XV. Ipuin Lehiaketa - Gamiz-Fika
Anuncio
XV. IPUIN LEHIAKETA Aurkibidea ‐Parte‐hartzaileak ………………………………………….... 3 ‐Epaimahaikideak ……………………………………………. 4 ‐ I. Kategoria (5‐6 urtekoena)………………………………… 5 ‐ II. Kategoria (7‐8 urtekoena)……………………………….. 8 ‐ III. Kategoria (9‐12 urtekoena)……………………………… 11 ‐ IV. Kategoria (13‐17 urtekoena)…………………………….. 23 ‐ V. Kategoria (18 urtetik aurrerakoena)…………………….. 41 2 XV. IPUIN LEHIAKETA PARTE HARTZAILEAK _________________________________________________________________ AGIRRE IBINARRIAGA, ETXAHUN ARGIARRO ZAMAKONA, MIRARI ARRIEN ORBE, ZIORTZA ASTORKIZA GARCIA, BEATRIZ BENGOETXEA GALDONA, OIER BILBAO LARRAURI, JON BILBAO, JANIRE CANTARA LLONA, AIMAR CIRIERO OTAZUA, LANDER ENZUNZA MALLONA, AINHOA ENZUNZA MALLONA, IRATI ENZUNZA MALLONA, OLATZ FERNANDEZ ARREGI, IZARO ITURREGI BERMEJO, MALEN MORA PEREZ, ARITZ MUGA GONZALEZ DEL HIERRO, AMELIA MUNIOZGUREN AROSTEGI, ANTON MUNIOZGUREN AROSTEGI, BITTOR OJANGUREN GOMEZ DE SEGURA, JON OLAZAR BARONA, LEIRE ORBE LARRAURI, IZARO REICHENBERGER CABALLERO, IRATI URRUTIA TORREALDAI, NEREA ZARATE BAGAN, MIREN 3 XV. IPUIN LEHIAKETA EPAIMAHAKIDEAK __________________________________________________________________ BARAIAZARRA TXERTUDI, PILARE LARRABEITI ELORRIAGA, SAIOA MENIKA LARRINAGA, IGONE YARTO GOIRI, AITZBEA 4 XV. IPUIN LEHIAKETA I. KATEGORIA 1. SARIA Lana: “Udazkena Meñakan” Egilea: Aimar Cantara Llona Adina: 5 urte Herria: Meñaka 5 XV. IPUIN LEHIAKETA I. KATEGORIA 2. SARIA SARI Lana: “Ipotxa eta elurra” Egilea: Miren Zarate Bagan Adina: 6 urte Herria: Gamiz‐Fika 6 XV. IPUIN LEHIAKETA I. KATEGORIA 3. SARIA Lana: “Robota” Egilea: Amelia Muga Gonzalez del Hierro Adina: 6 urte Herria: Arrieta 7 XV. IPUIN LEHIAKETA II. KATEGORIA 1. SARIA Eman gabe 8 XV. IPUIN LEHIAKETA II. KATEGORIA 2. SARIA Lana: “Ane” Egilea: Malen Iturregi Bemejo Adina: 8 urte Herria: Gamiz‐Fika 9 XV. IPUIN LEHIAKETA II. KATEGORIA 3. SARIA Lana: “Telmo eta bere gailetak” Egilea: Etxahun Agirre Ibinarriaga Adina: 7 urte Herria: Arrieta Telmok egun batean gailetak egin nahi zituen eta amari esan zion. Amak interneten begiratu zuen eta liburuan idatzi zuen. Gurina bigundu, azukrea bota, arrautza bat, kanela apur bat eta uruna. Dana nahastu ondo, bola bat egin eta frigorifikora. Ordu bat pasatu, ondo zabaldu eta forma emon. Laban sartu 10 minutu eta jan zuten. Oso gozoak ziren eta pentsatu zuen lagunei deitzea. Etorri zirenerako merienda prest zegoen. Oso gozoa zegoen. Zuhaitzaren inguruan dantza egin zuten. Eta hau halan ez bazan, urten dadila kalabaza Arrietako plazan 10 XV. IPUIN LEHIAKETA III. KATEGORIA 1. SARIA Lana: “Mikelen bidaia” Egilea: Irati Reichenberger Caballero Adina: 12 urte Herria: Arrieta Mikel, mutiko bat zen eta hiri handi batean bizi zen. Berarekin: Amaia (ama), Aitor (aita) eta Asier (anaia) bizi ziren. Mikelek eta Asierrek 9 urte zituzten, adin berekoak ziren, baina ez bikiak. Amaiaren, Aitorren eta Asierren azala zuria zen, baina Mikel beltzaranagoa zen. Laurek oso ondo pasatzen zuten oporretan, gabonetan, urtebetetzeetan, pozik egoten ziren egun horietan eta eguna jolasten ematen zuten. Baina urteak joan, urteak etorri guztiak zahartu egin ziren eta orain Asierrek 18 urte zituen eta Mikeli gutxi falta zitzaion betetzeko, hurrengo astean beteko zituen hain zuzen ere. Mikelen urtebetetzea heldu zen eta guztiak sutondoan eseri ziren hitz egiteko. ‐Zorionak, Mikel. ‐Eskerrik asko, ama. ‐Zorionak, Mikel. 11 ‐Eskerrik asko, aita. ‐Zorionak, aizu! ‐Eskerrik asko, Asier! Amaiak jarraitu zuen hizketan: ‐Bueno Mikel, jada mutil handia zarenez, opari handi bat oparitu nahi dizugu. Merezi duzuna: auto bat. ‐Ene, ez da egia izango! Eskerrik asko ama, aita eta Asier! (musu bana eman zien). Guztiak oparia ikustera joan ziren. ‐Gustatzen zaizu? ‐Bai, bai, asko! ‐Pozten gara, benetan. Baina gero aitak bat‐batean… ‐Mikel, gauza bat esan behar dizugu, espero dugu zuk ulertzea, ongi? ‐Bai, ongi da. ‐Amaiak eta biok ez dakigu nola hasi, nola azaldu eta nola esan… beraz hor doa, ume… ume ad… ‐Bota aita, ez da hain larria izango! ‐Ba… ume adoptatua zara. Txikitan… (aitak hizketan jarraitu nahi zuen, baina Mikelek moztu zuen). ‐Zer!? Ezin dut sinetsi! Hainbeste urte elkarrekin eta… hainbeste momentu… Hori esan bezain laster, korrika bere gelara joan zen, eta ez zen hurrengo egunera arte jaitsi. 12 Goizean gosaltzen ari zirela, ez zuen hitzik esan, eta unibertsitatera joan zen ikastera. Unibertsitatean pentsatzen egon zen, eta konturatu zen gurasoek ondo egin zutela eta hobe zela txikitan ez esatea. Horregatik, etxera heldu bezain laster, amari eta aitari besarkada handi bat eman zien eta luzez adopzioaren gorabeherei buruz hizketan ibili ziren. Hurrengo egunak normalak izan ziren, bera zoriontsu zen eta ez zuen horretan pentsatu nahi. Baina egun batean gurasoengana joan zen haiekin hitz egiteko asmoz. ‐Aupa! Zuekin hitz egin nahi dut. ‐Ondo ba, jesar gaitezen. ‐Eskertu nahi dizuet nigatik egin duzuena, nik ez dut sentitu adoptatua izan naizela eta badakizue zergatik? Zuen umea bezala tratatzen nauzuelako, zuen semea sentitzen naiz eta zuen ondoan zoriontsua naiz, asko maite zaituztet. ‐Gure umea zara eta guk ere asko maite zaitugu (esan zuten gurasoek). ‐Hori da dena? (esan zuen aitak). ‐Ez, nire gurasoen bila joatea erabaki dut, Asierri kontatu diot eta nirekin etorriko da, zuek ados bazaudete. Nire gurasoak ezagutu nahi ditut besterik ez. Gurasoak ados zeuden. Egun batean maletak prestatu eta Kolonbiako hiriburu nagusiko umezurztegira joan ziren informazioa lortzeko. ‐Egun on (esan zuen Mikelek). ‐Egun on, zer nahi duzue? (galdetu zien emakumeak). 13 Mikelek guztia kontatu zion, eta emakumeak Mikelen informazio‐koadernoa aurkitu ahal izan zuen. Irakurtzen hasi zen, eta konturatu zen Kolonbiako herrixka batekoa zela. Informazio‐koadernoan begiratu zituzten gurasoen izenak: Maria eta Carlos. Herrixka osotik gurasoen izenak oihukatzen egon ziren, jendeari galdetzen, baina alferrik, ez zegoen arrastorik! Baina halako batean, emakume zahar bat hurbildu zen haiengana: ‐Maria eta Carlosen bila bazabiltzate ? (galdetu zuen emakumeak). ‐Bai, zuek ezagutzen dituzu? (esan zuen Asierrek). ‐Bai, nor zara zu? ‐Hau bere semea da (Mikel seinalatuz). ‐Kaixo (esan zuen Mikelek). Mikel konturatu zen emakume hura bere gurasoen laguna zela, horregatik gurasoei buruz zekiena kontatzeko eskatu zion: ‐Zure gurasoek ez zeukaten diru askorik, eta bazekiten ez zinela zoriontsua izango; horregatik, erabaki zuten umezurztegira eramatea. Zure gurasoak etxe txiki, zahar batean bizi ziren. Zure ama oso pertsona jatorra zen, baina zure bizitzaz asko kezkatzen zen. Zure aita oso pertsona eskuzabala zen, eta jendeari laguntzea gustatzen zitzaion. Zoritxarrez zure aita orain dela bi hilabete hil zen. ‐Eta nire ama? (galdetu zuen Mikelek kezkatuta). ‐Bere etxean egongo da. ‐Mikel, zer egingo dugu? (galdetu zuen Asierrek). ‐Bere etxera joan. Biek elkarri begiratu eta erabaki bat hartu zuten, bere etxera joatea. 14 Etxetik hurbil zeudela, Asier urrunago geratu zen. Mikelek atea jo eta han zegoen ama, bere aurrean, zer esan jakin barik. Mikel astiro‐astiro hurbildu zitzaion, eta esan zion: ‐Kaixo, ama! Bien artean hizketan hasi ziren, eta oso pozik ziruditen, baina amak galdetu zion: ‐Zelan zure familiarekin? ‐Ondo. ‐Bueno, ni bakarrik etorri naiz bisita bat egitera, ezagutu nahi zintudan, gera naiteke egun batzuk zurekin, eta Asier ere bai? ‐Bai, jakina eta nahi baduzue betirako, baina nik ez daukat dirurik zuek zaintzeko, aurrezten egon naiz bost urtetan zuri bisita bat egiteko, baina bizitzeko behar dut, begiratu zelan bizi naizen. Asierrek den‐dena entzun zuen eta bere gurasoei, Aitor eta Amaiari, deitzea erabaki zuen: ‐Kaixo, ni naiz Asier. ‐Kaixo laztana, zelan hortik? Asierrek guztia kontatu zion eta gurasoek erabaki bat hartu zuten. Asier korrika joan zen Mikelengana. ‐Mikel, Mikel! ‐Zer nahi duzu? ‐Berri on bat daukat zuentzat. ‐Guretzat? (galdetu zuen Mariak, Mikelek amak). ‐Bai, gure etxean garatu ahal zara bizitzen! Gure gurasoak ados daude. Asier eta Mikel pozaren pozez saltoka hasi ziren, baina Mariak esan zuen: ‐Ez! Ezin dut hau onartu! 15 ‐Ama… ‐Ez! ‐Jesar gaitezen eta hitz egingo dugu. Arrazoiak ez ziren oso inportanteak, baina azkenean, zorionez, konbentzitzea lortu zuten, eta Euskal Herrian bizi izan ziren guztiak zoriontsu. 16 XV. IPUIN LEHIAKETA III. KATEGORIA 2. SARIA Lana: “Euskara gutxiago maitatu eta gehiago erabili” Egilea: Izaro Orbe Larrauri Adina: 9 urte Herria: Arrieta Orain dela 10 urte eta hile batzuk, Naroa izeneko neska bat jaio zen. Naroa hazten joan zen eta ikastolara zihoan, han lagunak egin zituen: Saioa, Maddi, Nagore, Maialen… Naroa oporretan joaten zenean, beti jende guztiarekin euskeraz egiten zuen. Jendea harrituta geratzen zen, ez zuten inoiz horrelakorik ikusi!! Bueno, baina berak ondo pasatzen zuen lagunak egiten, mini‐klubean jolasten… Naroa ikastolara bueltan joan zen eta han pentsatu zuen bere euskara maitea inork ez lapurtzeko kutxa batean sartu eta zuhaitz baten enborrean gordeko zuela. 17 Naroa DBHn zegoen eta jende guztia erderaz hitz egiten zegoen. Naroa bere, nahi gabe, erderaz hitz egiten hasi zen. Eta hara non jo zuen txilibitoa andereño batek, jendea beregana joateko: ‐Zuek ez duzue maite euskara? –esan zuen andereñoak. ‐Nik pilo bat maite dut euskara –esan zuen Naroak. ‐Orduan zergatik ez duzue erabiltzen? ‐Euskara txikiena delako. ‐Ez horixe! Euskara denok erabili behar dugu, bestela desagertu egingo da. Ahhhhh eta Naroa bere ezkutalekura joan zen ziztu bizian. Inork ez zuen aurkitzen. Triste zegoen egin zuenagatik. Jolastordua amaitu zen eta Naroa ez zen mugitzen. Eta hara non ateratzen zaion bere pentsamenduan enborrean gorde zuen kutxa eta han doa korrika! Kutxa irekitzen du eta ez dago bere Euskara, norbaitek lapurtu dio! Horregatik orain ez du euskaraz hitz egiten! ‐Hobeto gelara banoa, itxaroten egongo dira eta. Ez, ingelesean zeuden. Naroa heldu zenean maisuak 10 kopia agindu zizkion berandu heltzeagatik. 18 Klaseko ume guztiak primeran pasatzen ari ziren, Ibilaldi gelara joan zirenean, Naroak zerbait nabaritu zuen hanketan… Bere Euskara kutxa berriro! Zelan etorri da hau nire hanketara? Irekitzen du eta… ohar bat dago! Ikusiko dut ea zer ipintzen duen: “Naroa maitea: Euskara gutxiago maitatu eta gehiago erabili. Euskara ahoan” Txipitxakurra. 19 XV. IPUIN LEHIAKETA III. KATEGORIA 3. SARIA Lana: “Pertsona eta sagua” Egilea: Anton Muniozguren Arostegi Adina: 10 urte Herria: Gamiz‐Fika Pertsona ta sagua 20 Bazen behin, Unai deitzen zen ume bat, basoaren ondoan bizi zena. Unaik arreba bat zuen, Ainhoa deitzen zen eta gazteagoa zen, Ainhoak zazpi urte zituen eta Unaik hamar. Ainhoak ez zuen ezer egiten bere anaiak uzten ez bazion eta egun batean, basora joan zen bakarrik. Basoan galdu zen eta ez zuen inork aurkitzen. Baina, bere neba, Unai, kanpora irtetean, sagu bat aurkitu zuen, eta esan zion: ‐ Arreba aurkitzen lagunduko dizut, baina zuk, ez diozu inori ezer esango. Orduan Unaik erantzun zuen: ‐ Ongi da, baina lagundu, bestela neure arreba betirako desagertuko da. Eta horrela izan zen. Baina, denbora asko bila egon ostean, zapata azpikalde baten urratsa aurkitu zuten, baina ez zela Ainhoarena esan zuen Unaik. Momentu horretan Ainhoa basoan galduta zebilen, ezin bidea aurkitu. Baina bat batean, Ainhoak saguaren emaztea aurkitu zuen, eta hau esan zion: ‐ Neure senarra desagertu egin da, lagunduko zenidake, mesedez? Ainhoak erantzun zion: ‐ Ni basoan galduta nabil, ez dakit ezer baso honi buruz. Saguak bere zulora sartzeko esan zion, eta istorio osoa kontatzeko. Horrela, orduak eta orduak itxaron zituzten, baina arrastorik ere ez. Unai saguarekin zegoen oraindik eta beraiek ere ez zuten Ainhoaren arrastorik ere ez. Gaua egiten ari zen eta ez zutela ezer aurkitu ikusi zutenean, bere etxera joateko esan zion saguak Unairi. Horrela, bakoitza bere etxera joan zen, eta heltzean, ene bada! Saguaren etxean agertu zen Ainhoa. Hau ikusita, saguak Ainhoari bere etxera joaten lagundu zion. Baina, etxera heltzean, Unai ez zegoen bertan, non ote zegoen Unai? Kasua da, Unai etxean egon ezinik, berriro atera zela Ainhoaren bila. Baina, Ainhoak, hau jakin gabe, berriz basora joatea erabaki zuen baita. Eta, horrela izan zen behin eta berriro. Azkenean, basoaren erdian aurkitu ziren elkar, poz‐pozik, baina 21 galdu‐galduta zeuden. Momentu horretan sagua agertu zen berriro, baina hainbeste buelta eta hain nekatuta zegoen, esan zien hurrengo egunean lagunduko ziela etxera itzultzen. Bitartean, bere etxera sartzen gonbidatu zituen. Gauean zehar Ainhoak ezin izan zuen lorik egin eta konponbidea bilatzen hasi zen, baina ez zuen konponbiderik aurkitu, ez zekien nola heldu etxera, eta ez zekien sagu hartaz fidatu ala ez. Hurrengo egunean, esnatzerakoan Ainhoak bere gelan zegoela ikusi zuen, nola iritsi zen ez zekien arren. Hortaz, dena ametsa izan zela pentsatzen hasi zenean hauxe ikusi zuen: oparitxo bat zegoen mahai gainean, eta bertan jartzen zuen: "Basoan ezagututako neskarentzat". Unairen mahaian ere bazegoen beste bat eta hauxe jartzen zuen: "basoan ezagututako mutil ausartarentzat, bere arreba laguntzen joan zena arriskuetan pentsatu gabe". Anai‐arrebak besarkada handi bat eman zioten elkarri eta pozik bizi izan ziren betirako. 22 XV. IPUIN LEHIAKETA IV. KATEGORIA 1. SARIA Lana: “Liburutegi misteriotsua” Egilea: Ainhoa Enzunza Mallona Adina: 16 urte Herria: Fruiz Orain dela bi urte gutxi gora behera, istorio harrigarri bat deskubritu nuen. Behin, euskarako klasean geundela, andereñoak antzinako mitologiari buruzko lan bat egiteko agindu zigun. Ni asko poztu nintzen, mitologia izugarri gustatzen zaidalako, eta lehenbailehen ekin nion lanari gogotsu. Lehenik eta behin, Interneten informazio bila hasi nintzen baina konturatu nintzen oso informazio gutxi zegoela, eta, beraz, inguruko liburutegietara joatea otu zitzaidan, informazio gehiago bilatzeko asmoz. Ez nuen denbora alferrik galdu nahi, beraz, herriko liburutegira joan eta ea liburu zaharrik ba al zuten galdetu nuen. Bertako neskak adierazi zidanez, herriko liburutegitik liburu zaharrak aspaldi kendu zituzten eta alboko herriko beste liburutegi batera eraman zituzten, non liburu zahar piloa zeuden. Hori entzun nuen momentuan izugarri poztu nintzen, esperantza handia nuen liburutegi hartan zerbait aurkituko nuela. 23 Ondoren, helbidea eman zidanez, liburutegi horren bila abiatu nintzen alboko herrira eta nekez, baina azkenean lortu nuen. Sinestezina iruditu zitzaidan, kobazulo baten antzerakoa zen, oso leku misteriotsua, denbora pila egon nintzen horren bila, ez nuen inoiz pentsatuko horrelako toki batean liburutegi bat egongo zenik. Hasieran, pixka bat beldurtuta sentitu nintzen bertara sartzeko, baina beste aldetik zirrara handia sortzen zidan leku hark eta sartu beharra nuen. Atea ireki eta andre batekin topo egin nuen. Txundituta gelditu zen hain neska gazte bat bertara sartzen ikusi zuenean. Esan zidanez, oso jende gutxi hurbiltzen zen bertara, gainera gehienak adinekoak ziren, eta normala da, egia esan, gaur egun gazte gehienek, Internetetik egiten dutenez dena, ez dute liburutegi hauen beharrik, baina nik ez nuen hala pentsatzen. Berarekin hizketan hasi nintzen eta antzinako mitologiako liburuez galdetu nion. Jarraian, gela handi‐handi batera zuzendu zen eta bertako liburu guztiak mitologiari buruz zirela esan zidan, pertsonaia desberdinei buruzkoak. Denbora luze pasatu nuen liburu haiei guztiei begirada bat botatzen eta berandu zenez, etxera joatea erabaki nuen. Ordutik aurrera egunero itzultzen nintzen eta orduak igarotzen nituen liburu haien aurrean, txundituta nengoen! Guzti hark amets bat zirudien. Horrela igaro nituen egunak, bertara joan eta mitologiari buruz irakurtzen nuen, baina pentsatu nuen pertsonaia bat aukeratu beharko nuela ikastolako lan hori egiteko eta ondoren jarraituko nuela gainerakoez ere irakurtzen, eta, beraz, niri gehien gustatzen zitzaidan pertsonaia aukeratu nuen, lamiak. Lamiei buruz hainbat eta hainbat liburu zeuden baina nik bakarra eraman nuen etxera lasai‐lasai irakurtzeko, bitxiena, portadan kolore arraroenak zituena. Besteek nahiko arruntak ziruditen, baina hau ez, berezia zela ziur nengoen. 24 Hurrengo egunetan liburu hori irakurtzen hasi eta oso interesgarria iruditu zitzaidan. Informazio piloa nuen lanean jartzeko, baina harrigarriena egun honetan gertatu zitzaidan. Liburuko orriak pasatzen ari nintzela, argazkiren bat bilatzeko asmotan, paper zatitxo bat aurkitu nuen orrien artean. Oso antzinakoa zela argi zegoen, eta lumaz idatzita zegoela ere ematen zuen. Orria hartu eta irakurri egin nuen: “Istorio zirraragarriak kontatzeko prest. Maria Sulina. Helbidea: Agureni etxea 3. Muriz” Ezin nuen sinistu !! Norbaiten oharra zen, baina nola aurkituko nuen nik etxe hori? Emakume horrek bizirik jarraituko ote du?... Mila galdera nituen buruan bueltaka, ezin nuen lorik ere egin. Ahal bezain azkar liburutegira joan eta bertako emakumeari helbide hartaz galdetu nion. Hark ez zuela inoiz halakorik entzun erantzun zidan, baina, hala ere, gela ilun batean sartu eta liburu batekin itzuli zen. Liburu hartan antzinako helbideak jartzen zituela esan zidan eta bila hasi zen. Aurkitu zuenean, azaldu eta mapatxo bat ere egin zidan baina esan zidan argi ibiltzeko leku hori bilatzean, ez zekiela seguru oraindik etxe horrek jarraituko ote zuen eta jarraituko bazuen liburutegi hura bezala ondo ostuta egongo zela iruditzen zitzaiola. Mapa hartu eta etxe hori bilatzeari ekin nion. Arratsalde osoan egon nintzen bila, eta, azkenean, mendi baten magalean –mapan agertzen ez zen zubi bat igaro ondoren‐ sakonune batean aurkitu nuen, asko kostata! Bertara zuzendu nintzen, atea jo eta, ez zidanez inork erantzuten, penatuta alde egitea erabaki nuen, baina bat‐batean atea ireki eta amona zahar bat agertu zen. Maria zela esan zidanean ezin nuen sinistu ikusten ari nintzena, eta berak ere halaxe zirudien. Sartu eta liburutegikoa kontatu nionean oso pozik zirudien, esan zidan urte asko zeramatzala norbaitek hori irakurriko zain eta, azkenean, ni izan 25 nintzela pertsona hori. Hura gaztea zela idatzi zuen eta orain ia 90 urte zituen. Maria etxe txikitxo batean bizi zen bakarrik, eta alboan errekatxo bat zegoen zubi izugarri bat zuena. Denborarik galdu gabe, istorioa kontatzen hasi zen. Izugarrizko gogoa zuen norbaitekin hitz egiteko, zioenez urte asko zeramatzan inorekin hitz egin gabe. Oso atsegina eta goxoa zen emakumea eta pixka bat elkar ezagutu ostean, eseri eta istorioa kontatzen hasi zen poztasun handiz: “Gaztea nintzenean, gauero, zarata arraroak eta norbait hizketan entzuten nuen alboko erreka horretan. Oso kezkatuta nengoen, inguru honetan ez baitzen inor bizi eta ez nekien zarata hori nondik zetorren. Horrez gain, egunero nire pasiera egiten nuenean, ohartzen nintzen erreka hori gurutzatzeko eta beste aldera joan ahal izateko, hau da, liburutegia zegoen aldera, zubi bat eraikitzen zegoela norbait, eta egunetik egunera lanak aurreratuago zeudela. Beraz, argi nuen zarata hori zubia eraikitzen zuenak sortzen zuela gauez. Beraz, gau batean, zaratak entzun nituenean, gauero legez, ohetik jaiki eta zubia zegoen tokirantz abiatu nintzen zubia hain azkar eta gauez nork eraikitzen zuen jakin ahal izateko, eta bide batez, eskertzeko. Heltzear nengoen, baina oraindik ez nuen ezertxo ere ikusten, eta bat‐batean ahots batzuk entzun ziren larrituta bezala. Bertara iristean, ez nuen inor ere aurkitu baina gaueko iluntasunean izugarrizko distira egiten zuen urrezko orrazi bat aurkitu nuen. Ez nuen ezertxo ere ulertzen baina orrazia hartu eta ohera sartu nintzen. 26 Goizean orrazia aztertu eta urrezkoa zela ikusten zen, eta oraindik ere izugarrizko distira zuen. Gainera, bestetik, egun horretan zubiaren oso zati txiki bat baino ez zuten eraiki. Ez nuen ezer ulertzen eta hurrengo gauaren zain nengoen. Gau horretan ere gauza bera gertatu zen, zaratak entzuten ziren eta hurrengo goizerako zubia ia‐ia osorik zegoen jada. Egun gutxi barru zubia bukatuta egongo zen eta gogo handia nuen jakiteko ordutik aurrera zer gertatuko zen. Zubi osoa eraikita aurkitu nuen egunetik aurrera ez zen gehiago zaratarik entzun eta dena bukatu zen. Ez nekien zer gertatu zen, eta, zubia eginda nuenez, hura zeharkatu eta liburutegia aurkitu nuen. Hainbat urtetan informazio bila aritu ondoren, konturatu nintzen etxe ondoan zubia eraikitzen ari zirenak lamiak zirela, orain bai, orain dena ulertzen nuen. Liburuak zioen lamiak erreka ondoan egoten direla gauez beraien ileak urrezko orrazi batez orraztuz, eta, horrez gain, oso langileak direla, eta behar den lekuetan zubiak egiten laguntzen dutela. Dena oso argi zegoen! Lamiak ziren! Ziur nengoen ” Istorioa bukatu zuenean, zur eta lur nengoen, eta berak hori guztia egia zela egiaztatzeko orrazia ekarri zidan. Ederra zen eta oraindik ere distira horrek jarraitzen zuen. Emakume hark esan zidan orrazi hori nik gordetzeko eta, aukera banuen, berriz ere lamiei bueltatzeko, bestela bera laster hil egingo zela eta orrazia ere berarekin desagertuko zela, ez zuelako orrazi hori nori eman. Egun ugari pasatu nituen gertatutakoan pentsatzen, zur eta lur nengoen, ez nekien zer pentsatu. Hala ere, lortu nuen nire lan hura bukatzea 27 eta irakasleak behin eta berriro zoriondu ninduen itzelezko lana egin nuela esanez, benetakoa zela zirudiela esaten zidan behin eta berriz. Egia guztia jakin izan balu… Lan horri esker gauza berriak ezagutu nituen eta baita adiskide berriak ere. Orain emakume hori egunero bisitatzen dut, konfiantza osoa dut beragan eta badakit dena egia dela. Orain nire amona bezala da, eta orrazia ondo gordeko dut, egun batean zerbait arraroa entzunez gero, lamiengana joango naiz eta orrazia itzuliko diet. Liburutegian ere orduak igarotzen ditut, magiaz betetako mundu batean nagoela ematen didalako bertan sartzen naizen bakoitzean. Zoragarria da ! 28 XV. IPUIN LEHIAKETA IV. KATEGORIA 2. SARIA Lana: “Ogoñoko eskutitza” Egilea: Olatz Enzunza Mallona Adina: 14 urte Herria: Fruiz Gernikako jaiak ziren eta nire lagun Malenek eta nik bertara joatea erabaki genuen udalekuetako beste lagun batzuekin batera. Seiak bost gutxiagotan gelditu ginen autobus geltokian bertatik segituan Gernikako autobusa hartzeko. Biok ordurako heldu ginen eta inoiz baino gogo gehiagorekin gainera. Gernika guretzat oso herri atsegina zen jende euskalduna eta majoa zegoelako. Gernikara iritsi eta bertan itxaroten geneuzkan lagun batzuengana hurbildu ginen. Udaleku batzuetan ezagutu genituen duela hiru urte eta oso ondo konpontzen jarraitzen dugu Gernikako Alaitz, Elantxobeko Laida eta Muxikako Maddirekin. 29 Heldu bezain laster, bakoitzari musu bana eman ondoren, Pasealekura joatea erabaki genuen bertan izango baitziren kontzertu guztiak. Pasealekuko banku batean eserita udalekuetako pasadizoak gogoratzen jarri ginen. Halako batean, Alaitzek banku azpira begiratu eta hauxe esan zuen: ‐Ala!! Zeuzer ikutu dotela uste dot. ‐Baia zer zauz esaten!! Zelakoa zan?? –galdetu genuen laurok harrituta. ‐Bai, bai !! Nik uste dot karta bat edo zala. Denok banku azpira begiratu eta bertan karta bat ikusi genuen ondo ezkutatuta. Arineketa batean, nik karta hartu eta azala irakurri nuen: “ZORTE ON !!” ‐Zergatik ipiniko deu hori ?? –galdetu nuen nik. ‐Ba… eztakit!! Honek bildurrezko zeuzer emoten deu, ezta?? –esan zuen Laidak. ‐Ba, egie esatea gure badozu, bai!! Jarraitu leiduten, ezta?? Ostantzean, intrigagaz itxikozkuzu!! –esan zuen Malenek. Nik kasu egin eta irakurtzen jarraitu nuen: Kaixo eta eskerrik asko karta irekitzeagatik! 2003ko uda zen eta Markel, nire mutil lagunak, eta nik Lagako hondartzara joatea erabaki genuen. Bertan geundela, 30 hondartzatik buelta bat ematera joan ginen eta arroketara iritsi ginenean, arrokak zeharkatu eta bertan pixka batean egotea pentsatu genuen. Bertan, plano bat aurkitu genuen eta plano hori nongoa zen aztertzen hasi ginen. Planoak Ogoño mendia seinalatzen zuen eta han zerbait zegoela jartzen zuen. Markelek eta nik hurrengo egunean Ogoñora joatea erabaki genuen zer zegoen aurkitzera. Hurrengo egunean , bertara joan ginen eta, ez genuenez ezer arrarorik sumatu, planoa karta honekin batera uztea erabaki genuen. Denok harrituta gelditu ginen eta planoa begiratzen hasi ginen. ‐Nondik urten da plano hau? –esan zuen Alaitzek. ‐Ba… ez dakit baia intrigaz beteta itxi dozte –erantzun zion Maddik. ‐Bua, niri be bai!! –esan zuen Malenek. ‐Bueno zer iruditzen jatzue kontzertue ikusten bagoaz eta biher Ogoñora bagoaz egun pasa? –esan zuen Alaitzek. ‐Nigaitik ondo! Ze kontzertue hasiko da!! Ta ganera planoa guk gordeko badogu ez dazku ezebe paseko –defenditu nion nik. Guztioi ondo iruditu zitzaigun eta kontzertua ikustera joan ginen. Etxerako ordua iritsi zen eta Alaitz hitz egiten hasi zen. ‐Bixerko zelan gelditxuko gara?? ‐Nik uste dot egun pasa joateko 12etan edo lotu biherko garela ze ostantzien danok lo joango gara eta inork ez deu eukiko gogorik planoari jarraitzeko –esan zuen Maddik. ‐Bai, errozoia dekozu –defenditu genion denok. 31 ‐Orduen zer… 12etan hemen? –esan zuen Malenek. ‐Bai!! –erantzun genion denok batera. Hurrengo eguna iritsi zen eta ni Malenekin joan nintzen. Alaitz itxaroten zegoen eta beragana abiatu ginen eta handik 5 minutura Laida eta Maddi etorri ziren. Denok prest geunden eta Alaitzen amak bertara eraman gintuen. Guztiok intrigaz beterik geunden eta kotxean ere horretaz hitz egiten joan ginen. Halako batean, Ogoñora iritsi ginen. Alaitzen ama agurtu eta planoa aztertzen hasi ginen. Planoak zioen Ogoñoko mendi tontorrean zerbait zegoela. Horregatik, mendia igotzen hasi ginen. Denok atzoko egun zoragarria gogorarazten joan ginen. Egin genituen lagunak, kontzertuko momentu zoragarriak, bertako abestiak… Bidea ez zitzaigun luzea egin denbora guztian hizketan joan ginelako. Tontorrera iristerakoan, planoa hartu eta hitz egiten hasi nintzen: ‐Planoak esaten deu zeuzer dauela Ogoñoko puntako eskuman. Beitu! –eta planoa erakutsi nien. ‐Bai, holantxe da. Goazen topetan! –esan zuen Malenek. Denok begiratzen hasi ginen eta ez genuen ezer aurkitzen. Ordu eta erdi barru Alaitzek esan zuen: 32 ‐Bueno, uste dot gezurre esaten dabizela. ‐Nik be bai!!! –esan zuen Laidak. Denok lurrean eseri ginen eta, halako batean, Maddik esan zuen: ‐Ze ingu oin?? ‐Bazkaldu!! Ze ni goseak hilten nabil!! –esan zuen Laidak. ‐Bale, ba!! –esan genuen denok batera. Motxilatik bazkaria atera eta jaten hasi ginen. Halako batean, esan zuen Alaitzek: ‐Ei…! Han zulo arraroa dau, ezta? ‐Ze zulo?? –esan zuen Malenek. ‐Hor gure parean dauena justo. ‐Goazen adituten –esan zuen Laidak. Denok bazkaria amaitu eta zulorantz abiatu ginen. Zulora begiratu eta bertan karta bat aurkitu genuen oso ondo ezkutatuta. Orduan Maddik karta hartu eta irakurtzen hasi zen: Kaixo eta eskerrik asko karta hau zabaltzeagatik. Egun batez nire lagunak eta nik Ogoñora joatea erabaki genuen. Halako batean, karta bat aurkitu genuen eta irakurtzen hasi ginen. Kartak esaten zuen euskaldunok hemen antzina-antzinatik bizi izan garela eta gure betebeharra zela euskara zutik mantentzea. Horregatik, kartak esaten zuena zen, belaunaldiz belaunaldi karta hau ondo gordetzeko eta zuek beste batzuei pasatzeko hizkuntza zutik mantendu dadin. Horregatik, nik, Mattin, eta nire lagunek karta honi kasu egitea erabaki genuen eta ahal dugun neurrian euskara gehiago erabiltzea eta maitatzea pentsatu genuen. 33 Hurrengo karta hau irekitzen duenak beste esaldi bat jarri beharko du Euskal Herrian euskara zabaldu nahi dugulako. 1863tik arau hori betetuz joan da eta hortik aurrera betetzen jarraitzea nahiko genuke euskaldun guztiok. Beraz, ondo pentsatu esaldia jarri baino lehen. Eskerrik asko kasu egiteagatik eta euskara zutik mantendu! ‐Ze raroa, ezta?? –esan nuen nik harrituta. ‐Joe… benetan!!! Super raroa da holako karta bat egotea urte horretatik, ezta? –esan zuen Laidak txundituta. ‐Erantzun ingogu, ezta?? –esan zuen duda barik Alaitzek. ‐Bai, bai!! –guztiok batera. ‐Nork idatziko deu?? –esan zuen Malenek. ‐Ba… Laidak oso letra politxe deko! Zuek zer dinozue?? –esan nuen nik. ‐Nigaitxik idatzi ahal dot!! –esan zuen Laidak. ‐Bale ba!! Zuk idatzikozu, ezta?? –esan zuen Alaitzek. ‐Bai!! Ze idatzikogu?? –esan zuen Laidak. ‐Ba, aurreko kartan antzeko zeuzer, ezta?? Ze niri asko guste jat! ‐Bai, hori idea ona da –esan zuen Malenek. Pentsatzen hasi ziren eta, azkenenean, honela geratu zen: Eskerrak eman nahi dizkizuet modu honetan zuei idatzitako hitzak baitira euskara bultzatzeko eta maitatzeko. Gaur irri baten inguruan elkartuko gara Ogoño inguruan denok euskaraz mintzatzen gabiltzalako. Euskara plazara jalgi zan momentutik euskaldunok beti gabiltza euskaraz mintzatzen. Gure eskaria da hemendik aurrera euskara indartsu erabiltzea eta beste nonork karta hau betetzen duen bitartean euskara Euskal Herrian sutsu aritzea eta gure hitzei kasu egitea, hau da, euskaraz hitz egiten jarraitzea eta asko maitatzea. Besterik barik, eskerrik asko karta hau irekitzeagatik eta espero dut asko gustatu izana. Beste bat arte. Musu handi bet!! 34 Laida, Malen, Maddi, Alaitz eta Olatz. Karta lehen egon zen tokian ezkutatu genuen beste batek aurkitu artean eta oso pozik gelditu ziren Euskal Herrian euskarak zutik jarraituko zuelako eta, gainera, jendeak asko maitatuko zuelako; eta gura lagunek be Euskarak aurrera egin dezan lagundu zutelako, eta badakitelako haiek utzitako mezua bete beharko dutela eta horrela mantendu urtez‐urtez, mendez‐mendez… 35 XV. IPUIN LEHIAKETA IV. KATEGORIA 3. SARIA Lana: “Mundu txiki honetan” Egilea: Leire Olazar Barona Adina: 15 urte Herria: Gamiz‐Fika Lehengo egunean entzun nuen telebistan, munduan 7.500.000.000 pertsonara heldu garela. Baina hala eta guztiz ere, mukizapi baten modukoa da mundua, kasualitateak edonon gertatzen dira oraindikarren. Sinesten ez badidazue irakurri hurrengo ipuina: Pasadan hilean, Joneri non eta ikertzaileen munduko bilera Australian zela esan zioten. Bera ikertzailea zen, eta bere aurkikuntzaren berri Australian emateko aukera eskaini zioten. Gaztea zen eta, 'zergatik ez ?' esanez onartu egin zuen. Maletak prest zituen betiko moduan eta etxekoei agur esanez aireporturantz abiatu zen. Bidaia luzea izango zena bazekien eta lehenengo Londresera joan zen han gaua pasatzeko. Londresen atseden hartu ondoren, garaiz joan zen aireportura, handik Singapurrera joateko. Baina, hegazkinera sartzeko 36 txartela ateratzera joan zenean, mostradoreko mutilaren hitz pare batek zurtz eginda utzi zuten: Bisadua mesedez! Zer? Bisadua behar da Australiarako? Bai, sentitzen dut baina bisadu barik ezin zara Australian sartu. Eta orain zer egingo dut? Bada, Londres hiriaren erdian dagoen Australiako enbaxadan lortu zenezake.Badut denborarik joan, etorri eta hegazkina hartzeko? Hiru ordu dituzu, lortzen baduzu lekua gordeko dizut ‐ erantzun zion gizonak Joni lortuko ez zuela konbentzituta. Une horretan Jonek ez zekien zer egin ere, baina saiatzeko prest zegoen. Buruan tromila balu bezala zegoen, zer egin ez zekiela; metroa hartu eta metroz joan, taxiz joan ... Hasieran metrorantz joan zen baina bat‐batean atzera egin zuen eta taxia zela hobea pentsatu zuen. Aireportuko atetik kanpora irten eta taxien ondoan goi‐mailako norbaiten txofer bat zegoen beraren kepisa eta guzti. Gizontxoa ingeles‐ingelesa zen, Sherlock Holmes‐en itxurakoa, argal‐argala, itxura ezin xelebreagoduna. Bere arazoa azaldu zion eta honek bere poltsikorako diru pixka bat nahi zuenez, hauxe esan zion: "200 liberaren truke joan eta etorri egingo dugu eta hegazkina hartuko duzu". Kontuak ateratzen hasi zen Jon eta azkenean onartu egin zuen garestiago irteten zitzaiolako Londresen gaua igarotzea eta hurrengo goizeko hegaldia 37 hartzea. Han joan ziren biak ziztu bizian. Hain joan ziren presaka bada, gorri zegoen semaforo baten ez gelditzeko, semaforoa utzi eskuinaldean eta lorategia zeharkatu zuten. Jon mutu zegoen baina txoferrak lasai‐lasai esan zion semaforoa gorri pasatuz gero isuna askoz ere handiagoa dela. Heldu ziren enbaxadara eta txoferra atean geratu zen Hollywood‐eko famatuei egiten dieten moduan, agerian zegoen ondo irakatsita zegoena. Barrura sartuz batera, izugarrizko ilara aurkitu zuen eta Jon azkenengo jarri zen, baina berehala ohartu zen lehiatilera heldu arte itxaron ezkero, hegazkinari agur esan beharko ziola. Orduan, batzuei barkamena eskatu besteei bere arazoa erdi azaldu eta ... Hartan horretan lehenengo jarri zen. Aurpegia gorri‐gorri eginda zeukan, Londresen oso gaizki ikusia baitago horrelako gauzak egitea. Orri batzuk betetzeko agindu zion lehiatileko gizonak eta horretan zegoen bitartean, "non daukazu argazkia?" entzunez batera, hotzikara sartu zitzation Joni. K.O. geratu zen. Kanpora irten eta txoferrari kontatu zionean Jonen harridurarako hauxe esan zion: Hala! Sartu autora! Goazen metro geltokira eta han behean dagoen "fast picture machine " horietakoan aterako dugu argazkia ! Hala egin zuten. Di‐da batean argazkiak atera zituen. Dirua txoferrak utzi zion txistinik egin gabe, Jonek ez baitzuen liberarik eta. Enbaxadara itzuli ziren. Berriro ere barkamenak eta denetariko kontuak eta lehenengo jartzea lortu zuen lotsa‐lotsa eginda. Azkenean lortu zuen bisadu madarikatua ateratzea, eta gainera ordu bi baino lehenago! Sinestezina! Aireporturako bidea hartutakoan, apur bat lasaitxoaga, txoferra hizketan hasi zitzaion, adeitsua baitzen. Zer? Eta nora zoaz ba? Australiara, lan kontuak direla‐eta. 38 Oh! Australia! Leku ikaragarria da, ezin politagoa. Ni egona naiz pasadan urtean. 'Surfers paradise' izeneko kostalde ikusgarrian. Zergatik da ikusgarria? Ba, surflarien paradisua da eta hotel politez josita dago. Hotel horietariko batean Australiako kasinorik handiena eta luxuzkoena dago. Atera kontua, errail lodi bakarreko trena du hoteletik hondartzaraino. Airean doa trena! Luxuzko hotelik hotelera hondartzara heldu arte ... blablabla .... Hortik aurrera Jonek ez zion gehiago entzun, beno entzun bai, baina ez zion kasurik ere egin, gizonak larregi hitz egiten baitzuen. Autoaren eserlekuari atzazalakaz oratuta joan zen Jon semaforoak ekiditeko bere metodoari jarraitzen baitzion txoferrak, lorategiak gustuko balitu bezala. Bat‐batean banketxe batean aurrean geratu zen eta, hortxe berton duzu kutxazain automatikoa esan zion Joni. Dirua atera eta aurrera egin zuten. Aireportura heldu zirenean, txoferrari esandakoa ordaindu ondoren, Jon barrura sartu zen, baina txoferrak ere atzetik jarraitu zion maletekin, bere bezeroak beste edozer behar bazuen berriro korrika irteteko prest. Baina oraingoan dena ondo joan zen. Txartela ateratzera joan zenean lehengo mostradorera, han aurkitu zuen Iortuko ez zuela uste zuen gizontxo bera, igelaren moduko begiak dituela. Hitz bat esateko baino ez zen gauza izan: ' unbelievable '. Jezarleku bat baino ez daukat, primerakoa da eta hegazkinaren lehenengo jezarlekua da, atsedena hartzeko pilotuari uzten zaiona, baina hitza eman dizut eta orain ezin dut atzera egin. Txoferrari agur esan eta Jon hegazkinera abiatu zen. Hamabi ordu nekagarri igaro ondoren Singapurrera heldu eta hemen beste sei orduko egonaldiaren ondoren Australiarantz abiatu zen. Berriro ere Australiaren mendebaldean lur hartu zuen hegazkinak baina Jonek Ekialdera joan behar zuenez, azkenengo txandari ekin zion. Hara heltzean, goizaldeko hirurak ziren eta ez zekien zer egin, gaua hiri hartan igaro ala noia edo hala bere lekura joan. Autobusak eta gidariak ikusi zituen han aurrean eta eurenganantz joan zen galdetzeko 39 asmoz, baina gizon bat hurbildu eta 'zatoz! autobusean hiru ordu baino ez dira! ' esan zion. Beno ba, halaxe egin zuen, izan ere han denak ziren adeitsu eta alaiak. Jonek ez zekienez non zegoen hitzaldia eman behar zuen lekua, gidariari erakutsi zion hotelaren helbidea. Lasai egon lagun, neuk esango dizut heltzen garenean. Hiru ordu inguru pasa zirenean, gidariak ahots indartsuz "Surfers Paradise" esan zuen. Jonek kasurik ere ez. Gidaria Jonengana hurbildu zen eta, hauxe da zure lekua eta hori aurreko zure hotela esan zion. Aiba! Bere Sherlock‐ek esandako hotel bera zen! Hantxe ikusten zituen 'Errail bakarreko tren zuria' eta 'casino' ikaragarria. Hotelaren barnera sartu zenean jauregiaren parekoa zen. Zurtz eginda eta sinetsi ezinik zegoen. Londresen kasualitatez aurkitutako txofer batek esandako hotelaren aurrean zegoen! Hain urrun joan arren istorioaren hasierara bueltatu zen. 40 XV. IPUIN LEHIAKETA V. KATEGORIA 1. SARIA Lana: “Itsasoko ezustea” Egilea: Irati Enzunza Mallona Adina: 18 urte Herria: Fruiz Euskal Herriko kostaldeko herri txiki‐txiki batean, bazen Peru deituriko gizon bat. Bere gurasoak herri hartakoak ziren eta hogei urte zituenean, herriko neska ederrenetako batekin ezkondu eta baserri izugarri batera joan ziren bizitzera. Urte gutxi batzuk baino ez ziren pasatu lehenengo alaba jaio zenerako eta jarraian etorri ziren hurrengo hiru seme‐alabak ere. Peruren aita arrantzalea zenez gero, umetan oso gogoko zuen aita etxean egoten zen denboraldietan berarekin orduak igarotzea itsasertzean eserita, kaña eskuetan zutela, arraina noiz harrapatuko zain. Urteko gainerako sasoietan, ama alboan izaten zuen arren, izugarri sumatzen zuen aitaren falta, bere ikasgelako lagun gehienek guraso biak etxean izaten zituzten eta. Denborarekin ohituz joan zen arren, oso gustuko zuen arrantza egitea eta sarritan bakarrik joaten zen. Hondartzaren ezkerraldean oso lurmutur polita zegoen eta arrantza egiteko toki ezin hobea zen. Astean hiru‐lau alditan 41 arraina eramaten zien etxekoei jateko eta seme‐alaba guztiak pozez txoratzen jartzen zituen. Urte batzuk igaro zirenean, txalupa txiki bat eraiki zuen eta eguraldi ona zegoen arratsaldeetan kostaldetik gertu nabigatzen ibiltzen zen. Batzuetan bere emazte edo seme‐alabaren baten laguntza izaten zuen arren, gehienetan bakarrik joaten zen. Itsasoan arrantzan egiteak asko erlaxatzen zuen eta aitarengandik hurbilago egongo balitz bezala sentitzen zen. Uztaileko arratsalde bero batean, beste zereginik ez zuela eta, Peruk herriko portu txikian txalupa hartu eta arrantzatzera abiatu zen. Kostaldetik zenbait mila urrundu eta kaña bota zuen. Eguzkiak gogor jotzen zuen arren, kostaldeko haize finarekin gustura sentitzen zen. Hain gustura, non iluntzeko bederatziak heldu eta han jarraitzen zuen. Gaua hurbiltzen sentitu zuen baina ilargia oraindik atera gabe zegoen. Egun hartan ez zuen ia arrainik harrapatu baina bat‐batean ura mugitzen hasi zen eta arrainak laster kaña hartuko zuelako itxaropena zuen. Itsasoa gero eta gehiago mugitzen hasi zen eta arrain handi zuri bat ikusi zuela iruditu zitzaion. Asko poztu zen, familiari ilusio handia egingo ziolako eta egun pare baterako jatekoa izango zutelako. Halako batean, arrain handi hura itsasotik kanpora irteten hasi zen. Oso kolore argia zuen eta izugarri handia zen. Arraina zela pentsatu zuena, uretatik ateratzen hasi zen gauza zuri eta oso argitsua zen eta izutu egin zen. Hura oihuka hasi zen, negarrez egongo balitz bezala, eta Peruk arrauna eskuetan hartu zuen defendatzeko besterik ez zuelako. Itxura borobila zuen gauza hura oihuka, amorratuta eta alde guztietarantz mugitzen zebilen eta izugarrizko olatuak sortzen zituen. Peru oso izututa zegoen, horrelako 42 mugimenduekin bere txalupa txikia laster irauliko baitzen; baina ez zekien zer egin. Badaezpada, ixil‐ixilik gelditu zen, arrauna eskuetan zuela, animalia hark ikusiko ez zuela pentsatuz. Baina halako batean, borobil erraldoi hark burua jiratu eta Peruri amorratuta begiratu zion. Oso handia zen, kolore zuria eta oso begi handiak zituen. Uretako dragoi edo herensuge bat zela pentsatu zuen eta bere garrasiek edonor utzi zezaketen beldurtuta. Zerbait gertatzen zitzaion baina Peruren errua al zen? Zer gertatzen zen? Mutila ikustean uretako animalia hura pixka bat urrundu egin zen, hura ere beldurrak jota balego bezala. Biak elkarri begira geratu ziren eta gauza zuri hark aurreko guztiak baino oihu ozenago bat egin ondoren, negarrez hasi zen. Ibai txikiak balira bezala erortzen zitzaizkion malkoak begietatik. Peru zur eta lur zegoen, ez zekien zer egin, zer zen hura eta zer gertatzen zitzaion. Astiro‐astiro arrauna uretan sartu eta etxerantz joatea erabaki zuen. Baina gaua oso iluna zen eta ez zuen ezer ikusten. Zegoeneko denbora asko pasatu zen ilundu zuenetik eta, ilargia eta izarrak atera gabe zeudenez, ezin zuen aurrerantz joan, ez zekien kostaldea non zegoen. Itsu geratu izan balitz bezala sentitzen zen, dena beltz ikusten zuen, animalia zuri hura izan ezik. Beldurraren beldurrez, alde baterantz arraun egiten hasi zen. Bat‐batean animalia hitz egiten entzun zuen. Negarrez jarraitzen zuen baina Peruri zerbait esan zuela iruditu zitzaion. Peruk burua jiratu eta piztiak honela esan zion: ‐Lagundu, mesedez. Ez dakit zer egin dudan, ez dakit zer gertatu zaidan, baina ez dut hemen egon nahi. 43 Animalia zintzoa iruditu zitzaionez, Peruk laguntza eskaintzea erabaki zuen. Berarengana hurbildu zen eta ea zer gertatzen zitzaion galdetu zion. Besteak, hau erantzun zion: ‐Eskerrik asko gizona, benetan, eskerrik asko. Uste nuen ni bezalako pertsonaia handi bat ikusita izutu eta alde egingo zenuela baina zure laguntza behar dut. Oso istorio luzea eta zaila da azaltzeko. Ni ez naiz animalia urtarra, ez naiz inoiz uretan bizi izan. Igerian badakidan arren, ez da hau nire etxea eta hemendik ateratzen lagundu behar didazu. Ez al zara konturatu oraindik ilargia eta izarrak atera gabe daudela? Iluntasuna nagusi dela? Ba, nire errua da. Nigatik ezin duzu etxera bueltatzeko bidea aurkitu eta nigatik dago zerua horren ilun. ‐Lasaitu zaitez, nik lagunduko zaitut. Baina nola esan dezakezu hori, zergatik da zure errua? ‐Ni ilargi andrea naiz. Badakit sinestezina dela baina hala da. Dagoeneko bi ordu eraman beharko nituen zeruan, nire etxean, baina ez da hala. Izan ere, itsasoa da nire ispilua eta normalean urrunetik begiratzen dudan arren, gaur eguerdian larregi hurbildu naiz ispilura eta itsasora erori naiz. Ilargia negar batean hasi zen. Peru zeharo harrituta zegoen. Ilargia bere begien aurrean? Eta honela esan zion: ‐Lasaitu zaitez, zer egin behar dudan esaten badidazu, nik lagunduko dizut. Eta galdera bat, horregatik ikusten zaitut hain argitsu eta zuri bakarrik? 44 ‐Noski –erantzun zion ilargi andereak‐ Ez zitzaidan inoiz horrelakorik gertatu eta nire amonak idatzitako liburu batean irakurri nuen, gure ispilua den itsasora asko hurbiltzea oso arriskutsua dela. Hala ere, probatu egin nahi nuen eta begira zer gertatu zaidan. Ez dut gehiagotan horrelakorik egingo eta nire etxera bueltatu nahi dut. Baina arazo bat dago. Nik gizakiekin bakarrik hitz egin dezaket eta etxera bueltatzeko arrain guztiak elkartu eta gorantz indar eginez ni zerura bultzatu behar naute. Ados bazaude, arrainak deituko ditut eta zuk azaldu zer egin behar duten. ‐Bai, noski, horixe egingo dut. Gainera horrela gaia pixka bat argitu eta neu ere etxera bueltatu ahal izango naiz. Baina zuk badakizu gizakiok ere ezin dugula arrainekin hitz egin, ezta? ‐Bai, badakit. Baina hori egoera arruntetan bakarrik gertatzen da. Zuk ni ukitzen banauzu, arrainekin hitz egiteko gaitasuna lortuko duzu. Peruk orduan ilargi anderea ukitu zuen. Ilargiak arrainak deitu zituen doinu berezi bat abestuz. Bat‐batean arrain pilo batek txalupa inguratu zuen. Milioika arrain baino gehiago zeuden han, eta mota guztietakoak gainera, hura izugarria zen. Baina benetan harrigarriena arrainek heldu ahala Peru agurtzen zutela zen. Denek esaten zioten kaixo edo zer moduz? Arrain guztiak bertan zeudela ikustean, Peruk egin beharrekoa azaldu zien. Guztiek batera Ilargia zerurantz bultzatu behar zuten Peruk hirura arte zenbatutakoan. Horrela egin zuenean, guztiek kasu egin zioten eta arrain denak batera ilargia bultzatzen hasi ziren. Ilargiak hasieran zuen aurpegi tristea alaitzen hasi zen eta gutxika‐gutxika itsasotik aldendu zen. Bidean zihoala Peruri eskerrak eman zizkion eta ez zuela inoiz ahaztuko zin egin zion. Azkenean, Ilargia zerura heldu zen eta bere tokian kokatu zen; arrainak ere 45 sakabanatzen hasi ziren eta, argitasuna nagusitu zenez, Peruk etxerako bidea hartu zuen. Zeharo harrituta zegoen, gertatutakoa sinesgaitza zen. Etxera heldu eta familiakoak kezkatuta zeuden arren, etxeko gizonak gertatutakoa kontatu zuenean sinetsi ezinik geratu ziren. Ilargiaren tokia zeruan dago eta gu zaintzea du helburu baina berak ez du ahaztuko Lurrean bizi izan zuen esperientzia eta Peruk emandako laguntza. Horregatik, egun hartatik aurrera, edozein itsasotan Ilargiaren erreflexua ikus dezakegu bera noizbait gurekin egon zela gogoraraziz. 46 XV. IPUIN LEHIAKETA V. KATEGORIA 2. SARIA Lana: “Berunezko soldadutxoa” Egilea: Mirari Argiarro Zamakona Adina: 25 urte Herria: Gamiz‐Fika Bazen behin, orain dela urte nahiko, noiz bideojokoak, telefono mugikorrak eta ordenagailuak existitzen ez ziren. Garai horretan, liburu, puzzle eta panpinak oparitzen zizkien normalean Olentzerok umeei. Ikastolarako margo eta koadernoak ere, baina Eraizeri jolasak ziren gehien gustatzen zitzaizkionak. Urte horretan Olentzero, nahiko ondo portatu zent eta kutxa urdin bat utzi zion zuhaitz azpian. Urdina zen, eta lazu txiki bat zuen goikaidean. Eraizek ez zekien zer aurkituko zuen irekitzerakoan, eta hura izan zen sorpresa, berunezko 14 soldadutxo ikusi zituenean Pilo gustatzen zitzaizkion soldadutxoak eta 14 egonda, bere arreba Udanerekin gudetara jolasteko kopuru bikaina iruditu zitzaion. Banaka atera zituen, bakoitza alde guztietatik begiratuz, bueltak emanez. Guztiak ezberdinak ziren: traje gorria, urdina, berdea, beltza, marroia... Armak ere ezberdinak ziren. Saina, bazegoen guztiz ezberdina zen soldadutxo bat. Bere trajea gorria zen, beste biren modukoa, 47 baina hanka bat zuen faltan. Zer gertatu zitzaion soldadutxu honi? Gerrate baten galdu zuen? Istripu baten? Askok pentsatuko duzue; " Badakit nor den soldadu hau Ume baten leihotik erorita, paperezko itsasontzi baten, hiriko estolda guztietatik abentura bidaia bat egiten zuena, arrain baten sabelean amaitzeko". Ba ez, ez da istorio horretako soldadutxua hau. Izan ere, hainbat soldadu herren daude mundu osoan zehar, eta bakoitzaren istorioa ezberdina da. Frantziako iparraldean jaio zen Jerome, soldadua. Beno, soldadu nagusi egin zenean. Gaztetan, Normandiako Vire herrixkako eskolan ikasten zuen; matematikak, hizkuntza, geografia... Hau da, guk ikasten ditugunak, baina frantsesez, noski. Eskola amaitzerakoan, aitak, zapata dendan lan egitea proposatu zion, baina ez, berak soldadu izan nahi zuen, irratian entzuten zituen heroien moduan. Soldadu eskola baten sartu zen, Parisetik hurbil. Bertan, lagun asko egin zituen, eta oso ondo pasatzen zuen; jolas asko egiten zituzten; lurretik arrastaka ibili, soka tira, lasterketak, aurpegia margoztea... Baina, Jerome‐ri gehien gustatzen zitzaiona orratz magnetikoarekin orientatze jolasak egitea zen. Basotik galduta, iparrorratz bat erabilita, altxor bat aurkitu behar zuten. Oso ondo pasatzen zuen bere kide Jeremyrekin hau egiten. Arratsalde baten, soldadu eskolako zuzendariak, eskolako 20 ikasleri zakua prestatzeko eskatu zien. Bidaia bat egin behar zuten Afrikan dagoen Somalia herrialdera, bertan guda bat hasia zelako. Somaliara heldu ziren eta beste herrialdeetako soldaduekin bildu ziren. Plan bat prestatu behar zuten soldadu somaliarrak garaitzeko, bakea berreskuratzeko asmoz. Soldadu eskola horretan izan zen, eskutan hartu zuen lehen arma. Zuhaitz baten kontra egin behar zuten tiro, ikasteko, gero somaliar soldaduak 48 erabiltzeko. Beldur ikaragarria sentitu zuen Jeromek. Olio ipurdia jarri zitzaion ere. Une horretan, Jeromek argi ikusi zuen, ez zuela soldadu izan nahi, ez zituela pertsonak hil egin nahi, eta jendea beste modu baten laguntzea erabaki zuen. Gaualdean, zakua hartu eta atea itxita zegoenez, leihotik salto egin zuen, eta errepidera abiatu zen. Hiruzpalau orduz ibili ondoren, Kenyarantz zioan gurdi bat Ikusi zuen, eta harantz habiatu zen gidari eta beste lau bidaiariekin. Lau egun bidaiatu ondoren, Masai Mara‐ra heldu zen; Mamantu, Sumu, Kalilu eta Karibu.Bidaian zehar kontatu egin zioten, haiek ere gudariak zirela, baina haren herrixkan, masai‐maran, gudak ez zirela armekin egiten, eta ez zirela pertsonak erahiltzen. Masai gudariak pertsonak babesten zituzten, lehoiak etortzen zirenean. Etxeak eraikitzen laguntzen zuten. Ibaitik ura bildu eta herrixkara ekartzen zuten. Behiak eta ardiak zaintzen zituzten. Masai bizitza askoz gehiago gustatzen zitzaion Jeromi. Gainera Afrikako paisaia liluragarria zen. Argiak kolore eta distira berezi bat zuen bertan. Giro magikoa zen hura. Egun baten, errekatik zetorrela, zarata arraro bai entzun zuen bere atzetik Arinago ibiltzen hasi zen, beldurrez, bera ez baitzen oso lehoi hiltzaile ona. Arin, arin, arin.. bere izena entzun zuen eta Pumi Erori egin zen! - Ai, ai, ai! Hanka apurtu dut! Ai, ai, ai!‐ zioen jeromek - Zergatik alde egiten duzu? Oihuka ibili naiz, laguntzarik behar zenuen galdetzeko!‐ esan zion Kaliluk, bera baitzen atzetik zetorrena. 49 - Ai, ai, ai! Lagundu iezadazu mesedez, hanka apurtu dut! Afaltzera Una! ! ! Bat‐batean, esku batek, Jerome hartu zuen eta leku urdin bitxi baten sartu zuen. Bere atzetik, beste toki ezberdinetatik zetozen bere antzeko soldaduak agertu ziren. kutxa urdina 22 urtez egon zen itxita. Soldadu hori apurtu eta armairuan gorde zituen guztiak, beste gauza politagoak zituelako jolasteko. Kutxa urdina, han geratu zen, ondo gordeta. Orain dela bi aste, ganbaran aurkitu zuen amak garbiketa egiten ari zela. Ai zelako sorpresa. Haietaz benetan ahaztu zen. Txikitan horrenbeste ordu bere soldaduekin, istorioak asmatzen, arrats hotzak pasatzen eta, haietaz ahaztu. Eraizerentzat opari polita izango dela uste dut‐ pentsatu zuen aita Unaik. Eta kutxa urdina garbitu, lazua jarri, eta zuhaitz azpian jarri zuen gau hartan. 50 XV. IPUIN LEHIAKETA V. KATEGORIA 3. SARIA Lana: “Gertaera latza” Egilea: Ziortza Arrien Orbe Herria: Meñaka Hamabi urte bete berri ditut, eta oso pozik nago. Kivu herrialdean bizi naiz. Etxean asko gara: ama, aita, sei neba‐arrebak eta amona. Asko maite dut amona. Aita mendira joaten denean lanera eta amak janaria egiten duen bitartean amonarekin egotea dut gustukoen. Asko ikasi dut berarekin, nahiz eta eskolara inoiz ez den joan. Amonak babestua bizi izan naiz. Lagunek eta familiak babesten naute. Euria egiten duenean ipuinak kontatu ohi dizkit. Amonak dio, mendien beste aldean, hiru egunetan edo, laku eder bat dagoela, eta bertako ura edan ezkero, betiko zoriontsu izango garela. Ez dut ezagutzen laku hori, baina handia egiten naizenean, nire lehenengo bidaiaren helmuga izango da. Amona ere nirekin eramango dut. Iragan dira bi ikasturte nire lehenengo eskola egunetik, eta bitartean asko ikasi dut. Idazten eta irakurtzen moldatzen naiz, eta matematiketan ere abileziaz aritzeko trebetasuna hartu dut. Andereñoak dio asko aurreratzen ari naizela, eta etorkizun oparoa dudala zain. Uda honetan ordea, lan egin 51 behar dut. Aitari amaitu zaio zuen diru apurra, eta datorren ikasturtean berriz ere eskolara joan nahi baldin badut, udan lan egin beharko dudala esan dit. Nik harro‐harro lagunduko diot, gizonek egin ohi duten modura. Hurrengo hilabeteak gogorrak izan ziren. Gu menditik lurra ateratzen ibiltzen ginen, eta ostean gizonek bertatik ateratzen zuten. Ez dakit zer zen, baina badakit oso preziatua zela. Olivierrek eta nik ez genuen hitz egiteko aukera handirik izaten, baina aukera txikienak ere ondo aprobetxatzen genituen. Gure ametsez hitz egiten genuen. Nik esan nion hurrengo ikasturtean berriz ere eskolara joan nahi nuela, eta handitan mendiez beste aldeko lakura joango nintzela. Hark ez zidan gauza handirik esaten. Urte asko zeramatzala lanean bertan eta… Beldur zen nire bizitza bertan igaroko ote zuen. Eskolara joan gabekoa zen, eta zekien gauza bakarrenetarikoa menditik lurra ateratzea zela esaten zuen. Nik ez nuen hala uste. Olivier mutil jakintsua zen. Berak bazekien noiz egingo zuen euria, txoriek noiz arte lo egiten zuten, nortaz fidatu gintezkeen eta nortaz ez… Berak asko zekien. Gogoan dut Olivier negarrez ikusi nuen egun hura. Lanean nenbilen, nire pentsamenduetan murgilduta, mendi barrenetik lurra ateratzen, burua altxatu eta Olivierren begi distiratsuak ikusi nituenean. Gaua etxean pasatu zuen. Aurpegia zuri‐zuri zeukan. Ukabila amorruz estutzen zuen eta begietatik malko zaparrada ez irteteko alferrikako ahaleginak egiten ari zen. Ustekabean harrapatu ninduen egoera hark. Hasieran ez nion ezer galdetu 52 baina bere begiradak ez zuen ezer onik adierazten. Entzutera nindoana benetan latza zen. “Anaiari bisita egitera nindoan, bidean mutil gazte bat aurkitu dudanean. Hizketan hasi zait. Nik hasieran ez diot kasurik egin. Berak hizketan jarraitu du, eta niri segika hasi da. Gelditu egin naiz. Agian galduta egongo zen, baina bertakoa zirudien. Eta laguntzeko prest nengoen. Nor naizen galdetu dit, nongoa naizen, zenbat urte ditudan, non bizi naizen, nora nindoan… Tipi‐ tapa, korrikan bukatu dudan arte. Mutila nire atzetik zetorren, basoan sartu naiz, eta bat‐batean esku batek besotik heldu nau. Indar handiz heldu nau eta ezin izan dut ihes egin. Lurrera bota nau, eta nire gainean jarri da. Garrasika hasi naiz, eskuarekin ahoa estaliz isildu egin nau. Hortik aurrerakoa… Ez dut ondo gogoratzen. Amaitu denean mutilak inori ezer ez esateko esan dit, bestela nireak egingo duela. Zartako batez lurrean utzi nau berriro.” Olivierren arreba berriz etxean zegoen. Gertatutakoaren berri soilik bere nebak izan zuen, eta ez bata ez bestea ez ziren ausartu etxekoei ezer kontatzera. Baina Olivierrek argi utzi zion arrebari, egunen batean tipo hori aurkitzen bazuen, akabatu egingo zuela. Bitartean bisitak debekatu zizkion. Ez zion mendira bakarrik joaten utziko, ezta pentsatu ere! Ikasturte berria hasita zegoen, baina nik mendian jarraitzen nuen. Aitari galdetu eskolara berriz noiz bueltatuko nintzen, eta berak beti laster erantzuten zidan. Ez zuen beste erantzunik. Dirua aurrezten zuenean, hurrengo hilabetean edo bihar bertan izan zitezkeen erantzun posibleak 53 baina berak laster esan zidan. Egunak ordea aurrera zihoazen, eta laster hori inoiz ez zela iritsiko pentsatzen hasia nintzen. Asteak igaro ziren. Olivierrekin gero eta konfiantza gehiago hartuz nindoan eta azkenean lagun handiak bihurtu ginen. Askotan berak laguntzen zidan zuloa egiten, eta beste batzuetan neuk laguntzen nion… Eta atsedenaldiak berbetan ematen genituen. Nire lehengusua bailitzan ibiltzen nintzen berarekin. Bere arreba jada ez zen bisitan etortzen, eta eskerrak, bestela oso urduri jarriko nintzen. Egia da bere bisitak barealdia bezalakoak zirela ekaitzaren erdian, baina gertatu zitzaiona berriz gerta ez zekion nahi nuen, eta horregatik lasaiago sentitzen nintzen herrian geratzen zela ikusita. Gertakizun latz hartaz geroztik ez nuen berriz ikusi, baina noizean behin gutun bat bidaltzen zidan, herriko kontuez hizketan, bera neba zaintzeko eskatzen… Hirurotatik gazteena zen arren, guztion artean arduratsuena eta argiena bera zen, eta nik asko estimatzen nuen. Laugarren hilabetea mendi honetan. Egun euritsua bezain gogorra izan da gaurkoa. Ez dut indarrik, hankak dardaraka ditut, eta ezin dut nire begietatik malkoak isurtzea ekidin. Lanean aritu gara goiz osoan zehar jo eta ke. Tunel estu‐estu bat egin dugu mendian barna, barru‐barruko lurra atera ahal izateko. Ni sartu naiz lehenengo, ostean Olivier, gero ni ostera ere, eta jarraian bera. Txandaka ibili gara, nagusiak arin ibiltzeko esan baitigu, eta azkarren ibiltzeko modurik onena txandakatzea zelakoan, hala aritu gara. Bera, ni, ostera ni, gero bera, ni eta bera. Ez da gehiagorik izan. Tximista batek zuhaitz bat zatitzen duen moduan zauritu da nire bihotza. Bularrean ikaragarrizko presioa sentitu dut. Ezin nuen ulertu. Nik ateratako lurra gizonei ematetik bueltan, mendiak Olivier nola irentsi duen ikusi dut. Sentitu egin dut. Segundo pare bateko kontua izango zen, baina amaiezina iruditu 54 zait niri. Mendiaren hegal bat maldan behera abiatu da, buztinezko erreka bat osatuz, eta bertan joan da Olivier ere, igerian ez zekien arrainaren antzera. Debekatu egin didate bere atzetik joatea, eta esku batzuek estu heldu naute, ihes egin ez dezadan. Bakarrik nago. Aita apenas egunean behin edo birritan ikusten dut. Lanean bakarrik aritzen naiz, eta beldur naiz. Olivier mendiak irentsi zuen. Inoiz ezagutu dudan bere adineko mutilik azkarrena zen, eta mendi batek irentsi du. Bitartean guk lanean dihardugu, herritik urrun, eta okerrena da ez dakidala zertarako! Gaur atsedenaldian aitak papera eta boligrafoa lortu dizkit, eta gutuna idazten hasi naiz. Ez nekien nola hasi. Ez nekien ondo idatziko nuen ala ez, baina gertatutakoa Cecileri kontatu beharra neukan, hala sentitzen nuen. Inor ez zen herrira jaitsi, eta Olivierren familiak ez zuen gertatutakoaren berririk. Ez dut gaur amaitu, ez dut asti nahikorik izan, baina bihar derrigor amaitu behar dut. Olivierren familiak gertatutakoaren berri izan behar du, eta inork ez duenez horretarako asmorik, neuk idatzi beharko dut gutuna. Ez dakit herrira nork eraman ahal izango duen, baina lortuko dut hala edo hola gutuna Cecileren eskuetara heltzea. Negar egin dut. Aitak ikusi egin nau, baina ez dit ezer esan. Ez da ausartzen erantzunaren beldur delako, edo agian ez dio garrantzirik ematen. Bakarrik sentitzen naiz. Gutunak hau dio: “Chris naiz eta hamabost urte ditut. Kivu herrialdekoa naiz. Bi urtez joan naiz eskolara, bertan idazten eta irakurtzen ikasi dut. 55 Nire ametsa mendiez beste aldeko lakura joatea da. Nire amona ere eramango dut, nirekin dago-eta! Atzo hil nintzen lehenengo aldiz. Ez dut nahi bigarrenez hil. Mendian ari nintzen, bere erraietatik lurra ateratzen. Hasierako hilabeteetan ez bezala, banekien zer balio zuen ateratzen ari nintzenak, eta zer balio nuen nik. Goizean, lanean nenbilela, eguzkia ezkutatu, lainotu eta euria hasi zen. Bat-batean izugarrizko zaparrada hasi zen. Mendi barrenetik lehenbailehen irten behar izan nuen badaezpada, eta argitasunaren atzetik nindoala, bularrean ikaragarrizko presioa sentitu dut. Dena ilundu da. Besoak alde batera eta bestera egiten zuen. Harri baten kolpea nabaritu dut belaunean lehenengo, eta hortik aurrera ezer gutxi Lurra, lurra besterik ez. Koltana ateratzen aritu izan naiz hiru urte luzez. Lagunaren heriotza ezagutu dut, mendeku gosea eta eskolarik gabeko mundu ustela. Olivier eta nik ateratako lurretik koltana ateratzen zuten gizonek, eta gero bertatik tantalioa bereizten zen. Telefono mugikorretako bateriak, kotxeko piezak, etab… egiteko. Oso ona omen zen jendearen bizi kalitatea hobetzen duten tresna horiek egiteko, eta tira, inor ez zen gutaz arduratzen. Isilpean gordetzen gintuzten. Isilpean sufritzen jarraitzen dugu, eta estatu aberatsek, beraiek demokrata izenaz definitzen direnek, ezkutatu egiten gaituzte. Hobe baita hamar urteko ume bati ikaragarrizko sakelakoa erostea, hamar urteko gurelako ume bati hezkuntza eskaintzea baino. Zer da ba, hezkuntza txabola batean bizi den ume batentzat. Etorkizuna?? Olivier 56
