛÃÕ>iÃʵÕiÊ>ÊëiÊÀivÀ>VVÊÞÊ µÕiÊ VÊ >}Õ>ÃÊ «ÀÕiL>ÃÊ ÕÞÊ ÃiV>ÃÊ ­iÊ ÌiÃÌÊ Ê p>Àâ>]Ê ,V >]Ê V ÃÊ ÞÊ >iÃ]Ê £äpÊ Ê «V>Ê ?ÃÊ µÕiÊ iiÀÊ Õ>Ê ÃiÀiÊ `iÊ ÖiÀÃÊ iÃVÀÌÃÊiÊÕ>Ê?>]ÊÊiÊCollege of Optometrists in Vision Development Quality of Life COVD-QOLʵÕiÊiÃÌ? V«ÕiÃÌÊ«ÀʣʫÀi}ÕÌ>ÃÊp6>Õ} Ê ÞÊÌÀÃ,ÊÓääÈp®]ÊiÊ>iÃÌÀÊ«`À>ÊÌÕÀÊÕÊ«ÃLiÊ«ÀLi>ÊÛÃÕ>ÊÞ]Ê«ÀÊ Ì>Ì]Ê`V?ÀÃiÊ>ÊÃÊ«>`ÀiÃÊVÊLiÌÊ`iʵÕiÊiÃÌÃÊiÛ>ÃiÊ>ÊÃÕÊ Ê>ÊÕÊ «ÀviÃ>Ê`iÊ>ÊÛð -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£Ê 115 M.ª del Mar Lázaro, José-Antonio García y Francisco-Javier Perales Conclusiones iÊvÀ>ÊÃÌjÌV>]Ê«`iÃÊÀiÃ>Ì>ÀÊ>ÃÊÃ}ÕiÌiÃÊVVÕÃiÃÊ`iÊÕiÃÌÀÊ iÃÌÕ`\ £°Ê -iÊiÛ`iV>ÊÕÃÊ>ÌÃÊ«ÀViÌ>iÃÊ`iÊV`iV>Ê`iÊ>ÃÊ>>>ÃÊ`>}ÃÌV>`>ð Ó°Ê />iÃÊ >>>ÃÊ «>Ã>]Ê iÊ }À>Ê i``>]Ê `iÃ>«iÀVL`>ÃÊ «ÀÊ >iÃÌÀÃÊ ÞÊ «>`ÀiÃ]ÊVÊ>ÃÊi}>ÌÛ>ÃÊVÃiVÕiV>ÃÊ«>À>ÊÕÊ`iÃiÛÛiÌÊÀ>Ê`iÊÃÊ ÃÕiÌÃÊ>viVÌ>`ð Î°Ê iÊÕÊ`Ê}L>]ÊiÝÃÌiÊÕ>ÊVÀÀi>VÊiÌÀiÊ>ÃÊ>>>ÃÊ`iÊÛÃÊÞÊ ÕÊiÀÊÀi`iÌÊ>V>`jVÊiÌÀiÊiÊ>Õ>`ʵÕiÊ>ÃÊ«>`iVi°ÊÃÌÊiÃÊiëiV>iÌiÊ«>ÌiÌiÊVÕ>`Ê>Ê>>>ÊiÃÊ`iÊÌ«ÊVÕÌÀ° {°Ê ÊÌÀ>Ì>iÌÊ`iÊÃÊ«ÀLi>ÃÊi`>ÌiÊÀi >LÌ>VÊÛÃÕ>Ê«>ÀiViÊ`V>ÀÊÕ>ÊiÀ>ÊiÊÃÊÃ}ÃÊÞÊÃÌ>ÃÊ`iÊ>Ê>>>ÊÌÀ>Ì>`>ÊÞ]Ê>ÊÃÕÊÛiâ]Ê«ÀL>LiiÌiÊ`iÊÀi`iÌÊ>V>`jV° x°Ê -iÊ >ViÊiViÃ>À>ÊÕ>ÊV>LÀ>VÊ`iÊ>iÃÌÀÃÊÞÊ«>`ÀiÃÊ«>À>Ê`iÌiVÌ>ÀÊ>Ê «ÀiÃiV>Ê`iÊ>>>ÃÊÞÊ>ÃÊÌÀ>Ì>À>ÃÊ`iÊvÀ>ÊiviVÌÛ>° Referencias bibliográficas ACÓN, M. D., VÉLEZ, E., FERNÁNDEZ DEL COTERO, J. N., y FERNÁNDEZ DEL COTERO, A. (1998). «Estudio de función visual en los escolares de una zona rural de Cantabria». Acta Estrabológica. Consultado el 15 de octubre de 2011, en <http://www.oftalmo.com/estrabologia/rev-98/98-03.htm>. BEEDLE, S. L. y YOUNG, F. A. (1976).«Values, personality, physical characteristics and refractive error». American Journal of Optometry and Physiological Optics, 53, 735-739. BELMONTE, N. (1989). Sobre refracción ocular. Barcelona: Doyma. BORSTING, E., ROUSE, M. W., DELAND, P. N., HOVETT, S., KIMURA, D., PARK, M. y STEPHENS, B. (2003). «Association of symptoms and convergence and accommodative insufficiency in school-age children». Optometry, 74, 25-34. BUCCI, M. P., BREMOND-GIGNAC, D. y KAPOULA, Z. (2008). «Poor binocular coordination of saccades in dyslexic children». Graefe’s Archive for Clinical and Experimental Ophthalmology, 246, 417-428. BUENO, M., ESPEJO, B., RODRÍGUEZ, F. y TORO, S. (1999). Niños y niñas con baja visión. Recomendaciones para la familia y la escuela. Archidona: Aljibe. CIUFFREDA, K. J. (2002). «The scientific basis for and efficacy of optometric vision therapy in nonstrabismic accommodative and vergence disorders». Optometry, 73, 735–762. 116Ê -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£ Anomalías de la visión y rendimiento escolar en Educación Primaria. Un estudio piloto… DAUM, K. M. (1983). Accommodative dysfunction. Documenta Ophthalmologica, 55, 177-198. DUKE-ELDER, S. (1985). (Revisado por D. Abrams). Refracción: teoría y práctica. Barcelona: Jims. EDEN, G. F., STEIN, J. F., WOOD, H. M., y WOOD, F. B. (1994). «Differences in eye movements and reading problems in dyslexic and normal children». Vision Research, 34, 1345-1358. EVANS, J. R., EFRON, M. y HODGE, C. (1976). «Incidence of lateral phoria among SLD children». Academic Therapy, 11, 431-433. GARZIA, R. P., RICHMAN, J. E., NICHOLSON, S. B. y GAINES, C. S. (1990). «A new visual-verbal saccade test: the development eye movement test (DEM)». Journal of American Optometry Association, 61, 124-35. GAWRON, V. J. (1981). «Differences among myopes, emmetropes and hyperopes». American Journal of Optometry and Physiological Optics, 58, 753-760. HERMANN, J. S. (1981). «Surgical therapy for convergence insufficiency». Journal of Pediatric Ophthalmology & Strabismus, 18, 28-31. HOFFMAN, L. G. (1980). «Incidence of vision difficulties in children with learning disabilities». Journal of American Optometry Association, 51, 447-451. JIMÉNEZ, R., GONZÁLEZ, M. D., PÉREZ, M. A., y GARCÍA, J. A. (2003). «Evolution of accommodative function and development of oculomotor movements in children». Ophthalmic and Physiological Optics, 23, 97-107. — PÉREZ, M. A., GARCÍA, J. A., y GONZÁLEZ, M. D. (2004). «Statistical normal values of visual parameters that characterize binocular function in children». Ophthalmic and Physiological Optics, 24, 528-542. LE GRAND, Y. (1965). Optique Physiologique. Tomo I. Paris: Mason. LIU, J. S., LEE, M., JANG, J., CIUFFREDA, K. J., WONG, J. H., GRISHAM, D. y STARK, L. (1979). Objective assessment of accommodation orthoptics. I. Dynamic insufficiency. American Journal of Optometry and Physiological Optics, 56, 285-294. LÓPEZ, M. D. y MARTOS, F. (2000). «¿Son apropiadas todas las pruebas de valoración de la visión funcional?». Infancia y Aprendizaje, 92, 71-83. MARTÍNEZ, R., BERRUEZO, P., GARCÍA, J. M., y PÉREZ, J. (coords.) (2005). Discapacidad visual: desarrollo, comunicación e intervención. Granada: Grupo Editorial Universitario. MONCADA, P. A., MURILLO, G. G., OSPINA, E. L., RUBIO, C. F. y SEPÚLVEDA, N. L. (2011). Defectos visuales y patologías oculares en población escolar entre 5 y 10 años de la institución educativa Gerardo Arias Ramírez, sección básica primaria Villamaría (Caldas), 2011. Colombia: Universidad Católica de Manizales. Consultado el 2 de diciembre de 2011 en <http://repositorio.ucm.edu.co:8080/ -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£Ê 117 M.ª del Mar Lázaro, José-Antonio García y Francisco-Javier Perales jspui/handle/10839/94>. PERALES, F. J., JIMÉNEZ DEL BARCO, L. e HITA, E. (1986). «The color vision deficiencies as a possible variable on school achievement». Atti della Fondazione Giorgio Ronchi, 41, 419-428. PICKWELL D. (1996). Anomalías de la visión binocular. Investigación y tratamiento. Barcelona: Jims. RITTY, M. J., SOLAN, H. A. y COOL, S. J. (1993). «Visual and sensory-motor functioning in the classroom. A preliminary report of ergonomic demands». Journal of American Optometric Association, 64, 238-244. ROBINSON, D. A. (1968). «Eye movement control in primates». Science, 161, 1219-1224. RODRÍGUEZ-FUENTES, A. (2003). «Integración escolar de alumnos con deficiencia visual en España: algunas sugerencias espaciales y contribuciones tecnológicas y tiflotecnológicas. Estudios Pedagógicos», 29, 143-153. RUSSELL, G. E. y WICK, B. (1993). «A prospective study of treatment of accommodative insufficiency». Optometry and Vision Science, 70, 131-135. RUTSTEIN, R. P. y DAUM, K. M. (1998). Anomalies of binocular vision: diagnosis and management. San Luis: Mosby. SCHAPERO, M., CLINE, D. y HOFSTETTER, H. W. (1980, 3.ª ed.). Dictionary of visual science, Radnor: PA Chilton Book Co. SCHEIMAN, M. y WICK, B. (2008, 3.ª ed.). Clinical Management of Binocular Vision. Heterophoric, Accommodative and Eye Movement Disorders. Filadelfia: Lippincott Williams & Wilkins. SHIN, H. S., PARK, S. C., y PARK, C. M. (2009). «Relationship between accommodative and vergence dysfunctions and academic achievement for primary school children». Ophthalmic and Physiological Optics, 29, 615-624. SIDEROV, J. y JOHNSTON, A. (1990). «The importance of the test parameters in the clinical assesment of accommodative facility». Optometry and Vision Science, 67, 551-557. SORSBY, A., BENJAMIN, B., DAVEY, J. B., SHERIDAN, M. y TANNER, J. M. (1957). Emmetropia and its aberrations. Medical Research Council Special Report Serie n.º 293. Londres. STARR, M. S. y RAYNER, K. (2001). «Eye movements during reading: some current controversies». Trends in Cognitive Sciences, 5, 156-163. STEIN, J. F., RIDELL, P. M. y FONIER, S. (1988). «Disordered vergence control in dislexic children». British Journal of Ophthalmology, 72, 162-166. STERNER, B., GELLERSTEDT, M. y SJÖSTRÖM, A. (1999). «Accommodative facility training with a long term follow up in a sample of school aged children showing accommoda- 118Ê -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£ Anomalías de la visión y rendimiento escolar en Educación Primaria. Un estudio piloto… tive dysfunction». Documenta Ophthalmologica, 99, 93-101. VAUGHN, W., MAPLES, W. C. y HOENES, R. (2006), «The association between vision quality of life and academics as measured by the College of Optometrists in Vision Development quality of life questionnaire». Optometry, 77, 116-123. VON NOORDEN, G. K. (1977, 3.ª ed.). Von Noorden–Maumenee’s atlas of strabismus. San Luis: Mosby. -- ÊäÓ£ÎnÈ{ÈÊUÊ,iÛÃÌ>ÊÌiÀÕÛiÀÃÌ>À>Ê`iÊÀ>VÊ`iÊ*ÀviÃÀ>`]ÊÇÈÊ­ÓÇ]£®Ê­Óä£Î®]ʣ䣣£Ê 119