Vanguardias de la literatura gallega

AS VANGARDAS
A principios de seculo XX producese unha renovación na literatura e na arte, partindo da ruptura total coa
tradición, defende a absoluta liberdade do creador e reivindica a sua independencia e orixinalidade. Asi nacen
diversos movementos esteticos: cubismo, futurismo, subrrealismo que se denominan como vangardas.
Seran escritores da xeracion do 25 ou novecentistas, aqueles que naceron arredor de 1900, os renoven a poesia
galega e incorporen as novidades das vangardas europeas.
A sua actividade literaria difundese nas obras respectivas que van publicando as revistas literarias que xorden
nese ano como Alfar, Ronsel, Cristal, Resol, Yunque, Papel de color Incluen os versos destes poetas e dan a
coñecer a peotas doutro ambito, figuras da vangarda española e mundial como Lorca, Picasso, Dali
Os protagonistas mais destacados desta renovación son Manuel Antonio, Amado Carballo, Luís Pimentel,
Álvaro Cunqueiro, Euxenio Montes, Manuel Luís Acuña
Podemos agrupar as diversas correntes poeticas en duas grandes liñas:
−Tradición + renovación= Neotrobadorismo, hilozoismo
Sen romper coa tradición literaria autoctona, renovase a poesia galega mediante correntes que funden a
tradición coa vangarda.
−Vangarda plena= Creacionismo
Rompe totalmente a tradición galega e segue o camiño das literatauras europeas dea vangarda, corresponde ao
creacionismo, escola poetica que vai seguir en solitario por Manuel Antonio
NEOTROBADORISMO
Esta escola poetica nace tras a publicación das cantigas medievais de amigo e de amor, editadas por Jose
Joaquim Nunes. Os poetas novos, maravillados, introducen na sua poesia numerosos elementos tematicos,
formais e estilisticos caracteristicos da lirica medieval: tema amoroso, paralelismo, refran, leixapren...
Os representantes desta corrente foron Fermin Bouza−Brey e Alvaro Cunqueiro
HILOZOISMO, IMAXINISMO OU ANIMISMO
O principal iniciador e cultivador desta tendencia foi Luís Amado Carballo. Publicou dous tematios (Proel, O
galo) que influenciaron notablemente aos autores da epoca, ainda que morreu moi novo. O movemento que el
iniciou tivo un numeroso grupo de seguidores.
O principal tema da poesia hilozoista e a naturaza que mediante constantes personificacions aparece animada
e humanizada e descrita polo medio de imaxes moi plasticas. Esta estestica combina a tradición da paisaxe
que procede so seculo XIX coa riqueza e plasticidade das imaxes e mataforas caracteristicas da vangarda. A
poesia hilozoista amosa unha gran sensualidades a sua meta e a crecion de imaxes donde se reunan elementos
auditiovos e visuais, con predominio das cores fortes e vivas
CREACIONISMO
1
*Manuel Antonio (Rianxo, 1900−1930)
É a principal figura de vangarda galega, foi o poeta mais innovador e e orixinal da xeracion do 25. A sua obra,
incluida dentro da estetica do creacionismo, caracterizase pola ruptura coa tradicion galega. As suas ideas
acerca da literatura aparecen expostas en dous textos nos que teoriza sobre o tema (Mais alá, Prologo dun
libro de poemas que ninguen escribiu)
En 1928 publica o que sera o seu unico libro editado con vida: De catro en catro, Follas sen data dun diario de
abordo. Formado por 19 poemas estructurdo en tres etapas: partida, aventura (17 poemas) e regreso. A sua
morte en 1930 truncou unha importante e singular traxectoria literaria. En 1972 publicase a sua Obra comleta
integrada por cincuo titulos
OUTROS POETAS DE VANGARDA
*Luís Pimintel (Lugo, 1895−1958)
Ainda que a sua obra viu a luz despois da guerra, Pimentel é un poeta da xeracion do 25 . En vida so publicou
un poucos poemas na revistar Ronsel e un folleto de oito poemas. A poesia de Pimentel caracterizase pola
sinxeleza e esencialidade. O seu mundo da poesia esta constituido por ambientes interiores estampas da cidade
de Lugo. Tamen e o poeta da dor, dos medos do home e a voz qeu denuncia os horrores da Guerra Civil.
A LITERATURA DA POSGUERRA
O acadado pola literatura a principios do seculo XX que truncado polo inicio da guerra civil. A partir de ahi
paralizase case totalmente a vida politica e cultural. A represion e persecucion ao galego do rexime supon que
desaparexa case totalmente a produccion xornalistica e literaria. Mentres Galicia enmudece, no exilio
amerciano prosegue o labor politico eo cultural a favor de Galicia. Este silencio dura ata 1950, cando se crea a
editorial Galaxia, que iniciara o camiño a recuperacion das nosas letras
A NARRATIVA DA POSGUERRA
Nos aos cincuenta, no xenero narrativo, poetas procedentes da etapa anterior continuan a sua labor literaria.
Os autores mais destacados da narrativa do momento son: Eduardo Blanco Amor, Alvaro Cunqueiro e Anxel
Fole. Nos anos sesenta aparece unha xeracion que integra o que se chamara Nova narrativa galega que
renovara a nosa literatura mediante a incorporacion de novos temas e tecnicas. Formana autores como Xose
Luis Mendez Ferrin, Gonzalo Mourullo, Carlos Casares, Xohana Torres, Mª Xose Queizan... A partir dos anos
setenta danse a coñecer autores como Alfredo Conde, Paco Martin, Xose Fernandez Ferreiro, Xavir Alcala...
que consolidaran a importancia da narrativa galega.
EDUARDO BLANCO AMOR (ourense, 1897−vigo, 1979)
Nace no seo dunha familia humilde en ourense, cidade que sera referencia constante ao longo da usa obra. Ali
estuda bacahrelato e maxisterio. En 1919 emigra a Axentina donde comeza a sua actividade como xornalista e
inicia o seu labor literario, tanto na prensa arxentina como xornais e revistas galegas. Tamen participa no
proxecto galeguista e crea a Irmandade Nazonalista Galega. Durante a guerra civilm Blanco Amor defende
dende america a causa republicana e despois colabora cos exiliados galegos en actividades de oposicion ao
rexime franaquista. Ali desenvolve actividades como periodista, comentarista de radio, conferenciante e
profesor. A partir dos anos 50 inicia a publicacion das suas obras mais significativas. A principios dos 60
volve a ourense e pasa tempadas en vigo. Continua a sua labor literaria, que combina coa publicacion de
artigos xornalisticos. Ó seu regreso non atopara unha boa acollida nin apoio e tera que afrontar unha precaria
situacion economica. Pouco a pouco vai obtendo recollecementos e exitos literarios, e nomeado membro da
real academia galega, ainda que non chegara a ingresar. Morre en Vigo en 1979. Hoxe esta considerado como
2
un dos nosos mais grandes escritores e autor das mellores novelas na literatura galega
*A SUA OBRA: Abrange todos os xeneros: foi poeta, narrador, dramaturgo e ensaista.
−NARRATIVA: Descatan os seguintes titulos:
A esmorga: 1º novela de edaurdo blanco amor. Nela desenvolvese unha historia traxica nun ambiente urbano
ou suburbial de Auria (Ourense), estructurase en tres partes:
1º:documentacion un narrador explica como obtivo a informacion necesaria para escribira historia que a c
ontinuacion se presenta.
2º: a traves de 5 capitulos conta a historia qeu recollen a declaracion de Cibran, o Castizo, ante un xuiz,
mediante isto recintruense as 24 oras de esmorga dos 3 personaxes (o bocas, o milhomes e o castizo), tras a
remate traxico, o unico sobrevivinte, cibran, por iso e o unico acusado, narra os sucesos occoridos
3º: reaparece o narrador para dar conta da morte do personaxe, deixandonos dubidas do sucedido realmente.
Os biosbargos: conxunto de 7 relatos breves localizadis en ourense pritagonixado por nenos e adolescentes
Xente ao lonxe: novela longa que permite varias lecturas:
−biografia infantil e xuvenil de Suso.
−A historia da familia de Suso, a familia Vilar.
−A cronica da sociedade ourensa de comezos de seculo
Tendo en conta o elevado numero de personaxes, uns 170, podese considerar comounha novela de caracter
colectivo. Toda a obra de Blanco Amor,t anto en galego como en castelan, comparte as seguintes
caracteristicas:
−Localizacion espacial de Auria
−Localizacion temporal nas duas primeiras decadas do seculo XX
−Protagonismo infantil e xuvenil (excepto, a esmorga)
−POESIA: A sua obra poetica consta de 3 titulos: Romances galegos, Poema en catro tempos, Cancioneiro
−TEATRO: deixounos dous volumes que reunen varias pezas teatrais:farsas para titeres, teatro pra xente
amais da obra proceso de Jacobusland
ALVARO CUNQUEIRO (Mondoñedo, 1911−Vigo, 1981)
En lugo estuda bacharelato e logo estuda filosofia e letras en Santiago, nese ano inicia a sua labor literaria coa
publicacion de varios libros de poesia. Tras a guerra comeza como xornalista e retoma a sua actividade
literaria, como narrador, dramaturgo pero sen abandonar a poesia. Desde a decado dos sesenta convertese nun
escritor de exito, gaña varios premios literarios, recoñecementos e homenaxes. En 1964 ingresa na Real
Academia Galega é en 1981 e nomeado Doutor Honoris Causa, morre ese mismo ano en Vigo.
*OBRA:A sua obra narrativa clasificase en novelas e libros de relatos
3
Merlin e familia:retoma a figuras do mago merlin adaptandoa a terras luguesas. O antigo paxe de merlin, na
sua vellez, recorda sucesos ali ocorridos. O libro reune unha sucesion de historias independentes pero cun
mesmo esquema
As cronicas de sochantre: Na bretaña francesa, ten como protagonista un musico que se dirixe a tocar nun
enterro e é recollido por unha carroza chea de defuntos, durante anos viazara con eles percorrendo o pais.
Se o vello simbad volvese as illas: Inspirada en as mil e unha noites, recupera o personaxe de sinbad, agor aun
vello mariñeiro que rememora as suas aventuras e soña con repetilas
−Os 3 libros de relatos breves (escola de menciñeiros, xente de aqui e de acola e os outros feirantes)teñen a
mesma estructura e tematica, son retratos de personaxes reais e imaxinarios, presenta a psicoloxia do home
galego mediante o humor e a fantasia. A narrativa de cunqueiro xira arrdor dun mundo mitico de lendas
ANXEL FOLE (Lugo, 1903−1986)
Estuda dereito en santiago e valladolid. Durante a mocidade e membro do partido galeguista e inicia a sua
actividade literaria. O comezo da guerra foxe a lugo e instalase varios a nos en quiroga. As experiencias destes
anos alimentaran a sua obra literaria. En 1957 regresa a Lugo, traballa como xornalista e comeza a publicar as
suas obras. En 1963 ingresa na real academis galega
*OBRA:A sua obra narrativa esta formada por 4 libros de contos
A lus do candil e terra brava: ambientada na galiza rural de lugo
Contos da neboa e historias que ninguen cre: ambiente urbano da cidade de lugo e das vilas proximas
Os temas dos seus relatos relacionanse co medo, misterio... tamen con crenzas populares e lendas sempre con
humor, a pretension do escritor e retratar a galicia maxica e misteriosa
Tamen ofrece bastante informacion do mundo rural galego de modo que coñecemos a cultura material e
espiritual nos que se situan os seus textos.
A tecnica narrativa de fole esta basada no conto oral, imitando os recursos tipicos destes relatos.
Anxel fole reproduce nas suas obras a lingua falada nas zonas luguesas donde se situan
4