Historia da Terra

Claudia Cid Nieto
Lara S. Santos
4º ESO B
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
ÍNDICE:
--BLOQUE 1—
1. DATOS PARA COÑECER O PASADO.




Fósiles………………………………………………………………………… 2
Tipos de fósiles……………………………………………………………….. 2
Formación dun fósil…………………………………………………………... 2
Rexistro fósil………………………………………………………………….. 2
2. OS ESTRATOS E AS ROCHAS SEDIMENTARIAS.


Concepto de estrato............................................................................................. 2
Formación........................................................................................................... 3
- A datación por isótopos radioactivos............................................................................ 3
- Idade absoluta e idade relativa...................................................................................... 3
-- BLOQUE 2—
1. COMEZOS DO NOSO PLANETA.


O eón hádico.................................................................................................. 3
Precámbrico
 Arcaico............................................................................................... 3
 Proterozoico....................................................................................... 4
 Ediacárico.......................................................................................... 5

Fanerozoico
o Paleozoico.......................................................................................... 5
 Cámbrico................................................................................ 6
 Ordovícico.............................................................................6-7
 Silúrico................................................................................... 7
 Devónico................................................................................ 8
 Carbonífero………………………………………………... 8-9
 Pérmico……………………………………………………. 9-10
o Mesozoico………………………………………………………….. 10
 Triásico…………………………………………………….. 10-11
 Xurásico……………………………………………...11-12-13-14
 Cretácico………………………………………….14-15-16-17-18
o Cenozoico…………………………………………………………. 18
 Terciario…………………………………………………… 18
 Cuaternario…………………………………………………18-19
- Bibliografía………………………………………………………………………... 19
2
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
1. DATOS PARA COÑECER O PASADO
1.1 FÓSILES
Un fósil é calquera resto dun ser vivo que habitou
no pasado, ou calquera proba da súa actividade,
que chegou aos nosos días grazas á súa
mineralización ou á conservación nas rochas.
1.2 TIPOS DE FÓSILES
Podemos observar tres tipos de fósiles:
- Restos de partes duras: Os esqueletos externos ou internos.
Por exemplo: as conchas de moluscos, ósos de vertebrados.
- Moldes corporais: Restos do corpo dun ser vivo mineralizado.
 Moldes internos: Petrificación do barro.
 Molde externos: Desaparición de materia orgánica.
- Pegadas de actividade: Probas da actividade biolóxica dun ser.
Por exemplo: Excrementos (coprolitos) de dinosaurios, as pistas de reptación,
pegadas de pisadas…
1.3 FORMACIÓN DUN FÓSIL
1. Un animal morre e os seu cadáver queda nunca zona de acumulación de
sedimentos.
2. Os sedimentos cobren os restos e quedan fóra dos outros animais e da
descomposición.
3. Os sedimentos convérsense en rocha e os restos do animal mineralizaranse
polo que se conservan os ósos ou o molde do corpo.
4. A erosión fai, que despois de millóns de anos, os restos fósiles se descobran.
1.4 REXISTRO FÓSIL
Son o conxunto de fósiles coñecidos.
2.1 OS ESTRATOS E AS ROCHAS SEDIMENTARIAS
2.1. CONCEPTO DE ESTRATO
É cada unha das capas nas que se dispoñen as zonas sedimentarias.
Estratificación cruzada en
areniscas, no Cañón do Antílope,
Arizona, Estados Unidos.
3
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
2.2. FORMACIÓN
Prodúcese pola acumulación, compactación e cementación dos materiais rochosos. As
zonas nas que se produce chámanse concas sedimentarias.
- A DATACIÓN POR ISÓTOPOS RADIOACTIVOS
Concepto: Son átomos cunha desintegración lenta e se converten noutros átomos
liberando enerxía en forma de radiación.
- IDADE ABSOLUTA E IDADE RELATIVA
Idade aboluta: Valor numérico máis ou menos exacto.
Por exemplo: Se unha rocha ten 3000 anos, estamos falando de seu valor numérico, e
polo tanto da súa idade absoluta.
Idade relativa: Establécese por comparación con outras rochas.
Por exemplo: Ordenar por idade os estratos dunha rexión.
2. COMEZOS DO NOSO PLANETA
2.1. O EÓN HÁDICO
Comezou coa formación do noso planeta e rematou hai 3800 millóns de anos, idade da
rocha máis antiga coñecida.
2.2.PRECÁMBRICO
O Precámbrico é a etapa mais longa da Historia da Terra, engloba os eóns Arcaico,
Proterozoico e Ediacárico. Comeza cando ésta se formou, hai 4.600 millóns de anos, e
acaba hai 570 millóns de anos deixando paso ao período Cámbrico. A pesar de ser unha
etapa tan longa e na que deberon ocorrer moitos sucesos, os xeólogos case non teñen
datos sobre ela xa que as rochas formadas durante o precámbrico foron erosionadas,
enterradas ou metamorfizadas.
- Arcaico: O eón arcaico, en Xeoloxía, é o
eón que comprende desde ai 4000 a 2500
millóns de anos. En el dedúcese unha
evolución da codia terrestre, polo cal tivo
que haber unha tectónica de placas
(movemento de placas) e unha estrutura
interna terrestre similar á que coñecemos
hoxe en día, aínda que a diferenciaba o
maior calor.
Pódese observar a atmosfera composta
por metano, amoníaco e outro gases
tóxicos. Os primeiros fósiles eran
bacterias que habitaban no mar.
4
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
Calcúlase que había máis actividade tectónica debido á maior velocidade en que se
produce a litosfera, polo cal tamén cabería esperar que houbese maior actividade nas
dorsais e un maior número delas, así como maior actividade nas zonas de subducción e
maior número de placas e máis pequenas evidentemente.
O comezo do Arcaico sitúase nos 4000 millóns de anos, cadrando coa aparición das
primeiras rochas de orixe terrestre (Gneises granulíticos da Formación Acasta, Canadá,
con 4030 millóns de anos). Aínda que se atoparon fragmentos de rocha máis antigos
(circóns detríticos da Formación Jacks Hills, Australia, datados en 4404 MA) non se
coñece de que rochas proceden nin a dinámica terrestre daquela época. Tamén se
atoparon fragmentos de meteoritos de idades até 4570 MA, idade á que se supón se
formou o Sistema Solar, pero que non aportan información sobre a xeoloxía anterior ao
Arcaico.
Localizamos nesta etapa a orogenia kenósica, na que moitas placas colisionan entre si,
dando lugar a un menor número de placas e máis grandes. O fin desta orogenia
Kenósica marca o fin do Arcaico.
- Proteozoico: Eón xeolóxico perteneciente ao Precámbrico que abrangue dende hai
2500 millóns de anos até hai 545 millóns de anos. Caracterízase pola presenza de
grandes cratóns que darán lugar ás plataformas continentais. As cordilleiras xeradas
neste eón sufriron os mesmos procesos aos farenozoicos. A Terra sufriu as primeiras
glaciacións e rexistrou unha gran cantidadede estromatolitos. Sen dúbida supuxeron un
importante cambio na Terra. A intensidade do metamorfismo disminuíu neste momento
xeolóxico. O Proterozoico pódese dividir en tres eras:
 Paleoproterozoico (2500-1600 millóns de anos).
 Mesoproterozoico (1600-1000 millóns de anos).
 Neoproterozoico (1000-545 millóns de anos).
O rexisto xeolóxico do Proterozoico é moito mellor que o da época anterior, o Arcaico.
Ao contrario que os depósitos de auga profunda do Arcaico, o Proterozoico posúe
moitos estratos que foron depositados en extensos mares epicontinentais superficiais.
Ademais, moitas destas rochas están menos metamorfizadas que as do Arcaico e un alto
número permanecen inalteradas. Os estudos destas rochas
mostran que durante este eón se produciu acreción
continental rápida e masiva (única do Proterozoico),
ciclos de supercontinentes e a moderna actividade
oroxénica.
Un dos eventos máis importantes do Proterozoico foi o
aumento da concentración de osíxeno na atmosfera da
Terra. A vida unicelular e pluricelular aparece cadrando
Estromatolitos dos Andes
co aumento de osíxeno; isto pode ser debido a un
Orientais Cochabamba
aumento nos nitratos oxidados que usan os eucariotas, ao
(Bolivia).
contrario das cianobacterias. O florecemento dos
eucariotas non evitou a expansión das cianobacterias; de feito, os estromatolitos
alcanzaron a súa maior abundancia e diversidade durante o Proterozoico, e tocaron
teito hai 1200 millóns de anos .
5
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
- Ediacárico: Os científicos modificaron, por
primeira vez en 120 anos, o calendario xeolóxico do
noso planeta para incluir un período que cobre uns 50
millóns de anos, hai 600 millóns. Ao final do
Proterozoico, produciuse a orixe e diversificación de
numerosos grupos de invertebrados. Por aquel entón
os animais xa era moi abundantes nos mares.
Invertebrados no fondo
mariño.
2.3. FANEROZOICO
---PALEOZOICO--Comezou hai 543 millóns de anos e rematou hai 248 millóns de anos. Nesta era
abundaban os invertebrados, apareceron os vertebrados e as plantas e a vida conquistou
o medio terrestre. Podemos incluír este período entre a era primaria e a era secundaria.
Paleogeografía:
A principios do Paleozoico, os continentes estaban separados, pero cara finais desta
etapa uníronse e formaron un grande super-continente chamado Panxea.
Clima:
A evidencia xeolóxica mostra que houbo unha pequena glaciación hai 430 millóns de
anos. Crese que só durou un ou dous millóns de anos, facendo que as placas de xeo,
similares ao tamaño da Antártida de hoxe, cubrise a área que hoxe coñecemos como
África do Norte. Nese momento, esta parte do continente africano atopábase no polo
sur.Os modelos de clima usáronse para axudar a comprender o clima pasado e o clima
rexional do super-continente Panxea. Os modelos suxiren que houbo monzóns que
afectaron a costa sub-tropical do este, a cual tiña estacións de chuvia e seca ben
diferenciadas. Esta hipótese está sustentada pola evidencia que ficou preservada nas
rochas que se formaron nesa época. É probable que o interior de Panxea fose seco, ao
igual que o interior dos continentes típicos de hoxe.
A vida no Paleozoico:
Durante esta etapa produciuse a aparición e a expansión de numerosos grupos de
animais invertebrados e a orixe dos vertebrados e das plantas. A vida, inicialmente
acuática, estendeuse a terra firme.
Dividimos este período en seis etapas: Cámbrico, Ordovícico, Silúrico, Devónico,
Carbonífero e Pérmico.
6
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
- Cámbrico: O Cámbrico constituiu unha das grandes divisións da xeoloxía histórica.
Considérase que o Cámbrico abranguía dende hai 570 millóns de anos até 500 millóns
de anos.
Este período recibe a súa denominación do nome Cambria que á sua vez é a forma
latinizada de Cymru, termo co que os galeses se
refiren ao seu país, Gais. Foi precisamente en Gais
onde se identificaron os primeiros restos xeolóxicos
do Cámbrico.
Neste período produciuse un estoupido de vida e por
primeira vez no rexistro fósil se distinguen
organismos pluricelulares máis complexos que as
esponxas ou as medusas. Entre as criaturas do período
cóntanse, por exemplo, as algas verdes de tipo
Un exemplar de trilobites
Volvox, de apenas uns milímetros de diámetro, ou
coa rocha que o contén.
tamén os trilobites, un famoso grupo de artrópodos
que sobreviviu a dúas extincións. Durante o Cámbrico cincuenta grandes grupos de
organismos (gumes) xorden de repente, en moitos casos sen que existan precursores
evidentes (Gould, 1989). Este súbito xurdimento de vida recibe o nome de estoupido
cámbrico. Tres grandes eventos marcaron o límite Neoproterozoico-Cámbrico:
 Posíbel extinción da Fauna de Ediacara.
 Incremento na bioturbación dos sedimentos.
 Biomineralización xeneralizada entre os invertebrados.
CARACTERÍSTICAS AMBIENTAIS:
Ocorren 3 extincións, a última marca o límite Cámbrico-Ordovícico. Son debidas ao
enfriamento, xa que sobreviven trilobites de auga fría.
O nivel do mar é en xeral moi baixo e progresivamente alto sen continente polar.
EXTINCIÓNS DO CÁMBRICO:


Límite Cámbrico Inferior-Medio: Produciuse unha extinción en masa que
acabou cos Arqueociatos, e afectou aos poboacións de trilobites e acritarcos.
Crese que foi debido á regresión, un enfriamento global e ao vulcanismo.
Final do Cámbrico: Os trilobites voltaron a sofrer un duro golpe, ao parecer
debido a un enfriamento xeral que se reflecte por unha menor abundancia dos
depósitos de calizas.
- Ordovícico: O Ordovícico foi o segundo período xeolóxico da era Paleozoica que se
estendeu dende hai 505 millóns de anos até hai 440 millóns de anos. Sucesor do
Cámbrico e anterior ao Silúrico.
Neste período, un día tiña 21 horas e non había animais en terra firme pola escaseza de
osíxeno na atmosfera.Tamén predominaron os trilobites.
FAUNA:
7
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
No Ordovícico abundaron os trilobites, graptolites, braquiópodos, bivalvos, etc. Pero
entre eles apareceron novos grupos tales como o escorpión mariño, o ortocono, os
bryozoos e alguns máis. Todos foron mariños nesa época xa que había moita falta de
osíxeno na atmosfera, pero se cree que os escorpións mariños, trilobites e gasterópodos
abandonaban as augas para chegar ás beiras, sen por iso pasar a ser considerados
animais terrestres, dada a súa necesidade de tornar constantemente ao medio acuático
para encher as súas branquias.
CLIMA:
Estímase que o clima nese tempo foi cálido e tropical. De feito en varios lugares había
temperaturas moi altas de entre 40ºC, 50ºC e poucas veces até 60ºC. Así foi o clima até
fins do Ordovícico cando ocorreu unha glaciación en case todos os continentes,
principalmente en Gondwana, e se extinguiron moitas das novas especies deste período.
Isto foi a causa da extinción masiva do Ordovícico-Silúrico.
- Silúrico: O Silúrico foi un período xeolóxico da era Paleozoica que se estendeu dende
hai 440 millóns de anos até hai 410 millóns de anos. É o tempo xeolóxico que precede
ao Devónico. Caracterízase porque o nivel dos océanos era
elevado, co que existe un amplo registro de sedimentos mariños en
todos os continentes. Amplos mares epicontinentais estendíanse na
zona tropical. Aparecen predadores máis avanzados (primeiros
peixes pertencentes á Mandibulata). Ocorreron importantes
acontecementos oroxénicos (como a unión Báltica-Avalonia con
Laurentia):



Orogenia Caledónica no Noroeste de Europa.
Orogenia Acadiense dos Apalaches, en América do Norte.
Emersión de amplas áreas terrestres.
Cooksonia, unha planta
vascular primitiva do
período Silúrico.
As plantas encontrábanse restrinxidas a ambientes palustres. Sir
Roderick Murchinson foi o primeiro en identificar o sistema
Silúrico ao examinar estratos de rocha sedimentaria que tiñan fósiles ao sur de Gais ao
principio da década de 1830.
CARACTERÍSTICAS AMBIENTAIS:
O clima cálido e húmido proporcionou un ambiente moi beneficioso para a vida mariña
de todos os tipos. Nos medios mariños, os trilobites, aínda que non se extinguiron, non
se recuperaron da extinción ordovícica, pero si se recuperaron e expandiron os seguintes
grupos: Braquiópodos, gasterópodos, bivalvos, briozoos, crinoideos, fitoplancton
(acritarcos), zooplancton.
EXTINCIÓN:
Ao final do Silúrico tivo lugar un proceso menor de
extinción coñecido como o evento “Lau”.
8
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
-Devónico: Período xeolóxico que se estendeu dende hai 416 millóns de anos até hai
359 millóns de anos. É o cuarto período da Era Paleozoica, despois do Silúrico e antes
do Carbonífero. O seu nome procede de Devon, un condado ubicado na península de
Cornualles (Cornwall), no suroeste de Inglaterra, onde as rochas devónicas son comúns.
Neste período producíronse importantes
inovacións na biota terrestre, destacando a
primeira expansión xeneralizada sobre os
continentes da vida, que até entón só tiña unha
presenza importante nos mares. A expansión das
plantas terrestres contribuiu, xunto á
continentalización e a elevación oroxénica, a un
progresivo enfriamento do clima, que produciu a
crise de extinción que marca o final do período.
Eldredgia venustus. Pertenece ao
Devónico e procede de Sica Sica
(Bolivia).
A grande diversificación de manibulados,
amonoideos e euriptéridos tivo un efeito profundo
sobre moitos animais acuáticos relativamente inermes. Contribuiron ao declive no
Paleozoico medio da diversidade en trilobites (80 familias ordovícicas por 23 familias
silúricas; no Devónico mesmo foi a peor). Os seus esqueletos externos calcificados
ofereciían pouca resistencia ás mandíbulas dos peixes e seguramente os trilobites non
tiñan mecanismos para a locomoción rápida. A iso sumábase a presión exercida por
nautiloideos e ammonoideos que continuaron evoluicionando con éxito. Os pequenos e
inermes ostracordemos, que se extingen ao final do Devónico, tamén serían unha presa
fácil xa que carecía mesmo da capacidade de excavar o sedimento que tiñan polo menos
algunhas especies de trilobites.
EXTINCIÓN:
O final do período ven marcado por unha crise de extinción masiva que afectou máis
aos mares que aos continentes durante o tránsito Frasniense-Fameniense, e mais ás
latitudes tropicais que ás medias. Foi hai uns 364 millóns de anos, e a maioría dos
peixes agnatos desapareceron de repente. Os corais (constituídos por Tabulados, corais
rugosos e estromatopóridos), que dominaran o período extinguíronse, e até o Triásico
non voltaron os arrecifes coralinos a ser importantes. Moitos taxóns mariños sufriron
unha forte redución da súa diversidade, desaparecendo grupos planctónicos como os
graptolites e os tentaculites. Tamén desapareceron acritarcos, ostrácodos, ammonoideos,
e peixes. Ademais, extinguíronse o 85% de xéneros de braquiópodos e ammonoideos,
ademais de moitos tipos de gasterópodos e trilobites. Nos medios terrestres, as plantas
vasculares non semellan afectadas por esta crise. As comunidades polares da Provincia
de Malvinokaffric non experimentaron perdas. Aínda que se sospeita do enfriamento
global como causa principal (debido a que aparecen de novos depósitos glaciais en
Gondwana), non se excluiu a influencia dun impacto extraterrestre, para o que se
propuxeron varios posibles lugares de colisión. Sen embargo, a existencia na
actualidade na zona intertropical de plantas moi antigas (como é o caso dos fentos
arborescentes xa sinalados) fai tamén pensar que a estabilidade climática a través do
tempo xeolóxico é maior do que moitos pensan.
- Carbonífero: Esténdese dende os 360 aos 300 millóns de anos antes da actualidade. É
posterior ao Devónico e anterior ao Pérmico.
9
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
O período Carbonífero debe o seu nome ao carbón. Cando as árbores mortas e outros
vexetais caían nos pantanos, quedaban cubridos de lodo. Co tempo, os restos vexetais
secáronse e formaron o que chamamos turba. Enterrada baixo capas de terra e rocha a
grande profundidade, a turba quedou comprimida e quentouse até que, finalmente, se
converteu en carbón. Por iso, a miúdo hai que extraer o carbón a miles de metros de
profundidade. Tamén por esa razón, os mineiros atopan ás veces fósiles de troncos de
árbores e plantas. Mentres, van extinguíndose os peixes primitivos, expándense os
cartilaxinosos e óseos. Os anfibios invaden a terra firme e comezan o seu
desenvolvemento os réptiles, que durante o Xurásico terán o seu clímax.
No Carbonífero abundan os insectos, algúns moi grandes, como as libélulas. Tamén
serán abundantes árboles de ata 40 m, como o Lepidodendron. Isto explícase pola alta
concentración de osíxeno na atmosfera. Esta etapa é moi activa dende o punto de vista
tectónico. Climáticamente rematou cunha glaciación, durante a cual os glaciares
extándense por todo o centro e sur da panxea.
CARACTERÍSTICAS AMBIENTAIS:
A vida mariña é similar ao Devónico a excepción da ausencia de varios grupos de
organismos oceaánicos que morreron na extinción en masa devónica. Os insectos
evolucionan ao aspecto que teñen na actualidade. Aparecen novos tipos de fentos que
colonizaron os pantanos. Ocorre unha gran expansión de anfibios que dominaron os
hábitats terrestres e foron desplazados consecutivamente polos réptiles adaptados
totalmente ao medio terrestre.
EXTINCIÓNS:
No Carbonífero ocurriu un suceso de extinción que probablemente foi debido ao cambio
climático.
-Pérmico: Extendeuse dende arredor de 280 a 251 millóns de anos atrás. Como a
maioría dos períodos xeolóxicos, os estratos que definen o principio e o final do
Período están ben identificados, pero a data exacta de inicio é incerta por uns poucos
millóns de anos. Houbo importantes cambios climáticos cunha tendencia xeral de climas
tropicais a condicións máis secas e áridas. Produciuse unha contracción dos pantanos.
Extinguíronse grandes cantidades de fentos e anfibios, que requerían condicións
húmidas. Os glaciares do Carbonífero sobre a rexión polar do sur de Gondwana
retrocederon durante o Pérmico. O fin do período está marcado por unha grande
extinción que está datada con maior exactitude. O Pérmico debe o seu nome a
exposicións extensas na rexión arredor da cidade de Perm en Rusia.
CARACTERÍSTICAS AMBIENTAIS:
A vida mariña foi similar ao Devónico e Carbonífero a exepción de varios grupos de
organismos oceánicos que morreron na extinción en masa devónica. Produciuse a
evolución de insectos. Antes de rematar o Pérmico, o reparto básico estaba xa
establecido. As invencións e innovacións deberían xurdir del, ou ben non aparecer.
Tratábase dun reparto extraordinariamente versátil, con potencial para cambiar física e
morfolóxicamente máis alá de calquera límite alcanzado ata entón e con unha riqueza
enorme de guións orixinais e novas papeles por interpretar como xamais antes houbera
existido.
10
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
EXTINCIÓNS:
Ao final do Pérmico produciuse a extinción máis catastrófica que a vida sufriu xamais,
xa sexa en términos de número total de especies perdidas ou dos seus traumáticos
efectos sobre a seguinte evolución. Foi como mínimo dúas veces máis severa que
calquera outra e posiblemente entre cinco e dez veces máis extensa. Estímase que tan só
sobreviviu o 5% das especies, cando no peor dos demais episodios a cifra foi cercana ao
50%. Resultou ser tamén a máis difícil de estudar debido a problemas cronolóxicos na
datación e a carencia dun conxunto apropiado de seccións con fósiles que inclúan o
crucial intervalo de tempo.
Esta gran extinción, que eliminou ao 90% das
especies mariñas e ao 70% das terrestres debeuse á
actividade fundamentalmente volcánica. Para o gran
público a única extinción masica foi a dos dinosaurios
no Cretácico. Sen embargo houbo moitas outras e de
maior importancia como a que se explica antes.
--- MESOZOICO--Foi un período da Terra que se iniciou hai 225 millóns de anos e finalizou hai uns 65
millóns de anos. Chámase mesozoico (palabra que tamén funciona como adxectivo, co
prefixo "meso-", que significa "medio") porque se atopa entre dúas eras, a Era Primaria
e a Era Terciaria.
Durante estes 160 millóns de anos non se produciron grandes movementos oroxénicos.
Nesta era desapareceron grandes grupos de animais como os trilobites, graptolites e
peixes acorazados. Os invertebrados característicos deste período foron os Amonites, de
caparazón con forma de caracol, e os belemnites, máis pequenos e co caparazón
alongado e puntiagudo, entre outros equinodermos, braquiópodos e cefalópodos.
Desenvolvéronse amplamente os vertebrados, sobre todo os réptiles, polo que a esta Era
se lle chama tamén a Era dos réptiles ou Era dos dinosaurios.
Tamén aparecen os mamíferos, as aves, e as angiospermas ou plantas con flores.
O mesozoico divídese en tres períodos:
 Triásico.
 Xurásico.
 Cretácico.
-Triásico: Extendeuse dende hai aproximadamente 251 a 208 millóns de anos atrás,
sendo un dos tres períodos xeolóxicos de Era Mesozoica.
Como ocorre coa maioría dos períodos xeolóxicos, as datas exactas de inicio e fin do
período son inciertas por uns poucos millóns de anos.
Os primeiros mamíferos, os cales evolucionaron dos réptiles mamiferoides, deron a súa
aparición neste período, posiblemente polos cambios de clima que se fixeron e a deriva
continental. Caracterízase fundamentalmente pola aparición dos primeiros dinosaurios,
11
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
inicialmente representados por formas bípedas, carnívoras e de pequeno tamaño. Non
obstante, a finais do período xa se diversificaran a gran escala e se converiran nos
vertebrados dominantes en todo o planeta, levando á extinción a grupos anteriores como
os arcosauros máis primitivos e os propios réptiles mamiferoides con escasas
excepcións.
CARACTERÍSTICAS AMBIENTAIS:
As plantas terrestres non experimentaron unha extinción dramática ao final da Era
Paleozoica. A transición dos tipos paleozoicos recentes e mesozoicos comezou antes do
inIcio da Era Mesozoica. Así pois, as condicións eran moi similares ao Pérmico. As
plantas que floreceron en Laurasia estaban
adaptadas ao seu clima seco e cálido:
cícadas e as palmeiras. Entre a vexetación
arbórea había algunhas coníferas e
ginkgos. Os fentos predominaban nas
zonas húmidas, xunto con palmeiras e
alguns predecesores dos piñeiros actuais.
Gondwana, moito mais húmida, estaba
poboada por bosques de fentos xigantescos
e coníferas voluminosas.
Existen probas de que os escaravellos
estaban implicados na polinizazón de
algunhas gimnospermas, pero polo demais
había poucas destas plantas que tratasen de Coelophysis carnívoro bípedo de hasta 3
metros de lonxitude.
atraer aos insectos, mesmo semella como
se os conos das cícadas estivesen
deseñados para repelelos. Mais da metade das especies coñecidas de insectos estaban
equipadas para perforar, mordisquear e succionar os corpos das plantas.
En canto á Fauna pódense distinguir tres categorías de organismos no rexisto triásico:
supervivientes da extinción Pérmico-Triásico, novos grupos que floreceron brevemente,
e novos grupos que continuaron adiante para dominar o mundo Mesozoico.
EXTINCIÓNS:
Ao final do Triásico produciuse a extinción dos conodontos e réptiles placodontos.
Desapareceron o 20% de animais mariños, aínda que todos estes grupos se recuperan no
Xurásico. As vítimas terrestres incluiron a maioría dos xéneros de réptiles mamiferoides
e grandes anfíbios. Os beneficiarios primarios da extinción sobre a terra foron os
dinosaurios, que se expandiron durante o Xurásico e dominaron os hábitats terrestres ao
longo do resto da Era Mesozoica. Os únicos réptiles mariños que sobreviviron foron os
ictiosaurios e os plesiosaurios.
-Xurásico: Período xeolóxico que se estendeu dende arredor de 200 a 140 millóns de
anos atrás. Ë posterior ao Triásico e anterior ao Cretácico.
Caracterízase pola hexemonía dos grandes dinosaurios e pola escisión do supercontinente Panxea nos continentes Laurasia e Gondwana. Este ultimo convertiuse en
Australia e Laurasia en Norteamérica e Eurasia, dando orixe a novas especies de
mamíferos.
12
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
CARACTERÍSTICAS AMBIENTAIS:
A paisaxe xurásica é máis rica en vexetación que a do triásico, especialmente en
latitudes altas. A calor e o clima húmido permitiu que as xunglas formasen parte de
grande cantidade de paisaxes xurásicas. Os bosques comezanse a estender por toda a
superficie terrestre e destacan familias como as coníferas acompañadas de diferentes
tipos de fentos e palmeiras. A distribución diferencial da flora constituiu un fiel
reflectido da separación das zonas ecuatorial e setentrional. O desenvolvemento de
reinos diferenciados obedecía á existencia de barreiras mariñas entre o norte e o sur, e á
presenza dun maior gradiente de temperaturas desde os polos até o ecuador. Os
gradientes térmicos non eran tan pronunciados como o son actualmente, non existen
probas de xeo polar durante o Xurásico, e a flora alexada do ecuador correspondía a
plantas de zonas amornadas. As paisaxes Xurásicas estaban dominadas por
Cycadophyta, e polos seus parentes as cicadeoideas, con xeito de ananases xigantes
cubridas, na estación propicia, por chamativas «flores» que non eran auténticas flores.
Os bosques de ginkgos, e especialmente de coníferas, daban á paisaxe certo toque de
modernidade, pero as plantas con verdadeiras flores, as árbores de madeira dura e
especialmente as herbas, aínda estaban ausentes.
En canto á fauna podemos distinguir entre:
 FAUNA TERRESTRE: As primeiras rás fósiles aparecen nesta etapa. Os
crocodilos encontrábanse xa plenamente estabelecidos. Grandes réptiles
arcosaurios permanecían como
dominadores do ecosistema terrestre.
O rexistro fósil coñecido do Xurásico é
demasiado pobre para permitirnos
detalles sobre a diversificación dos
dinosaurios, aínda que os restos fósiles
de enormes dinosaurios que aparecen
en rochas xurásicas indican que
Condorraptor, un dinosaurio carnívoro do
evolucionaron rapidamente. Neste
Xurásico medio. Era duns 7 metros de longo
período os saurópodos aumentaron
e posuía unha gran dentadura.
significativamentre o seu tamaño,
como Diplodocus e Brachiosaurus. Os depredadores tamén medraron
adaptándose a novas metodoloxías de caza. Algúns como o Alosaurio
dominaron as terras do Xurásico. Ademais xurdiron outros grandes dinosaurios
fitófagos como o anquilosaurio, que posuía unha enorme coraza para se defender
dos depredadores, e o estegosaurio, con placas óseas no lombo e defensas
espiñosas no rabo.
 FAUNA AÉREA: Neste período aparecen as primeiras aves de pequeno
tamaño. Pero o que en realidade dominaba os ceos nestes tempos foron os
grandes pterosaurios. Esta familia de réptiles, que por certo non eran
dinosaurios, alimentábanse dos peixes nos grandes mares cos seus longos bicos
que posuían dentes puntiagudos. Deron a un novo grupo, os pterodactiloideos,
entre os que destaca Pterodactylus, que foi achado en África oriental, Inglaterra
e Francia. O rabo de éstos era moi curto, a súa cabeza era maior e o seu pescozo
máis longo que os pterosaurios triásicos. Un animal moi notable e característico
deste período era o Arqueoptérix, o principal fósil dos xacementos de Solnhofen.
A pesar de que posuía o bico, as garras e o corpo dun pterosaurio, posuía tamén
13
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
rabo e plumas de aves como as actuais. Os fósiles foron achados entre 1860 e
1988. O seu esqueleto, do tamaño dunha pomba, seméllase ao dun dinosaurio
terópodo, e presenta rasgos propios deste grupo: un longo rabo óseo, presencia
de garras nos dedos e de dentes nas mandíbulas.
 FAUNA ACUÁTICA: Durante o Xurásico as máis evolucionadas formas de
vida mariña eran os peixes e os réptiles. Os Ictiosaurios sobreviven ao cambio de
período. Compartían os mares cos primeiros crocodilos acuáticos, os cales tiñan
aletas en vez de patas, e cos teleósteos, predecesores da maioría dos peixes
actuais. Os plesiosaurios son outro grupo destacado neste período que non pudo
chegar ao seguinte, ao igual que os crocodilos con aletas.
A FRAGMENTACIÓN DA PANXEA:
O máis espectacular
desenvolvemento xeográfico da
Era Mesozoica foi a
fragmentación de Panxea, un
proceso de rifting que comezou
na rexión do Tetis, seguindo a
vella sutura hercínica. O Tetis
avanzou formando un estreito e
profundo brazo oceánico que
separou Europa de África. O
rifting propagouse cara o norte
e finalmente cara o sur
comezando a separar
Sudamérica e África. Finalmente a Panxea deu lugar ao setentrional supercontinente de
Laurasia e o meridional supercontinente de Gondwana; o Golfo de México abriuse no
novo rift entre Norteamérica e o que agora é a Península de Yucatán de México. O
rifting que formou o Atlántico tivo outra consecuencia importante, a extensión produciu
fallas normais entre África e os continentes norteños e as zonas afectadas por tales fallas
afundíronse, de forma que a auga que entraba desde o Tetis comezou a evaporarse .
Ditas evaporacións localízanse agora a ambos lados do Atlántico: España, Marruecos,
Terranova, etc. Durante o Xurásico medio e superior un brazo de rifting se desplazou
entre Norteamérica e Sudamérica, dando orixe ao Golfo de México; outro deu lugar á
apertura do Golfo de Vizcaia. O Océano Atlántico Norte era relativamente estreito, e o
Oceano Atlántico Sur non se formou até o Cretácico, cando a propia Gondwana se
fragmentou.
EXTINCIÓNS:
O máis espectacular desenvolvemento xeográfico da Era Mesozoica foi a fragmentación
de Panxea, un proceso de rifting que comezou na rexión do Tetis, seguindo a vella
sutura hercínica. O Tetis avanzou formando un estreito e profundo brazo oceánico que
separou Europa de África. O rifting propagouse cara o norte e finalmente cara o sur
comezando a separar Sudamérica e África. Finalmente a Panxea deu lugar ao
setentrional supercontinente de Laurasia e o meridional supercontinente de Gondwana;
o Golfo de México abriuse no novo rift entre Norteamérica e o que agora é a Península
14
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
de Iucatán de México. O rifting que formou o Atlántico tivo outra consecuencia
importante, a extensión produciu fallas normais entre África e os continentes norteños e
as zonas afectadas por tales fallas afundíronse, de forma que a auga que entraba desde o
Tetis comezou a evaporarse . Ditas evaporacións localízanse agora a ambos lados do
Atlántico: España, Marruecos, Terranova, etc. Durante o Xurásico medio e superior un
brazo de rifting se desplazou entre Norteamérica e Sudamérica, dando orixe ao Golfo de
México; outro deu lugar á apertura do Golfo de Vizcaia. O Océano Atlántico Norte era
relativamente estreito, e o Oceano Atlántico Sur non se formou até o Cretácico, cando a
propia Gondwana se fragmentou.
-Cretácico: O Cretácico, ou tamén Cretáceo, é un período que constitúe unha das
maiores divisións na escala do tempo xeolóxico, durando aproximadamente 80 millóns
de anos. A súa extensión abarca entre os 146 e 65 millóns de anos atrás, polo que
excede en duración por si só a todo o Cenozoico, constituíndo case a metade da súa era,
o Mesozoico. O seu nome provén do latín creta, que significa "xiz", e foi definido como
un período separado polo xeólogo belga Jean d'Omalius d'Halloy en 1822, baseándose
en estratos da Depresión de París, Francia. A vida en mares e terra aparecía como unha
mezcla de formas modernas e arcaicas. Como ocorre coa maioría de eras xeolóxicas, o
inicio do período é incerto por uns poucos millóns de anos. Con todo, a datación do
final do período é relativamente precisa, pois ésta faise coincidir coa dunha capa
xeolóxica con forte presenza de iridio, que se supón coincide coa caída dun meteorito
no que agora corresponde coa península de Iucatán e o Golfo de México. Este impacto
puido provocar a extinción masiva do final deste período, na que desapareceron, entre
outros moitos grupos, os dinosaurios. Durante o Cretácico, o nivel dos mares estaba en
continuo ascenso. Este crecemento levou ao nivel
do mar ata cotas xamais alcanzadas anteriormente e
áreas terrestres e zonas anteriormente desérticas
convertéronse en chairas alagadas. Ao final do
período, dúas quintas partes das áreas continentais
do mundo xacían baixo augas pouco profundas. O
supercontinente Panxea rompeu para dar lugar aos
continentes actuais, aínda que con posicións
substancialmente diferentes. A progresiva
separación dos continentes foi acompañada pola
formación de amplas plataformas e arrecifes. As temperaturas ascenderon ata alcanzar o
seu máximo fai uns 100 millóns de anos; non había xeo nos polos. Os sedimentos
mostran que as temperaturas na superficie do océano tropical deberon ser entre 9 e 12
ºC máis cálidas que na actualidade, mentres que nas profundidades oceánicas as
temperaturas deberon ser de ata 15-20 ºC maiores. En realidade o planeta non debeu de
ser moito máis cálido que no Triásico ou o Xurásico, pero o gradiente de temperatura
entre os polos e o ecuador debeu de ser máis suave; isto produciu que as correntes de
aire do planeta amainaran, contribuíndo a menos correntes oceánicas e xa que logo a
océanos máis estancados que hoxe, evidenciados por extensas deposicións de lousa.
Despois do Cretácico medio iniciaron un lento descenso que foi acelerándose
progresivamente e nos últimos millóns de anos do período, a media das temperaturas
anuais do oeste norteamericano caera desde os 20º C ata os 10º. O sistema de fallas do
Xurásico separara Europa, África e o continente americano, aínda que estas masas
permaneceron próximas entre si. A India e Madagascar estábanse afastando da costa
oriental africana. Na India produciuse un episodio de vulcanismo masivo a finais de
15
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
Cretácico e principios de Paleoceno e Australia, aínda xuntas, empezaron a perder
contacto con Sudamérica e a derivar cara ao leste. Estes movementos crearon novas vías
mariñas, entre elas os primitivos Atlántico setentrional e meridional, así como o mar
Caribe e o Océano Índico. Mentres o Atlántico ampliábase, as oroxenias que empezaran
durante o Xurásico continuaron na Cordilleira de Norteamérica, mentres que a Oroxenia
Nevada foi seguida por outras oroxenias como a Oroxenia Laramide. Unha importante
masa de auga estendíase desde as augas do Polo Norte ata a península de Iucatán e
México. Outra vía mariña cruzou África a través da rexión do Sáhara central. O mar de
Tetis, que anteriormente limitaba co sur de Europa, creceu ata cubrir as illas británicas,
Europa central, o sur de Escandinavia e a Rusia europea. O efecto de todo iso foi a
división da Terra en doce ou máis masas de terra illadas, o cal favoreceu o
desenvolvemento de faunas e floras endémicas. Estas poboacións produto do seu
illamento nos continentes insulares do Cretácico tardío, evolucionaron ata xerar gran
parte da actual diversidade da vida terrestre actual. Nas rexións cretácicas de latitudes
superiores aos 50º tanto meridionais como setentrionais orixináronse enormes
xacementos de carbón. No intervalo comprendido entre fai 120 e 75 millóns o mar de
Tetis sobordaba de microplancton que se converteu en petróleo (máis da metade das
reservas petrolíferas mundiais coñecidas corresponden a xacementos orixinados en
Tetis, como Golfo Pérsico, norte de África, Golfo de México e Venezuela). Tamén
destacou a fragmentación e destrución de cunchas e rocas na evolución da bioerosión.
CARACTERÍSTICAS AMBIENTAIS:
Ao final do Cretácico, o plancton oceánico adquirira un carácter completamente
moderno. As diatomeas orixinadas no Xurásico e ata moito antes, experimentan a súa
gran expansión no Cretácico medio, xunto con dinoflagelados. O mesmo ocorre nos
mares cálidos co nanoplancton calcáreo e os foraminíferos planctónicos (globigerinas),
que apareceran no Xurásico. A partir deste momento o nanoplancton contribuíu en
cantidades inmensas á formación dos sedimentos calcáreos coñecidos co nome de creta.
Por encima do leito nadaban Ammonites, Belemnites e peixes de varios tipos cunha
nova xeración de réptiles acuáticos. Os ictiosaurios desapareceran practicamente a finais
do Cretácico inferior e o seu lugar foi ocupado por novas quenllas de gran tamaño e por
grandes teleósteos como Xiphactinus que medían entre 2 e 4 metros de lonxitude. Había
grandes tartarugas mariñas como Archelon, de máis de 3 metros de lonxitude e cunhas
aletas que, estendidas ambas, superaban a lonxitude do animal. Tamén eran comúns as
raias. Entre os réptiles os elasmosaurios, un grupo de plesiosaurios de pescozo longo,
alcanzaban lonxitudes de 12 metros. Os réptiles mariños máis poderosos pertencían a un
novo grupo, os mosasaurios (3-10 metros), que apareceron no Cretácico superior.
Tratábase de grandes lagartos (os maiores que existiron) emparentados coas actuais
serpes (aínda que durante moito tempo relacionóuselles cos varanos). Os mosasaurios
posuían longas mandíbulas e dentes robustos, unha cola alta e extremidades en forma de
paleta. Debían alimentarse de peixes, aínda que se acharon ammonites fósiles con
marcas de fileiras dentais que encaixan exactamente co modelo de dentición de certos
mosasaurios.
En canto ao bentos, comezou a ofrecer un aspecto moderno, e continuou a decadencia
dos braquiópodos. Os neogasterópodos difundíronse con rapidez, e case todos os seus
membros estaban dotados de novas capacidades predatorias (a de perforar cunchas e
succionar a carne contida nelas, a de emponzoñar ás súas vícimas, ou tragarse enteiros a
peixes pequenos). Outros predadores eran os crustáceos, representados no Xurásico por
criaturas semellantes á lagosta e que no Cretácico están constituídos por verdadeiros
16
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
cangrexos e lagostas (abrían as cunchas forzándoas coas súas pinzas, como os actuais).
Os bivalvos enterrábanse cada vez máis profundamente no sedimento para escapar de
predadores, ou ben desenvolveron cunchas moi macizas ou espiñas para disuadilos. Un
grupo de bivalvos, os inocerámidos, posuían cunchas de case 1,8 metros de lonxitude.
Durante un tempo, a capacidade dos corais para construír arrecifes foi practicamente
igualada polos rudistas (bivalvos ostreidos con cunchas cónicas de ata 1 m de altura).
Fixábanse a unha superficie dura do fondo aglutinándose entre eles e chegando a formar
inmensos arrecifes en todos os mares do mundo. Con toda probabilidade estas densas
construcións protexíanlles de ser devorados.
Os pterosaurios cretácicos desenvolveron gran variedade de formas que seguiron unhas
determinadas tendencias.



Tamaño en aumento ao longo do Cretácico.
Pérdida progresiva dos dentes.
Os ósos comezaban a presentar oquedades nas partes non sometidas aos
principais esforzos.
Destaca especialmente Pteranodon. As aves
fósiles no Cretácico son raras, excepción feita
de descubrimentos illados procedentes do
Cretácico inferior dun paxaro chinés descrito en
1992, e dos españois (1988-1992)
Iberomesornis e Concornis do Cretácico inferior
de Cuenca.
Os mamíferos aínda eran un compoñente
pequeno e relativamente menor da fauna. Por
suposto, os réptiles arcosaurios, sobre todo os
dinosauros tiveron un lugar moi importante no
Allosaurus. EE.UU
Cretácico. De feito, foi o período no que maior
auxe e desenvolvemento alcanzaron. Os
principais xacementos de dinosauros atópanse nas Facies Wealden (Cretácico inferior) e
na Formación Nemegt do Cretácico Superior en Mongolia no Deserto do Gobi. O
Wealden inclúe amplas extensións de sedimentos continentais e lacustres que se
estenden polo sueste de Inglaterra e da illa de Wight aínda que tamén está amplamente
representado no norte de España. No plano ambiental era unha rexión dominada por
fentos, atravesada por cursos de auga en cuxas ribeiras crecían cícadas e que
desembocaban en pantanos e lagoas. Os dinosauros dominantes na zona eran os
ornitópodos, un grupo xurdido a finais do Xurásico. Tamén habería saurópodos, aínda
que máis escasos. Na Península Ibérica son abundantes os xacementos de icnitas sendo
moito menos importantes os restos de dinosauros aínda que recentemente están
aparecendo numerosos restos (Teruel, Valencia, A Rioxa). Na Rioxa aparece un dos
maiores xacementos do mundo de pegadas tanto de terópodos carnívoros como
ornitópodos herbívoros.
EXTINCIÓNS:
A este acontecemento do final de Cretácico coñéceselle como episodio K-T (ou K/T),
do alemán Kreide/Tertiär para Cretácico/Terciario, que constitúe a principal subdivisión
do Cenozoico, era promesozoica. A extinción masiva de finais do período Cretácico
17
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
exterminou aos dinosauros, réptiles nadadores, plesiosaurios e mosasaurios,
Ammonoidea, rudistas e inocerámidos. O nannoplancton calcáreo e os foraminíferos
planctónicos experimentaron perdas importantes pero se recuperaron durante era
Cenozoica. Con todo, non foi maior que outras extincións masivas e ata foi moito
menos catastrófica que a extinción do Pérmico. Aproximadamente desapareceron o 50%
das especies e o 25% das familias. Algúns dos grupos que se extinguen mostran claras
pautas de redución progresiva da diversidade durante os últimos 10 millóns de anos do
Cretácico, mentres que outros parecen desvanecerse completamente xusto no momento
da transición. Tamén hai outros grupos, como os ictiosaurios, supostamente extinguidos
no límite K-T, pero que realmente habían partido moito antes. Entre os sobreviventes
áchanse a maior parte de plantas e animais terrestres (insectos, caracois, ras,
salamandras, tartarugas, lagartos, serpes, crocodilos e mamíferos placentarios) e a
maioría de invertebrados mariños (estrelas de mar e Echinoidea, moluscos, artrópodos)
e de peixes. Durante o Albiano produciuse unha intensa extinción de insectos.
Entre as causas atópanse:
 Hipóteses climáticas: Só resultaron afectadas as faunas tropicais, con extinción
dos rudistas e outros poboadores do mar de Tetis, mentres que as faunas de
latitudes elevadas permaneceron intactas. Unha posible causa do arrefriado
achámola nos movementos tectónicos que estaban separando Australia da
Antártida. As frías correntes profundas do océano meridional serían canalizadas
cara ás augas ecuatoriais, máis cálidas, do mar de Tetis. As augas máis frías,
combinadas co descenso do nivel do mar, afectarían as temperaturas ecuatoriais,
e desprovisto ao clima da influencia moderadora dos mares cálidos. Os cambios
climáticos resultantes diso xerarían condicións globais máis frías, e climas moi
extremos nos interiores continentais
 Hipóteses extraterrestres: As hipóteses máis estrañas proveñen deste grupo.
Aínda que son moi numerosas, destaca excesivamente unha posible diminución
da radiación solar que afectou toda a cadea trófica. Outra destas teorías
argumenta que unha supernova relativamente próxima puido aumentar o nivel de
radiación na Terra e afectar a todos os organismos terrestres e acuáticos da zona
fótica.
 Impacto meteorítico: Luís Álvarez e Walter
Álvarez, a partir dunha capa de iridio, esferulitos
vítreos e cuarzos fracturados, postularon que
apareceu unha nube de po escurecendo o globo.
Posteriormente repetíronse fenómenos de choiva
aceda, e desapareceu o fitoplancto. As críticas que
se fan a esta teoría é que as desaparicións non
foron súbitas. Moitas especies atravesaron o
Imaxe do impacto meteorítico
límite sen perdas. O fitoplancton calcáreo
no límite K/T.
desaparece preto da capa de iridio, a uns 10000
anos. Ammonoidea desaparece gradualmente de
10 a ningún en 2 millóns de anos. Uns 12 millóns de anos por baixo da capa de
iridio está o último. Os inocerámidos desaparecen 60000 anos antes da capa de
iridio.
O balance sobre a extinción K-T indica de momento un empate entre o modelo
catastrófico baseado nun impacto e o modelo de arrefriado global progresivo. Existen
18
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
probas de ambos e os dous poden ter importancia. Un terceiro conxunto de causas reside
no interior das plantas e animais mesozoicos: non se sabe cales foron os trazos
biolóxicos que determinaron a morte duns e a supervivencia doutros. Todas estas liñas
de investigación e outras converxen no episodio K-T e forman un gran debate.
---CENOZOICO--Iniciouse hai uns 65 millóns de anos e esténdese ata a actualidade. Divídese en Era
terciaria e Cuaternaria. A Era Terciaria é a era do gran pregamento alpino que formou as
cordilleiras actuais como os Alpes, Andes e Himalaia.
Ao Cenozoico tamén se lle chama a era dos mamíferos os cales, ao extinguirse os
dinosauros a finais do Cretácico, pasaron a ser a fauna característica deste tempo. Hai
uns 30 millóns de anos xurdiron os primeiros primates superiores (os máis primitivos
estaban xa presentes hai 65 millóns de anos), aínda que o Homo sapiens non apareceu
ata hai uns douscentos mil anos.
-Terciario: Foi un período que empezou hai 65 millóns de anos, cando os dinosauros
se extinguiron, e finalizou hai 1,7 millóns de anos. Durante o Terciario, os continentes
empezaron a desprazarse ata as posicións que ocupan hoxe. A paisaxe foi semellándose
máis ao que nos rodea, e así apareceron as plantas con flores, os mamíferos, e as aves
actuais. Os continentes proseguiron o seu desprazamento, o que produciu cambios
climáticos. O primeiros 20 millóns de anos foron cálidos, ata o punto de que había
selvas tropicais preto dos polos Norte e Sur. Os primeiros mamíferos e aves
desenvolvéronse nun clima húmido e caluroso. Os océanos enfriáronse ao redor dos
polos e formáronse os casquetes polares.
CARACTERÍSTICAS AMBIENTAIS:
Moitos dos mamíferos e aves desapareceron, pero xurdiron os primeiros antepasados
dos animais actuais como o can que apareceu en Norteamérica no Oligoceno, igual que
a primeira foca. Tamén había xigantescos mamíferos con cascos. No Mioceno, as
pradeiras americanas parecíanse ás sabanas africanas de hoxe. Alí había elefantes,
animais parecidos ao cervo, porcos xigantes, enormes cabalos con garras, camelos,
antepasados dos felinos con dentes de sabre, rinocerontes e hienas. Hai uns catro
millóns de anos, América do Norte e do Sur uníronse polo istmo de Panamá. Os animais
evolucionaron, estendéronse, emigraron e extinguíronse. Europa albergou tamén a un
primitivo membro dos primates, composto por lémures, monos e grandes simios.
Durante o Oligoceno, a India chocou con Asia e formouse a cordilleira do Himalaia.
Varios animais fixeron a súa entrada na vida terrestre en Asia.
-Cuaternario: É o último dos grandes períodos xeolóxicos. Desenvólvese entre o final
do período terciario e o comezo das glaciaciones como o inferior, é dicir,hai 1,64
millóns de anos ata os nosos días como límite superior.
Foi durante o Cuaternario cando apareceu o home sobre a Terra. Á súa vez,
extinguíronse grandes especies, tanto vexetais como animais e foron as aves e
mamíferos os vertebrados que dominaron a Terra. En síntese, houbo un gran predominio
dos mamíferos, unha gran expansión do home e a presenza dunha flora e unha fauna
moi parecida á actual, polo que tamén se apuntaron as migracións de grandes mamíferos
19
Traballo xeoloxía “A historia da Terra”
ou a orixe do home como posibles criterios. Por iso, ás veces é denominada etapa
Antropozoica.
O Cuaternario divídese en Pleistoceno e Holoceno. Actualmente négaselle a
cualificación de Era xeolóxica, prefiriéndo referirse ao cuaternario como un Sistema
(xunto co terciario), dentro da Era Cenozoica. No Pleistoceno, a primeira e máis longa
parte do período, caracterízase polas grandes glaciacións. No Holoceno , segundo
período do Cuaternario, que comezou hai uns 10.000 anos, o desxeo fixo subir trinta ou
máis metros o nivel do mar, alagando grandes superficies de
terra.
Serán as glaciaciones o fenómeno climático máis importante
deste longo período. Considéranse que se produciron catro,
cos seus consecuentes interperíodos, denominándose:
Glaciación de Günz, Glaciación de Mindel, Glaciación de
Riss e Glaciación de Würm. Esta etapa é na que vivimos na
actualidade e é moi importante xa que é neste período onde
aparecen on primeiros homínidos (Homo habilis), aínda que
para algúns científicos o primeiro foi o Homo rudolfensis.
Homo habilis. Primeiro
homínido aparecido no
Pleistoceno (Era
BIBLIOGRAFÍA:











www.wikipedia.es
www.kalipedia.com
www.geocities.com
www.xtec.es
www.neofronteras.com
www.welcomeargentina.com
www.geofisica.unam.mx
www.windows.ucar.edu
www.duiops.net
www.celestia.albacete.org
www.muypatagonia.com
20