memoria - Pandomar

 MEMORIA InsuaCAMP2015 foi unha actividade organizada pola Asociación Galega de Custodia do Territorio e coorganizada por Drosera. A Deputación Provincial de Lugo financiou o insuaCAMP2015 a través do acordo de custodia para a xestión das insuas do Miño e os Ollos de Begonte asinado coa Asociación Galega de Custodia do Territorio. O insuaCAMP2015 contou co patrocinio de Conservas Antonio Pérez Lafuente e INGAPAN. AGCT / DROSERA 2015 2 Índice de contidos INTRODUCIÓN 4 1. REVISIÓN DAS CAIXAS-­‐REFUXO 5 2. INVENTARIO DAS ESPECIES DE MORCEGOS. 6 3. RADIOSEGUEMENTO DE MORCEGOS. 8 4. INVENTARIO DE ODONATOS. 11 5. FOTOTRAMPEO 13 6. ALGUNHAS VALORACIÓNS DE PARTICIPANTES 14 7. ANEXO FOTOGRÁFICO 16 3 Introdución O seguemento ambiental das insuas do Miño ofrece unha excelente oportunidade para a formación no traballo de campo daquelas persoas que estudan ou traballan na xestión, investigación e conservación do medio natural. Conscientes desto, a Asociación Galega de Custodia do Territorio (AGCT) e Drosera convocaron do 3 ao 8 de agosto de 2015 un campo de traballo que permitíu participar nalgunhas das tarefas de seguemento que a AGCT realiza nas insuas do Miño a 12 persoas chegadas de diferentes puntos de España e Europa. Estes 12 participantes uníronse aos membros da AGCT e Drosera, formando un equipo de 20 persoas, para participar nas seguintes tarefas: 1. Revisión da rede de caixas-­‐refuxo de morcegos. 2. Inventario das especies de morcegos. 3. Radioseguemento de morcegos. 4. Inventario de odonatos. 5. Posta en marcha da rede de fototrampeo. Durante o insuaCAMP utilizouse como centro de traballo a Casa das Insuas, onde se acondicionaron espazos para o seu uso específico nesta actividade. O aloxamento, almorzos e ceas realizáronse no hostal San Martín de Carral (Begonte). Para o xantar contouse coa colaboración de INGAPAN, que diariamente facilitou as racións de comida precisas para o equipo. 4 1. Revisión das caixas-­‐refuxo Revisáronse 82 caixas-­‐refuxo que constitúen a totalidade de caixas-­‐refuxo localizadas no campo. Das 114 caixas instaladas no inicio do proxecto, 32 caeron, foron roubadas, danadas ou desapareceron por motivos descoñecidos. Confirmouse o uso por morcegos de 44 caixas (53,6% do total revisado). En 24 (29,3%) atopáronse exemplares no interior no momento da revisión, e nas outras 20 (24,4%) o seu uso veu confirmado pola presenza de guano. Atopáronse 105 exemplares de 4 especies: Myotis escalerai, Myotis daubentonii, Pipistrellus pygmaeus e Plecotus auritus. Para todas estas especies confirmouse a ocupación de caixas por colonias de cría. Especie Nº total Femias adultas Machos adultos Xuveniles Myotis daubentonii 22 16 6 Myotis escalerai 30 12 2 16 Pipistrellus pygmaeus 44 24 16 4 Plecotus auritus 9 3 3 3 Colocáronse 38 transponders para identificación individual: Especie Nº transponders instalados Myotis daubentonii 20 Myotis escalerai 3 Pipistrellus pygmaeus 15 Na revisión de caixas-­‐refuxo detectáronse por vez primeira agrupacións de cría de Myotis daubentonii, Myotis escalerai e Plecotus auritus. 5 2. Inventario das especies de morcegos. Drosera ven realizando sondeos de morcegos desde 2008 nas insuas do Miño, pero até o momento non se fixera un esforzo do alcance do realizado durante o insuaCAMP2015. Instaláronse un total de 1.164 metros/hora de rede en 5 noites de traballo utilizando redes de néboa de diferentes medidas que permaneceron abertas desde a posta de sol até catro horas depois. Mostreáronse os principais hábitats presentes nas insuas: bosque aluvial, prados e corredores fluviais. Capturáronse un total de 88 exemplares de 7 especies: Myotis escalerai, Myotis daubentonii, Pipistrellus pipistrellus, Pipistrellus pygmaeus, Eptesicus serotinus, Barbastella barbastellus e Plecotus austriacus. No caso de Barbastella barbastellus e Plecotus austriacus, estas capturas representan ademáis as primeras citas para estas especies nas insuas do Miño. De B. barbastellus capturáronse tres exemplares, un en cada unha das insuas. Dous deles foron machos, mentres que o exemplar capturado na insua de Trabanca resultou ser unha femia lactante. En canto a P. austriacus, capturouse unha femia lactante que foi radiomarcada para o seu seguimento. A captura de 3 exemplares de E. serotinus en dous puntos diferentes, emerxendo do bosque despois da posta de sol, evidencia o uso de refuxios arbóreos por parte de esta especie, habitualmente considerada antropófila ou fisurícola. A captura de exemplares permitíu recapturar dous exemplares de Pipistrellus pygmaeus marcados con transponders: un fora marcado durante o propio insuaCAMP2015, mentres que o outro pertencía á agrupación de cría marcada por Drosera en xuño de 2013. As recapturas de exemplares marcados permitirán obter unha información de gran interese para o coñecemento da poboación local de morcegos e o uso que fan dos recursos. 6 O esforzo realizado no mostreo acústico foi irregular e de baixa intensidade. Porén, obtivéronse rexistros acústicos de catro especies: Pipistrellus pipistrellus, Pipistrellus pygmaeus, Eptesicus serotinus e Tadarida teniotis. Os rexistros de T. teniotis supoñen a primeira cita desta especie para as insuas do Miño e para a cuadrícula UTM 29T PH17, ademáis de ser a cita máis septentrional desta especie en Galicia até o momento. As mostraxes de morcegos permitiron constatar a presencia nas insuas, por primeira vez, para Barbastella barbastellus, Plecotus austriacus e Tadarida teniotis. 7 3. Radioseguemento de morcegos. Radiomarcáronse dous exemplares de dúas especies diferentes: unha femia de Myotis escalerai e unha femia de Plecotus austriacus. A femia de Myotis escalerai foi atopada xunto con outros exemplares nunha caixa-­‐
refuxo, e foi marcada co fin de estudar o posible cambio de refuxo e a selección nocturna de hábitat. Ambos exemplares foron localizados, ao día seguinte da súa marcaxe, en construccións situadas na parroquia de Cela. No caso do exemplar de Plecotus austriacus, localizouse na parte superior dun muro de bloques de formigón que forma parte dun garaxe, a 360 metros do punto de captura. Aínda que esa mesma noite se puido comprobar que o exemplar se desprendera do transmisor, no pudo ser recuperado nin se pudo facer un agardo á noitiña para facer reconto de exemplares, debido á negativa dos propietarios da casa. En canto ao exemplar de Myotis escalerai, localizouse durante a noite seguinte á súa marcaxe sobrevoando terreos da parrroquia de Cela. Ao día seguinte foi localizado nunha palleira vella a 1.265 metros da caixa-­‐refuxo na que foi marcada. Non se pudo comprobar a localización exacta nin o carácter do refuxo, debido a problemas para acceder á propiedade. O radioseguemento permitíu constatar a importancia que teñen construccións situadas fora das insuas para a conservación das poboacións de morcegos que as habitan. 8 Plecotus austriacus Myotis escalerai 1 Imaxe 0. 1) Puntos de captura y posterior localización d os exemplares radiomarcados. 2) Detalle dos puntos de captura e localización do exemplar de Plecotus austriacus. 3) Detalle dos puntos de captura e localización do exemplar de Myotis escalerai. 9 2 3 10 4. Inventario de odonatos. Realizáronse 6 puntos de mostraxe nos que se buscaron tanto exemplares adultos como exuvias, que foron posteriormente identificadas en laboratorio. Identificáronse un total de 15 especies e até un máximo de 13 especies no punto de maior diversidade, no entorno da estación de aforo de Cela. Localidade Estación de aforo de Begonte Concello Estación de aforo de Cela Outeiro de Rei Porto Barés Begonte Porto Barés, Cela Especie Estadío Anax imperator Boyeria irene Calopteryx virgo Calopteryx xanthostoma Cordulegaster boltonii Gomphus pulchellus Lestes dryas Lestes viridis Onychogomphus uncatus Oxygastra curtisii Platycnemis acutipennis Platycnemis latipes Sympetrum sanguineum Adulto Adulto e exuvias Adulto Adulto Adulto Exuvia Adulto Adulto Adulto e exuvias Exuvia Adulto Adulto Adulto Anax imperator Boyeria irene Calopteryx xanthostoma Gomphus pulchellus Ischnura graellsii Lestes viridis Onychogomphus uncatus Oxygastra curtisii Platycnemis acutipennis Platycnemis latipes Adulto Exuvia Adulto Exuvia Adulto Adulto Adulto e exuvias Exuvia Adulto Adulto Anax imperator Boyeria irene Calopteryx virgo Calopteryx xanthostoma Cordulegaster boltonii Gomphus pulchellus Onychogomphus uncatus Oxygastra curtisii Platycnemis latipes Adulto Adulto e exuvias Adulto Adulto Exuvia Exuvia Exuvia Exuvia Adulto Anax imperator Adulto Begonte Outeiro de Rei 11 Prados do Caxiao Rábade Trabanca Outeiro de Rei Boyeria irene Calopteryx virgo Calopteryx xanthostoma Cordulegaster boltonii Lestes viridis Onychogomphus uncatus Oxygastra curtisii Platycnemis acutipennis Platycnemis latipes Adulto e exuvias Adulto Adulto Exuvia Adulto Exuvia Exuvia Adulto Adulto Boyeria irene Calopteryx virgo Calopteryx xanthostoma Cordulegaster boltonii Lestes viridis Onychogomphus uncatus Oxygastra curtisii Platycnemis acutipennis Platycnemis latipes Pyrrhosoma nymphula Sympetrum sanguineum Adulto e exuvias Adulto Adulto Exuvia Adulto Adulto e exuvias Adulto e exuvias Adulto Adulto Adulto Adulto Boyeria irene Calopteryx virgo Calopteryx xanthostoma Gomphus pulchellus Lestes viridis Onychogomphus uncatus Oxygastra curtisii Platycnemis latipes Pyrrhosoma nymphula Sympetrum sanguineum Adulto e exuvias Adulto Adulto Exuvia Adulto Adulto e exuvias Adulto e exuvias Adulto Adulto Adulto 12 5. Fototrampeo Durante o insuaCAMP2015 fixéronse as primerias probas para a posta en marcha do programa de fototrampeo. Instaláronse dúas cámaras en localidades próximas, ambas na insua de Santa Mariña e probáronse diferentes tipos de cebo. Detectáronse catro especies silvestres: algaria (Genetta genetta), raposo (Vulpes vulpes), corzo (Capreolus capreolus) e xabarín (Sus scrofa). Ademáis fotografiaronse vacas (Bos taurus). 13 6. Algunhas valoracións de participantes “Para mi ha sido una oportunidad muy buena para hacer trabajo de campo. El ritmo fue muy intenso pero mereció la pena. Creo que el tiempo está muy bien aprovechado y me ha permitido colaborar en el estudio de especies con las que nunca lo había hecho antes. El equipo técnico experto y siempre pendiente de la organización y de que todo fuese bien”. Imelda Fernández (Guadalajara, España) “No solo ha sido una oportunidad para estudiar la biodiversidad de un entorno tan interesante como las Insuas do Miño, sino que me ha servido para entrar en contacto con gente que comparte mis intereses y que ha facilitado un ambiente inmejorable durante los días de trabajo. Es una maravilla que existan iniciativas de este tipo. Gracias por todo”. Sara Bachiller (Madrid, España) “La formación es increíble, bien organizada, con todos los minutos bien calculados para trabajar y aprender y aun así poder disfrutar de las comidas. Cuenta sobre todo con profesores brillantes a nivel profesional, cada uno con una especialidad distinta, que nos permitió apreciar no solo los murciélagos sino otros seres vivos, además de concienciarnos sobre el respeto por la naturaleza. Como personas, son incluso mejores; no solo desbordan amabilidad, generosidad y simpatía sino que realmente se han desvivido para que la formación sea asequible para todos. Lo digo con toda sinceridad, INSUACAMP2015 ha sido de lo mejor que he hecho en mi vida”. No quisiera olvidar mencionar también que las Insuas de Rábade son un verdadero paraíso: qué paisajes, qué naturaleza, qué biodiversidad… Y ni siquiera nos llovió”. Beatriz Escudero (Lyon, Francia) 14 “El InsuaCAMP 2015 ha sido una auténtica aventura murcielaguera. Además, hemos trabajado en el conocimiento de especies de odonatos mediante distintas técnicas; observación directa de individuos y recogida de exuvias. Estoy muy contento con la forma en la que se ha organizado el trabajo, grupalmente y a nivel de actividades. Tanto los organizadores como las visitas de distintos expertos agradaban mucho las tareas y favorecían enormemente el aprendizaje”. Alfonso Balmori (Valladolid, España) “Fue una semana muy intensa que sin lugar a dudas repetiría. Me encantaría incluso que fuera más larga; pero con tanta intensidad, necesitaría días de descanso entre medias, para poder recuperar… Los monitores-­‐profesores no sólo tienen un gran conocimiento de la materia, sino que además la transmiten muy bien y de forma amena y práctica. Además, quiero destacar también la sinergia de la participación de diversas personas cercanas a la asociación, aportando su granito de arena; así como la de los compañeros de InsuaCAMP; todo ello ha aportado una gran sinergia”. Sonia López (Guadalajara, España) 15 7. Anexo fotográfico Imaxe 1. Revisión dunha caixa-­‐refuxo. Imaxe 2. Momento do xantar durante a revisión de caixas-­‐refuxo. 16 Imaxe 3. Toma de datos durante a revisión de caixas-­‐refuxo. 17 Imaxe 4. Fototrampeo: algaria (Genetta genetta). Imaxe 5. Fototrampeo: raposo (Vulpes vulpes). Imaxe 6. Fototrampeo: xabarín (Sus scrofa). 18