2ECIBIDODEMARZODEAPROBADODEMAYODE #ARLOS!LBERTO(ERRERA"ARROS $IRECTOR%JECUTIVODELA#OMISIØNDE 2EGULACIØNDE4ELECOMUNICACIONES 0! , ! " 2 ! 3 # , !6 % 4ELECOMUNICACIONES2EGULACIØN #OMPETENCIA3ERVICIOS +%97/2$3 4ELECOMMUNICATIONS2EGULATION #OMPETITION3ERVICES 2 % 3 5 - % . ,AREGULACIØNDEMERCADOSSURGEANTELAAUSENCIA DECOMPETENCIAEFECTIVAENUNSECTORLOCUALGENERALMENTE PRODUCEQUELOSAGENTESTIENDENAASUMIRCOMPORTAMIENTOS ! " 3 4 2 ! # 4 -ARKET REGULATION ARISES BECAUSE OF THE AB MONOPØLICOS Y POR TAL MOTIVO EL REGULADOR DEBE IDENTIlCAR SENCEOFEFFECTIVECOMPETITIONINASECTORWHERETHEPLAYERS LASFALLASDEMERCADOAlNDECORREGIRLAS-IENTRASSEREDUCE TEND TO ASSUME MONOPOLISTIC BEHAVIORS 2EGULATORS MUST LADISPERSIØNNORMATIVADELSECTORDETELECOMUNICACIONESEN IDENTIFYTHEMARKETFAILURESINORDERTOCORRECTTHEM!SNOR #OLOMBIAELREGULADORDEBERECONOCERELDINAMISMODELOS MATIVEDISPERSIONOFDIFFERENTSERVICESRULESTHE#OLOMBIAN MERCADOS PARA GARANTIZAR EL CUMPLIMIENTO DE LOS OBJETIVOS TELECOMMUNICATIONSSECTORITSIMPORTANTTHATREGULATORAP LEGALESYREGULATORIOSDEPROMOCIØNDELACOMPETENCIAYPRO PROACHES TO MARKET ANALYSIS THROUGH PREDICTABLE AND SIMI TECCIØNALOSUSUARIOS6ALELAPENAENTONCESPREGUNTARSESI LARCRITERIAWHICHRECOGNIZETHEDYNAMISMOFTHEMARKETSTO ES CIERTO QUE EN #OLOMBIA YA ESTAMOS EN UN MERCADO DE GUARANTEE LEGAL AND REGULATORY OBJECTIVES OF PROMOTION OF TELECOMUNICACIONESENELCUALEXISTEUNNIVELDECOMPETENCIA THECOMPETITIONANDPROTECTIONTOTHECONSUMERS7EWON TAL QUE SE HACE INNECESARIA LA REGULACIØN SECTORIALEXANTE DERIFITISTRUEIN#OLOMBIAWEALREADYAREEXPERIENCING 0ARAESTOELAUTORHACEUNBREVEANÈLISISDECUALESSONLAS SUCHAHIGHCOMPETITIVETELECOMMUNICATIONSMARKETWHICH REALIDADESYPERSPECTIVASENALGUNOSDELOSSUBSEGMENTOSDE DOESNOTNEEDSEXANTEREGULATION4HEAUTHORMAKESABRIEF MERCADO EN EL SECTOR DE TELECOMUNICACIONES Y lNALMENTE ANALYSISOFTHEPERSPECTIVESANDREALITIESINSOMEOFTHESEG CIERRA EL ESCRITO CON ALGUNAS CONCLUSIONES RELEVANTES SOBRE MENTS OF MARKET AND lNALLY THE AUTHOR CLOSES THE WRITING ELTEMA WITHSOMEIMPORTANTCONCLUSIONSABOUTTHESUBJECT REVISTADEINGENIERÓA FACULTADDEINGENIERÓAUNIVERSIDADDELOSANDESNOVIEMBRE Ê«>«iÊ`iÊÀi}Õ>`ÀÊ iÊiÊiÀV>`Ê`iÊ>ÃÊ ÌiiVÕV>Vià ).42/$5##)». z0/215²2%'5,!2 Õ>`ÊÃÊiVÌÀ>ÃÊiÊiʵÕi >ViÀÊi«ÀiÃ>À>ÊÞÊ ÃÊÛiÃÊÃÕiÌÃÊ>ÊÀ>ÃÊ`iÊÀi}Õ>VÊiVV>Ê ÃÊ«Ài}ÕÌ>ÃÊVÕ?ÊiÃÊ>ÊÌÛ>VÊ`iÊÃÌ>`Ê«>À>Ê ÌiÀÛiÀ]ÊÞÊÕiÃÌÀ>Ê«ÀiÀ>ÊÀi>VVÊ«Õi`iÊÃiÀÊ`iÃV> wV>ÀÊ>ÊÕÊVÕÌÊ`iÊÀ>ÃʵÕiÊ>ÊÛiViÃÊÃÊ« iÊV>À}>ÃÊ«iÀʵÕiÊÌ>LjÊÃÊÌÀ}>Ê}>À>Ì>ð >ÊÀi}Õ>VÊ`iÊiÀV>`ÃÊÃÕÀ}iÊVÊÕ>ÊvÀ>Ê`iÊ VÌÀÊÃV>Ê>ÌiÊ>Ê>ÕÃiV>Ê`iÊV«iÌiV>ÊiviVÌ Û>]ÊiÃÊ`iVÀ]ÊiÊÕÊÕ`Ê`i>]ÊÕÊ>ÌÊÛiÊ`iÊV «iÌiV>ÊiÊÃÊ`viÀiÌiÃÊÃi}iÌÃÊ`iÊiÀV>`Ã]Ê ÃiÀ>ÊÃÕwViÌiÊ«>À>Ê}>À>Ìâ>ÀÊ>ÊÃÊVÃÕ`ÀiÃÊ ÕÊV«ÀÌ>iÌÊiwViÌiÊÞÊiµÕLÀ>`ÊiÌÀiÊÃÊ `viÀiÌiÃÊ>}iÌiÃ]Ê}iiÀ>`ÊÕ>ÊviÀÌ>ÊV>À>VÌiÀâ>`>Ê «ÀÊ>ÊÕÌ«V`>`Ê`iÊ«À`ÕVÌÃÊÞÊÃiÀÛVÃ]ÊÌ>Àv>ÃÊ ÀiÌ>`>ÃÊ>ÊVÃÌÃÊÞÊ`ÛiÀÃ`>`Ê`iÊviÀiÌið ÊViÀÌÊiÃʵÕiÊ>ÌiÊ>Ê>ÕÃiV>Ê`iÊ«ÀiÃiÃÊV«i ÌÌÛ>Ã]ÊÃÊ>}iÌiÃÊÌi`iÊ>Ê>ÃÕÀÊV«ÀÌ>iÌÃÊ «VÃÊÞÊ«ÀÊÌ>ÊÌÛÊÃÊ>ÃÊiÃÌÀÕVÌÕÀ>ÃÊ`iÊiÀ V>`ÊÊ«iÀÌiÊ>Ê}iiÀ>VÊ`iÊiÃÌiÊÌ«Ê`iÊ«Àià iÃ]ÊiÊÀi}Õ>`ÀÊ`iLiÊ`iÌwV>ÀÊ>ÃÊv>>ÃÊ`iÊiÀV>`Ê >ÊwÊ`iÊVÀÀi}À>ðÊÃÊ>ÃÊVÊ>ÊÌiÀÛiVÊ`iÊÀi }Õ>`ÀÊÃiÊVÛiÀÌiÊiÊÕ>Ê«ÀiÃÊ«>À>ʵÕiÊiÊ>}iÌiÊ µÕiÊÃÌiÌ>Ê«`iÀÊ`iÊiÀV>`]ÊÌi`>Ê>ÊV«ÀÌ>ÀÃiÊ VÊÃÊiÃÌÕÛiÀ>ÊiÊÕÊiÀV>`ÊiÊV«iÌiV>° $%5.!2%'5,!#)».0/23%26)#)/3 !5.!2%'5,!#)».$%#/.6%2'%.#)! Ê L>Ê>ÊÀi}Õ>VÊ`iÊÌiiVÕV>ViÃÊÃiÊ >Ê `iÃ>ÀÀ>`Ê«ÀÊÌ«ÃÊ`iÊÃiÀÛVÃÊVÊÕ>ÊVÃiVÕiÌiÊ `ëiÀÃÊÀ>ÌÛ>ÊÞÊÕ>Ê`ÛiÀÃ`>`Ê`iÊÃÕLÀi}iiÃÊ µÕiÊ«Õi`iÊ}iiÀ>ÀÊ`ÃÌÀÃiÃÊ`iÊiÀV>`°ÊÃÊ ÃiÀÛVÃÊ`V>ÀÃÊ`iÊÌiiv>Êw>]ÊÌiiÊÀ>ÃÊ ÞÊiÌ`>`iÃÊ`iÊVÌÀÊ`viÀiÌiÃÊ>ÊÃÊÃiÀÛVÃÊÊ` V>Àã]ÊÞÊ`iÌÀÊ`iÊiÃÌ>ÊÖÌ>ÊV>Ìi}À>ÊiÝÃÌiÊ À>ÃÊiëiVwV>ÃÊ«>À>ÊÃÊÃiÀÛVÃÊ`iÊÛ>ÀÊ>}Ài}>`]Ê ÃiÀÛVÃÊ`iÊÌiiv>ÊÛÊViÕ>À]Ê* -ÊiÌV° z15)%2%$%#)2,/!.4%2)/215%%.#/,/- " ) ! % 3 4! - / 3 # / . $ % . ! $ / 3 ! 5 . ! 2 % ' 5 , ! # ) » . 15%./2%#/./#%,!#/.6%2'%.#)!$%2%$%39 3%26)#)/3 -iÀ>Ê«ÌÊVÌ>ÀÊVÊÕ>ÊÕiÛ>ÊiÞÊ`iÊÌiiVÕ V>ViÃʵÕiÊ«ÕÃiÀ>ÊvÊ>Ê>Ê`ëiÀÃÊÀ>ÌÛ>Ê iÊÃÌÌÕV>ʵÕiÊÛÛiÊiÊ>Ê>VÌÕ>`>`ÊiÊÃiVÌÀÊ`iÊ ÌiiVÕV>ViÃ]Ê«iÀÊiÌÀ>ÃÊiÃÌÊÃÕVi`i]ÊiÊÀi }Õ>`ÀÊ`iLi]Ê«iÀÃ>iÌi]ÊÀiVViÀÊiÊ`>à Ê`iÊÃÊiÀV>`ÃÊ«>À>Ê}>À>Ìâ>ÀÊiÊVÕ«iÌÊ `iÊÃÊLiÌÛÃÊi}>iÃÊÞÊÀi}Õ>ÌÀÃÊ`iÊ«ÀVÊ `iÊ>ÊV«iÌiV>ÊÞÊ«ÀÌiVVÊ>ÊÃÊÕÃÕ>Àð -ÊLiÊiÝÃÌiÊ`viÀiÌiÃÊÌ«ÃÊ`iÊÀ>Ê«>À>Ê`ÃÌ ÌÃÊÃiÀÛVÃ]ÊiÊvÊ`iÊÃÌ>`Ê>ÊiÌÊ`iÊÌiÀ ÛiÀÊiÃÊiÊÃ\Ê}>À>Ìâ>ÀÊ>Ê«ÀiÃÌ>VÊivViÌiÊ `iÊÃÊÃiÀÛVÃÊ«ÖLVÃÊÞÊ«ÀÌi}iÀÊ>ÊÃÊÕÃÕ>ÀðÊÊ «>ÀÌÀÊ`iÊiÃÌÃÊLiÌÛÃÊVÕiÃ]Ê«Õi`iÊiÃÌÀÕVÌÕ À>ÀÃiÊVÀÌiÀÃÊÕvÀiÃÊÞÊÌÀ>ÃÛiÀÃ>iÃÊ`iÊ>?ÃÃÊ µÕiÊÃiÊÀi>V>ÊVÊiÊVVi«ÌÊ`iʺV«iÌiV>Ê iviVÌÛ>»ÊʺÃÕvViÌiÊV«iÌiV>»ÊVÊÊÃÊ>Ê `iÌvV>VÊ`iÊiÀV>`ÃÊÀiiÛ>ÌiÃ]Ê>Êi>ÃÌV`>`Ê `iÊ>ÊviÀÌ>ÊÞÊ>Ê`i>`>]ÊiÊiÃÌÕ`Ê`iÊÃÊÃiÀÛVÃÊ ÃÕÃÌÌÕÌÃ]Ê>ÊiÝÃÌiV>Ê`iÊ«`iÀÊ`iÊiÀV>`]ÊiÊ iiÀVVÊ`iÊ«À?VÌV>ÃÊ«ÃÌV>Ã]ÊiÌV° Õ>`ÊÃiÊÌÀ>Ì>ÊiÊÌi>Ê`iÊÃÕvViÌiÊV«iÌiV>Ê iÊiÊÃiVÌÀÊ`iÊÌiiVÕV>ViÃ]ÊÃÕÀ}iÊÕÊ`iL>ÌiÊ >VÌÕ>ʵÕiÊiÀiViÊ>Ê«i>Ê>LÀ`>À\ Ê>ÊÊiÞÊ£{ÓÊ`iÊ£{ÊÀi}Õ>ÊÃÊÃiÀÛVÃÊ«ÖLVÃÊ`V>ÀðÊÃÊÃiÀÛVÃÊÊ`V>ÀÃÊiÃÌ?ÊÀi}Õ>`ÃÊ«ÀÊÕ>Ê` ÛiÀÃ`>`Ê`iÊÀ>ÃÊVÊ>ÊiÞÊÇÓÊ`iÊ£n]ÊÊiÊiVÀiÌÊiÞÊÊ£ääÊ`iÊ£ä]ÊiÞÊÎÇÊ`iÊ£Î]ÊiÞÊxxxÊ`iÊÓäää]ÊiÌÀiÊÌÀ>Ã°Ê REVISTADEINGENIERÓA z2%'5,!#)».3%#4/2)!,n%8!.4%/#/. 42/,$%#/-0%4%.#)!n2%'5,!#)».%80/34 Õ>`ÊÃiÊÃÊiV>ÊiÃÌÃÊ>ÃÕÌÃÊÃÊÃiÀÊ iÝ«iÀÌÃÊiÊÌi>ÃÊ`iÊV«iÌiV>]ÊÃiÊ«Õi`iÊ«iÃ>ÀÊ µÕiÊÃÊÌi>ÃÊiëiV>â>`ÃʵÕiÊÃÊVÕLiÊ>Ê ÃÊ>L}>`Ã]Ê«iÀÊiÊÀi>`>`ÊÌiiʵÕiÊÛiÀÊVÊ`ÃÊ iV>ÃÃÊ`iÊÌiÀÛiVÊ`iÊÃÌ>`ʵÕiÊÌiiÊ «À«ÃÌÃÊ`viÀiÌiðÊÊ ÊÃÊÖÌÃÊ>ÃÊÃiÊÀ}ÊiÊ>Ê1ÊÕÀ«i>Ê ÕÊ`iL>ÌiÊiÊiÊVÕ>Ê>}ÕÃÊ>}iÌiÃÊ`iÊ>Ê`ÕÃÌÀ>Ê >Ê>À}ÕiÌ>`ʵÕiÊiÊÃiVÌÀÊ`iÊÌiiVÕV>V iÃÊÃiÊ >ÊVÛiÀÌ`ÊiÊÕÊÃiVÌÀÊ>Ì>iÌiÊV«i Ì`ÊÞʵÕiÊ>Ê«iÃ>ÀÊ`iÊÌÀ>Ì>ÀÃiÊ`iÊÃiÀÛVÃÊ«ÖLVÃ]Ê iÊ>ÌÊ}À>`Ê`iÊV«iÌiV>Ê >ViʵÕiÊiÃÌiÊiÀV>`Ê ÃiÊV«ÀÌiÊVÊVÕ>µÕiÀÊÌÀÊ`iÊÃiVÌÀÊÀi>Ê`iÊ>Ê iV>° +ÕiiÃÊÌiiÊiÃÌ>Ê«ÊVÃ`iÀ>ʵÕiÊiÊÃÌ>`Ê `iLiÊ>L>`>ÀÊ>ÊÀi}Õ>VÊÃiVÌÀ>ÊiëiV>â> `>ÊÞÊ«ÀiÛiÌÛ>Ê­Ài}Õ>VÊiÝ>Ìi®ÊµÕiÊÌiiÊVÊ LiÌÛÊVÀÀi}ÀÊv>>ÃÊ`iÊiÀV>`]ÊÞÊ«>Ã>ÀÊ>ÊÕÊ `iÊ`iÊÌiÀÛiVÊVÊÀi}Õ>VÊÊiÝ«ÃÌ]ÊiÃÊ `iVÀ]Ê>ÊÕÊ`iÊ`iÊVÌÀÊ«ÃÌiÀÀÊiÊiÊVÕ>Ê >ÌiÊ>Ê>ÕÃiV>Ê`iÊÀi}Õ>VÊÃiVÌÀ>ÊiëiV>â>`>]Ê ÃÊÃiÊÌiÀÛiiÊVÕ>`ÊÃiÊ«ÀiÃiÌ>ÊÕ>ÊvÀ>VVÊ `iL`>iÌiÊ`iÃÌÀ>`>Ê>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊÕ>ÊÛiÃÌ}> V°ÊÊÊiÃÌiÊV>ÃÊiÊÀii`ʵÕiÊ>`«Ì>ÊiÊÃÌ>`Ê iÃÊÕ>ÊÃ>VÊ«>ÀÌVÕ>ÀÊ>ÊÕ>Êi«ÀiÃ>ÊÊ}ÀÕ«Ê`iÊ i«ÀiÃ>ÃÊiëiVvV>Ã]ÊÕÌâ>`Ê>ÃÊÃ>ÃÊÀ>ÃÊ }iiÀ>iÃÊ`iÊV«iÌiV>ʵÕiÊiÊ«Õi`iÊ>«V>ÀÊ>Ê>Ê `ÕÃÌÀ>Ê`iÊ>ÕÌÛiÃ]Ê`iÊViiÌÃÊiÌV°Ó iÀiViÊ>Ê«i>ÊiÌViÃÊ«Ài}ÕÌ>ÀÃiÊÃÊiÃÊViÀÌʵÕiÊ iÊ L>ÊÞ>ÊiÃÌ>ÃÊiÊÕÊiÀV>`Ê`iÊÌiiVÕ V>ViÃÊiÊiÊVÕ>ÊiÝÃÌiÊÕÊÛiÊ`iÊV«iÌiV>Ê Ì>]ʵÕiÊÃiÊ >ViÊiViÃ>À>Ê>ÊÀi}Õ>VÊÃiVÌÀ>Ê iÝq>Ìi°Ê*>À>ÊiÃÌ]Ê >ÀiÃÊÕÊLÀiÛiÊ>?ÃÃÊ`iÊVÕ>iÃÊ ÃÊ>ÃÊÀi>`>`iÃÊÞÊ«iÀëiVÌÛ>ÃÊiÊ>}ÕÃÊ`iÊÃÊÃÕLÃi} iÌÃÊ`iÊiÀV>`ÊiÊiÊÃiVÌÀÊ`iÊÌiiVÕV>ViÃ\ 4%,%&/.¶!,/#!, Ê L>]Ê>Ê`viÀiV>Ê`iÊ>Ê>ÞÀ>Ê`iÊ«>ÃiÃ]Ê ÊiÝÃÌ>ÊÕÊ«iÀ>`ÀÊÖVÊ>V>Ê`iÊÌiiv>Ê v>ÊV>]ÊÃʵÕiÊiÝÃÌ>Ê`viÀiÌiÃÊ«ÃÊ Ài}>iÃÊiÊÊÃÊVÕ>iÃÊ«iÀ>L>Ê>ÃÊÌiivV>ÃÊÕ V«>iÃ]Ê`i«>ÀÌ>iÌ>iÃÊÞÊiÊ«iÀ>`ÀÊ>V>°ÊÊ iÃÌÃÊiÀV>`ÃÊV>À>VÌiÀâ>`ÃÊ«ÀÊiÊ«Ê >ÃÌ>Ê £{]ÊÃiÊ >ÊÛi`Ê`>`ÊÕÊ«ÀViÃÊ«>Õ>ÌÊ`iÊ ÌÀ`ÕVVÊ`iÊV«iÌiV>ʵÕiÊV>ÊVÊ>ÊiÌÀ> `>Ê`iÊV«iÌ`ÀiÃÊ`iÊÌiiv>ÊV>ÊÌÀ>`V>ÊiÊ >ÃÊ«ÀV«>iÃÊVÕ`>`iÃÊÞÊ`i«>ÀÌ>iÌÃÊÞÊÃ}ÕiÊVÊ >Ê>«>ÀVÊ`iÊÃiÀÛVÃÊ>ÃÛÃÊÃÕÃÌÌÕÌÃÊVÊÊ ÃÊ>ÊÌiiv>ÊÛÊÞÊÖÌ>iÌiÊÃÊ«iÀ>`ÀiÃÊ `iÊÌiiv>ÊV>ÊVÊÌiV}>Ê*° ÌiÊiÃÌÃÊV>LÃÊiÊiÊV«ÀÌ>iÌÊ`iÊ iÀV>`]Ê>ÊÀi}Õ>VÊÌ>LjÊÃiÊ >Ê`vV>`Ê ÌÀ`ÕVi`ÊÕ>Ê>ÞÀÊviÝL`>`ÊiÊÃÊ«ÀiVÃ]Ê «iÀÌi`ÊÞÊ«ÀÛi`ÊiÊiÃÌÃÊiÀV>`ÃÊ>Ê}i iÀ>VÊ`iÊviÀÌ>ÃÊÞÊ«>iÃÊÌ>Àv>ÀÃÊÃi}iÌ>`ðÊÊ ÃÌiÊ`>ÃÊViÀV>]ÊÊ >L>ÊÊÃ`ÊÌÀ>`V> iÌiÊ>iÊ>ÊÕ`Ê`iÊ>ÊÌiiv>ÊV>ÊÞÊ«ÀÊiÃÊ iÊÕiÛÊiõÕi>Ê«iÊÕÊ}À>ÊÀiÌÊ«>À>ʵÕiÊ>ÃÊ i«ÀiÃ>ÃÊÌÀ>`V>iÃÊ}ÀiÊ>ÊiÃÌÀ>Ìi}>ÃÊ`iÊviÀÌ>Ê Ài>iÌiÊV«iÌÌÛ>ÃʵÕiÊ}>À>ÌViÊ>ÊVÌÕ `>`Ê`iÊiÀV>`Ê`iÊÌiiv>Êv>ÊV>° i«i`iÀ?Ê`iÊÃÊ«iÀ>`ÀiÃÊ`iÊÌiiv>ÊÃÊ>ÊiwViV>Ê ÞÊV«iÌÌÛ`>`Ê`iÊ>ÃÊi«ÀiÃ>ÃÊ`ië>â>Ê>ÊÀi}Õ>VÎÊ ÊÃÊiÃÊiViÃ>ÀÊ>ÌiiÀÊiõÕi>ÃÊ`iÊÌiÀÛiV° -%2#!$/3-»6),%3 >Ê`ÕÃÌÀ>Ê`iÊ>ÊÌiiv>ÊÛʵÕiÊi«iâÊiÊÊ L>ÊiÊ£{ÊVÊ>Ê/iiv>ÊÛÊ iÕ>ÀÊ q/ ]Ê>ÌÕÛÊÛiiÃÊ`iÊVÀiViÌÊ`iÀ>`ÃÊ ÊÊ L>]ÊiÊÀj}iÊ}iiÀ>Ê`iÊV«iÌiV>ÊÊiÃÌ>LiViÊ>ÊiÞÊ£xxÊ`iÊ£x]ÊÊiVÀiÌÊÓÓxÎÊ`iÊ£ÓÊÞÊ>ÃÊÀ>ÃÊ V«iiÌ>À>ð Ê,i}Õ>VÊVÌi`>ÊiÊ>Ê,iÃÕVÊ ,/ÊänÇÊ`i棂 D E PA R TA M E N TO S OMUNICIPIOS P R I N C I PA L E S O P E R A D O R E S D E TELEFONÓALOCAL P R I N C I PA L E S O P E R A D O R E S D E TELEFONÓALOCAL ̵Õ> / / * ̵Õ>Ê i`i * * * " Ì?ÌVÊÊ >ÀÀ>µÕ> / /-Ê­/® /,"/ }Ì?Ê° / / *""/ ""ÊÊ / "1 " /8 /6° ",/ -/,Ê* Õ`>>ÀV> / " ""ÊÊ / "1 " / *""/ // /, -/ À`L> / " "" / "1 " - ,- iÌ> / " / ""ÊÊ / "1 " ,/ /, -/ 4ABLA%VOLUCIØNDEL MERCADODE4ELEFONÓALOCAL &UENTE#24 'RÈFICO%VOLUCIØNDELOSUSUARIOS 'RÈFICO0ENETRACIØNDEACCESOSDEBANDAANCHAEN MØVILES4-#Y0#3 !MÏRICA,ATINA*UNIODE &UENTE-INISTERIODE#OMUNICACIONES &UENTE)NFORMEDE)NTERNET#24 REVISTADEINGENIERÓA >ÃÌ>ÊiÊ>ÊÓääÎÊiÊiÊVÕ>ÊÃiÊ«iÀÌÊ>ÊiÌÀ>`>Ê `iÊÕÊÕiÛÊV«iÌ`ÀÊiÊÃÊ-iÀÛVÃÊ`iÊ Õ V>ViÃÊ*iÀÃ>iÃÊ* -°ÊÊÊÕiÛÊiÃVi>ÀÊ`iÊ V«iÌiV>ÊVÊÎÊ«iÀ>`ÀiÃÊ>ÊÛiÊ>V>ÊÞÊVÊ >Ê«>ÀÌV«>VÊ`iÊ`ÃÊ}ÀÕ«ÃÊi«ÀiÃ>À>iÃÊVà `>`ÃÊ>ÊÛiÊ}L>]Ê«ÕÃÊÕ>ÊÕiÛ>Ê`?V>Ê iÊ>ÊVÕ>ÊÃÊiÃvÕiÀâÃÊ«ÀÊ`ëÕÌ>ÀÃiÊiÊiÀV>`Ê`iÊ >ÃÊVÕV>ViÃÊ`iÊÛÊ>ÊÛÊvÕiÀÊiÀiÃ]Ê }À>`ÊÕ>Ê«iiÌÀ>VÊViÀV>>Ê>Êxä¯ÊÞÊVÛÀ Ìi`Ê>ÊiÃÌiÊÃi}iÌÊ`iÊiÀV>`ÊÛÊiÊÕÊ `iÊÃÊ?ÃÊV«iÌ`ðÊÊiÊV>ÃÊ`iÊÃi}iÌÊ`iÊ >>`>ÃÊ`iÊvÊ>ÊÛ]Ê>ÌiÊ>Ê>ÕÃiV>Ê`iÊ«Àià iÃÊV«iÌÌÛ>ÃÊ}iiÀ>`>ÃÊ«ÀÊiÊÃÊiÀV>`]Ê iÊÀi}Õ>`ÀÊÀi>âÊÕ>ÊÌiÀÛiVÊv>`ÊÕÊÌ«iÊ Ì>Àv>ÀÊ«>À>ÊiÃÌiÊÌ«Ê`iÊ>>`>ð ÃÊÀiÌÃʵÕiÊivÀiÌ>Ê>Ê`ÕÃÌÀ>ÊÛÊiÃÌ?Ê `À}`ÃÊ>Ê>ÊVÀ«À>VÊÞÊ>ÃvV>VÊ`iÊÕiÛ>ÃÊ ÌiV}>ÃÊVÊÃÊÃiÀÛVÃÊ`iÊÌiÀiÌ]Ê`>ÌÃÊÞÊ `i?ÃÊÃiÀÛVÃÊ`iÊÌiÀViÀ>Ê}iiÀ>V° 3 % 2 6 ) # ) / 3 $ % $ !4 / 3 % ) . 4 % 2 . % 4 ! 4 2 !6 ² 3 $%"!.$!!.#(! >ViÊ«VÃÊ`>Ã]Ê>À>Ê*>Õ>ÊÕµÕi]ÊÛViÀ>Ê`iÊ>Ê i«ÀiÃ>ÊVÀÃvÌÊ>ÌiÊiÊÃiVÌÀÊ«ÖLV]Ê>viÃÌ> L>ÊiÊÕÊvÀÊ«ÖLVÊÃÕÊ«ÀiVÕ«>VÊ«ÀÊiÊ iV Ê `iʵÕiÊ>ÃÊi«ÀiÃ>ÃÊiÃÌ>L>ÊÀi>â>`ÊiÃvÕiÀâÃÊ«ÀÊ Ûi`iÀÊÕ>ÊÌiV}>Ê`i>`>ʺ>`>ÊV >»Ê ÞÊÊÕÊÃiÀÛVÊiëiVvVÊVÕÞÃÊLiivVÃÊÃi>Ê v?ViÌiÊ«iÀVi«ÌLiÃÊiÊ`iÌvV>LiÃÊ«ÀÊ«>ÀÌiÊ`iÊ ÃÊÕÃÕ>ÀðÊÊÃÌ>ÊiÃÊÕ>ÊÀi>`>`ʵÕiÊiViÃÌ>Ê`iÊ iÃÌÀ>Ìi}>ÃÊV>À>ÃÊ«ÀÊ«>ÀÌiÊ`iÊ>ÃÊi«ÀiÃ>ÃÊ>ÊiviVÌÃÊ `iÊiÃÌÕ>ÀÊ>Ê`i>`>Ê`iÊÃÊÃiÀÛVÃÊ`iÊL>`>Ê >V >Ê>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊivµÕiÊiÊV ÃÊ`iÊiÀV>`ÊVÊ iViÃ`>`Ê`iÊ>«V>ÌÛÃÊ«>ÀÌVÕ>Àið *iÀÊ>Ê«ÀLi?ÌV>ÊÛ>Ê?ÃÊ>?Ê`iÊÌi>Ê`iÊ>VÌÛ>ÀÊ >Ê`i>`>°ÊÊ L>ÊÃiÊ >ÊÛi`Ê«ÀiÃiÌ>`Ê ÕÊviiÊL>ÃÌ>ÌiÊ«ÀiVÕ«>ÌiÊ«ÕiÃÊ>ÊviÀÌ>Ê`iÊ ÃiÀÛVÃÊ`iÊL>`>Ê>V >ÊiÃÌ?ÊÀiâ>}>`>ÊÃÊ>ÊV«> À>ÃÊVÊÃÊ«>ÃiÃÊ`iÊjÀV>Ê>Ì>ÊVÊ}ÀiÃÃÊ «iÀÊV?«Ì>ÊÃ>ÀiÃÊ>ÊÕiÃÌÀ° ÊiÃÊv?VÊiÝ«V>ÀiÊ>ÊÕ>Ê«iÀÃ>Ê>i>Ê>ÊÃiVÌÀÊ VL>]ÊVÊ«iÀ>`ÀiÃÊÌÀ>`V>iÃʵÕiÊ VÕiÌ>ÊVÊÕ>Ê}À>ÊÀi`Ê`iÊVLÀiÊ>«Ì>ÃÊ«>À>Ê>Ê ÃÌ>>VÊ`iÊÊÌiV}>ÃÊÝ-]ÊÌiiÊ>À}>ÃÊÃÌ>ÃÊ `iÊiëiÀ>ÊiÌÀiÊÃÕÃÊÕÃÕ>ÀÃÊ`iÊÃÊÃi}iÌÃÊ`iÊ?ÃÊ >ÌÃÊ}ÀiÃÃÊ«>À>ÊVÌ>ÀÊVÊiÊÃiÀÛVÊ`iÊ>VViÃÊ >ÊÌiÀiÌÊ>ÊÌÀ>ÛjÃÊ`iÊ`V >ÊÌiV}>°ÊÊiÌÀ>ÃÊ iÃÌÊÃÕVi`i]Ê«iÀ>`ÀiÃÊ`iÊÌiiÛÃÊ«ÀÊV>LiÊ >Ê`iÌvV>`ÊiÃÌ>Ê`i>`>ÊÃ>ÌÃviV >ÊÞÊiÃÌ?Ê `iëi}>`ÊÕiÛ>ÃÊÀi`iÃ]ÊVÃÌÀÕÞi`Ê`ÕVÌÃÊÞÊ Ìi`i`ÊV>LiÃÊ>ÊvÊ`iÊ>Ìi`iÀÊ>ÊiÃÌÃÊÕÃÕ>ÀÃʵÕiÊ ÀiV>>ÊiÊÃiÀÛV° Õ>`Ê>>â>ÃÊiÃÌÃÊiÀV>`ÃÊÃiÊ`iÌvV>Ê V>À>iÌiʵÕiÊÊiÝÃÌiÊ>ÃÊÃÕvViÌiÃÊ«ÀiÃiÃÊ V«iÌÌÛ>ÃÊ«>À>ʵÕiÊiÃÌÃÊ«iÀ>`ÀiÃʵÕiÊ«ÃiiÊ >ÃÊÀi`iÃÊÞÊiÊ«`iÀÊ`iÊiÀV>`ÊÃLÀiÊÃÊ>VViÃÃÊ`iÊ VLÀi]Ê}iiÀiÊÕ>ÊviÀÌ>ÊÃÕvViÌi°ÊÃÌ>Ê`ivViV>Ê iÊ>ÊviÀÌ>ÊÊÃÊÃiÊ«ÀiÃiÌ>ÊiÊÌjÀÃÊ`iÊÖi ÀÊ`iÊ>VViÃÃÊVÊÃÕViÃÊ`iÊL>`>Ê>V >]ÊÃÊiÊ iÊÌ«Ê`iÊÛiV`>`iÃʵÕiÊÃiÊvÀiViÊÞÊÃLÀiÊÌ`]ÊiÊ iÊ>ëiVÌʵÕiÊiV?L>ÃÊ>Ê«ÀV«]ÊÀi>ÌÛÊ >ʵÕiÊÊÃiÊvÀiViÊÃÊÃiÀÛVÃÊVÊ>«V>ViÃÊ VVÀiÌ>ÃʵÕiÊ >}>Ê«iÀVi«ÌLiÊÃÊLiivVÃÊ«>À>Ê ÃÊÕÃÕ>ÀÃÊ«ÌiV>ið ÊiÊÖÌÊ>Ê iÃÊ`iÌvV>`ʵÕiÊiÊ>ÃÊ}À> `iÃÊVÕ`>`iÃÊ`iÊ«>Ã]ÊÃiÊ >Ê«ÀiÃiÌ>`ÊÕ>ÊÀi>VVÊ «ÃÌÛ>ÊiÊÌjÀÃÊ`iÊviÀÌ>ÊÃÊÃiÊV«>À>ÊVÊÃÊ ÛiiÃÊ`iÊ>ÃÊ>ÌiÀÀiðÊÊÖÊ>Ã]ÊiÃÌ>ÃÊiÃÊ`iÊ Õ>Ê>ÃvV>VÊ`iÊÃiÀÛVÃÊ`iÊL>`>Ê>V >Ê>VÀ`iÊ VÊ>ÊÀi>`>`ÊiVV>Ê`iÊ L>°ÊÊ-Ê«iÀÃÃÌiÊ >Ê>ÕÃiV>Ê`iÊ>ÃÊ«ÀiÃiÃÊV«iÌÌÛ>ÃÊ}iiÀ>`>ÃÊ «ÀÊiÊÕi}Ê`iÊ>ÊviÀÌ>ÊÞÊ>Ê`i>`>ʵÕiÊL}ÕiÊ>Ê ÃÊ«iÀ>`ÀiÃÊVÊ«`iÀÊ`iÊiÀV>`Ê>Ê«ÀÛiiÀÊÕ>ÃÊ V>Ì`>`iÃÊ>`iVÕ>`>Ã]ÊiÊÀi}Õ>`ÀÊÃiÊÛiÀ?ÊL}>`Ê >Ê}iiÀ>ÀÊ«ÀiÃiÃÊÀi}Õ>ÌÀ>ÃÊiëiVvV>ÃʵÕiÊiÃÌ ÕiÊiÊVÀÀiVÌÊvÕV>iÌÊ`iÊiÀV>`° #/.#,53)». iëÕjÃÊ`iÊ>>â>ÀÊÎÊ`iÊÃÊÃi}iÌÃÊ`iÊiÀV>`ÃÊ ?ÃÊÀi«ÀiÃiÌ>ÌÛÃÊ`iÊÃiVÌÀÊ L>]ÊiVÌÀ> ÃʵÕiÊiÊ>}ÕÃÊV>ÃÃÊVÕ>`ÊiÊ«`iÀÊ`iÊiÀV>`Ê Vi`iÊÞÊ`iÌiÀ>`ÃÊÃi}iÌÃʵÕiÊÌÀ>`V>iÌiÊ ÃiÊV>À>VÌiÀâ>L>Ê«ÀÊV«ÀÌ>iÌÃÊ« VÃÊÃiÊÊÌÀ>Ê?ÃÊV«iÌÌÛÃ]Ê>ÊÌiÀÛiVÊ`iÊ Ài}Õ>`ÀÊ`iLiÊ`ÃÕÀÊÊÞÊ`ië>â>ÀÃiÊ>Ê>µÕiÃÊ Ãi}iÌÃÊiÊÃÊVÕ>iÃÊÃiÊi«iâ>Ê>ÊiÛ`iV>ÀÊÕÊ iiÀVVÊ`iÊ«`iÀÊ`iÊiÀV>`ʵÕiÊÌ>Ê>ÃÊ«V iÃÊ`iÊÃÊ«ÌiV>iÃÊV«iÌ`ÀiÃÊVÊ>ÊVÃiVÕi ÌiÊ`ÃÕVÊ`iÊLiiÃÌ>ÀÊ«>À>ÊÃÊÕÃÕ>Àð ÃÌ>ÃÊiÌViÃ]ÊiÃÊ`iÊÌiiÀÊÕÊiÀV>`Ê`iÊ ÌiiVÕV>ViÃÊ>Ì>iÌiÊV«iÌ`ÊiÊÌ`ÃÊÃÊ Ãi}iÌÃ]ʵÕiÊ«iÀÌ>Ê>Êi>VÊi`>Ì>Ê`iÊ >ÊÊÀi}Õ>VÊÃiVÌÀ>ÊiÝÊ>Ìi]ÊÞÊ«ÀÊiÃiÊÌÛÊÃiÊi ViÃÌ>Ê`iÊ>ÊÌiÀÛiVÊiÃÌ>Ì>ÊVÊiÊwÊ`iÊ«À ÛiÀÊ>ÊV«iÌiV>°ÊÊ>Êi``>ÊiʵÕiÊÃÊiÀV>`ÃÊ ÃiÊÛ>Þ>ÊÌÀ>`Ê?ÃÊV«iÌ`Ã]Ê>ÃÊÌiÀÛiViÃÊ `iLiÀ?ÊÃiÀÊÕV Ê?ÃÊÃiiVÌÛ>ÃÊÞÊiëÀ?`V>ð 2%&%2%.#)!3")",)/'2«&)#!3 Q£R°ÊiÞÊ£{ÓÊ`iÊ£{ QÓR°Ê,iÃÕVÊ ,/ÊänÇÊ`i棂 QÎR°Ê ÃÊ`iÊÀi}Õ>VÊ`iÊ/iiVÕV>ViÃ]Ê vÀiÊ-iVÌÀ>Ê °ÊÈ]ÊÓääx Q{R°Ê ÃÊ`iÊ,i}Õ>VÊ`iÊ/iiVÕV>ViÃ]Ê vÀiÊ`iÊÌiÀiÌÊ °ÊÈ]ÊÓääx QxR°ÊÃÌiÀÊ`iÊ ÕV>ViÃ]ÊvÀiÊ`iÊ>Ê/ii v>ÊÛ]ÊÓääx