mdía das letras galegas

mm
día das
letras
galegas
el correo gallego
17 de maio de 2016
Manuel María e
Saleta Goi
en maio de 1993
2
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
manuel maría, poeta
nun país de minifundios
a real academia galega dedícalle o 17 DE MAIO ao escritor da
terra chá, autor prolífico e COMPROMETIDO CON GALICIA
texto Real Academia Galega
A
terra que tanto o inspirou, Outeiro de Rei, viu
nacer a Manuel María
Fernández Teixeiro o 6
de outubro do ano 1929. O primoxénito de Pastora Teixeiro
Casanova e Antonio Fernández
Núñez veu ao mundo na Casa de
Hortas, o lugar que hoxe acolle
a casa museo dedicada á súa figura. O futuro poeta medrou naquel fogar labrego acomodado
tendo acceso a algunhas obras
da literatura galega ou ao Gaiteiro de Lugo, que adoitaba mercar
o seu pai. Pero tamén na escola
á que acudiu en Rábade, á outra
beira do río Miño, tivo un primeiro achegamento á poesía na
lingua nai. Malia os tempos que
corrían, o seu mestre dedicaba
os sábados á lectura de Amado
Carballo ou Manuel Antonio,
que máis adiante deixarían pegada no primeiro poemario de
Manuel María. O vínculo afectivo coa Casa de Hortas manteríase sempre forte, pero con só 12
anos, tras a morte do pai, marchou a vivir a Lugo co seu tío,
Xosé Fernández Núñez, o párroco de San Froilán. Home severo
e de gran formación intelectual,
marcou o seu espertar á mocidade, no que ben axiña amosou o
seu interese polo mundo literario. Manuel María soubo aproveitar como lector a biblioteca
do tío, mais tamén gastaba os
cartos que tiña en librarías de
Manuel María, esda., cos pais e irmáns en 1940 Foto: Arquivo familiar
vello enchoupándose nos clásicos. Como poeta fincaba tamén
alicerces: de volta a Outeiro de
Rei polo verán, Manuel Paderna, xornaleiro na Casa de Hortas, aprendíalles a el e a outro
rapaz a compoñer versos.
Tras un tempo nos Maristas,
no quinto curso trasladouse ao
Instituto de Lugo para rematar o
bacharelato. Foi nesa época cando coñeceu a quen sería un dos
seu grandes amigos, Uxío Novoneyra, e tamén aos intelectuais
galeguistas que estaban na cerna da recuperación cultural no
Lugo de finais dos anos 40 e comezos dos 50. Foi grazas ao seu
profesor de Literatura, Lázaro
Montero, cando lle presentou a
Celestino Fernández de la Vega
para que impartise unha conferencia no Círculo das Artes, dentro dun ciclo titulado Los jóvenes
valores lucenses. Manuel María
coñeceu naquel acto a Luís Pimentel, a Juan Rof Codina e a
outros habituais do faladoiro
do Cantón Bar, que pouco despois se trasladaría ao Méndez
Núñez.
O vínculo afectivo
coa natal Casa de
Hortas manteríase
sempre forte
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
especial
3
4
especial
e
n 1949, xunto ao seu amigo Manuel Antonio Sopena, Manuel María fundou
a revista de poesía na que
faría públicos por primeira vez
versos da súa autoría. A publicación, por suxestión de Pimentel,
chamouse Xistral, nome que anos
despois foi recuperado para a colección de poesía que creou con
Ánxel Xoán. Pouco despois, en
1950, saía do prelo o seu primeiro libro, Muiñeiro de brétemas,
escrito un ano antes, cando só
tiña 19 anos. Con este poemario
converteuse no primeiro autor
novo en publicar en galego tras a
guerra civil. Aínda debedora da
mocidade, esta obra inaugurou
a denominada Escola da Tebra,
caracterizada pola influencia da
filosofía existencialista de Martin
Heidegger e Karl Jaspers, así como pola obra de Jean-Paul Sartre
e Albert Camus.
O seu desexo era estudar Filosofía, pero en 1950 acabou matriculándose por libre na carreira
de Dereito por vontade do seu tío.
Froito daquela frustrante e curta
experiencia, nunha noite de insomnio, segundo el mesmo contaría despois, escribiu Morrendo
a cada intre, publicado en 1952. A
morte do seu irmán pequeno nun
atropelo incrementou a angustia
existencial e deu lugar a Libro de
pregos. Escrito en 1951, este poemario gañou o Premio Eduardo
Pondal de Poesía en Buenos Aires en 1955 mais non se publicaría ata 1962. Desa época de
desasosego é tamén Advento, co
que gañou o Premio Castelao de
Poesía do Centro Galego de Buenos Aires no ano 1952.
Os versos da crise persoal de
mocidade deron paso a unha nova etapa de apertura á paisaxe,
inaugurada con Terra Chá. Manuel María coidaba que esta
obra foi froito das lecturas d’O
ermo de Noriega compartidas
con Novoneyra no tempo libre
que lles quedaba cando cadraron no campamento de Parga.
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
Pero a maior parte do servizo militar fixérona os dous novos poetas en Compostela, onde Manuel
María iniciou unha estreita relación con Ramón Otero Pedrayo e,
sobre todo, co pintor Carlos Maside, que o introduciu nas teses
marxistas.
Alí tamén se incorporou ao faladoiro do Café Español a carón
de Borobó, Bouza Brey, Ramón
Lugrís, García Sabell, Ramón Piñeiro, Otero Pedrayo... e outros
escritores máis novos como Pura
Vázquez, Pilar Vázquez Cuesta,
Celso Emilio ou Xosé Manuel Beiras. Manuel María era, xa naquela altura, coñecido nos centros
culturais do país e participaba
en numerosos recitais de poesía.
Arredor de 1954 foi convidado
por Ramón González Alegre, director da revista Alba, a colaborar na publicación e na súa casa
coñeceu a dous poetas dos máis
En 1950 sae do prelo
o seu primeiro libro,
titulado ‘Muiñeiro
de brétemas’
novos: Bernardino Graña e Xosé Luís Méndez Ferrín, co que
mantería unha estreita relación.
Ese mesmo ano viu publicados
Advento e Terra Chá e gañou os
Xogos Florais de Ourense, recoñecemento ao que seguirían moitos outros nos vindeiros anos.
Para se gañar a vida, o poeta
decidiu preparase para procurador dos tribunais. Tras o servizo militar e de regreso a Lugo,
mentres preparaba estas probas, que superaría en 1957 cunha das máximas cualificacións,
Manuel María coñeceu a Saleta
Goy, a súa muller e compañeira na meirande parte dos seus
proxectos, presente tamén en
diante ao longo da súa obra. A
parella instalouse en Monforte
de Lemos en 1958.
Xulio Cuns, Ferrín, Manuel María, Franco Grande e Ramón Lorenzo en Compostela en 1957 Foto: A. Familiar
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
especial
5
6
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
N
os anos sesenta e setenta a poesía e a narrativa de Manuel
María avanzou desde
unha voz existencialista ou pesimista cara ao compromiso social, canalizando unha resposta
nacionalista ao franquismo. No
entanto, a carón do traballo intelectual, o poeta manifestou o
seu compromiso na militancia
política clandestina e formou
parte da UPG e da Fronte Cultural da ANPG. A súa opción provocoulle marxinación en certos
sectores intelectuais que, se ben
traballaban na resistencia cultural, non aprobaban a participación en organizacións políticas
marxistas. Neste contexto, a
disparidade de posicións con
respecto ao grupo de Galaxia levouno a crear Edicións Xistral
no ano 1967. Desde este selo, coa
colaboración de Basilio Losada
e Lois Diéguez, lanzaría a colección Val de Lemos, onde viron a
luz poemas de Xosé Neira Vilas,
Celso Emilio Ferreiro, Lois Diéguez, Darío Xohán Cabana, Margarita Ledo, Xosé Luís Álvarez
Pousa, Fiz Vergara Vilariño, Xosé Lois García, Bernardino Graña e o propio Manuel María. O
mesmo nome que a editora levaríao a libraría que abriu xunto a Saleta en 1970, un auténtico
centro de dinamización cultural
desde Monforte.
Para daquela Manuel María
era xa un dos poetas máis coñecidos de Galicia, mentres seguía
a participar en múltiples iniciativas culturais. El mesmo presentou a Raimon no recital que
o cantautor catalán deu no ano
1967 na Residencia de Estudantes de Santiago, que serviu de
acicate para o nacemento dunha
nova canción en lingua galega e
antifranquista. Fixo igualmente
o propio no concerto de presentación de Voces Ceibes, celebrado o 1 de decembro de 1968 na
mesma cidade e incluso gravou
ese ano un disco no que recitaba versos da súa autoría, Manuel
Xerardo Moscoso, Vicente Araguas, Xavier e Benedicto (Voces Ceibes) xunto a Manuel María na Alameda de Santiago en 1968 Foto: Arquivo familiar
María. Poemas ditos coa súa voz.
Do 68 é tamén o seu primeiro libro de poemas infantís, Os
soños na gaiola, escrito cando a
produción literaria en galego para o público máis novo apenas
sumaba uns poucos títulos e unha década antes da introdución
oficial da lingua galega no ensino. Tras saír á luz por primeira
vez nunha edición non venal,
en 1972 a Editorial Celta reeditouno e sería a partir dese momento cando empezaría a gañar
popularidade, se ben á súa sona
De 1968 é o seu
primeiro libro de
poemas infantís,
‘Os soños na gaiola’
En 1977 presentouse
de número un na
lista do BN-PG ao
Senado por Lugo
axudou moito o disco do mesmo
nome que Suso Vaamonde gravou en 1978, no que cantaba os
seus versos. Pouco despois, en
1979, Manuel María fixo público
As rúas do vento ceibe, outro éxito da poesía para o público máis
novo e outra contribución destacada á normalización do idioma
entre as novas xeracións.
Desde finais dos setenta e ao
longo da década seguinte, a implicación política do escritor fora en aumento. Esta faceta tivo
tamén a súa expresión poética,
especialmente a partir de Acuso
á clase media e outros poemas de
perfil social e político incluídos
en Remol (1970). En 1977, nas primeiras eleccións parlamentarias
tras o franquismo, presentouse
de número un na lista do BN-PG
ao Senado por Lugo e nas primeiras eleccións municipais foi escollido concelleiro polo BNG en
Monforte de Lemos. Máis tarde
chegou a ruptura coa UPG-Liña
Proletaria liderada por Ferrín,
que concluíu coa continuidade
de Manuel e Saleta na UPG.
Codesadas, nº 5 - Figueiras. T. 981 56 25 95- graficasgarabal@graficasgarabal.es - Santiago de Compostela
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
especial
7
8
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
a
súa produción literaria
non se viu reducida por
mor da implicación política. Pola contra, o escritor multiplicou a súa actividade.
A diversidade nos xéneros que
cultivou foi recoñecida ao gañar,
en 1976, o I Concurso de guións
cinematográficos de Nós. Cinematográfica Galega. Na súa
poesía, 1977 supón un ano ponte entre Poemas para construír
unha patria, o libro máis definido na aposta nacionalista, e Poemas ao Outono, que marcou en
parte unha nova etapa que continuou con Poemas da labarada
estremecida, publicado en 1981.
Este libro, cun claro cambio de
rumbo, dedicouno á súa historia
de amor, analizando a vida desde
unha perspectiva máis madura,
con maior preocupación pola forma dos versos e no que se produce, tamén, un regreso á infancia,
á paisaxe das súas orixes, Outeiro, a Terra Chá. En diante a poesía social ou patriótica que tanto
cultivara na etapa anterior case
desapareceu da súa produción,
que seguiu a ser intensa.
Ademais de poesía, escribiu
ensaios sobre Bouza Brey, Celso
Emilio Ferreiro, Gabriel Aresti
ou Crecente Vega e publicou pezas de teatro e centos de artigos
en xornais e revistas galegas ou
de fóra como El Ideal Gallego, EL
CORREO GALLEGO, El Progreso,
Manuel María, retratado na praza de Feixóo, en Santiago, cabo da redacción de EL CORREO Foto: Nacho Santás
Grial ou A Nosa Terra, onde escribiu baixo o pseudónimo Manuel
Hortas Vilanova.
Como persoa comprometida socialmente, entre as últimas iniciativas coas que colaborou figuran
as de Burla Negra e a Plataforma
Nunca Máis, a raíz do desastre do
Prestige. En 1999 volveu ademais
concorrer nunha lista electoral,
polo BNG, na cita coas urnas que
Lugares como
Lugo, Monforte
ou A Pobra teñen
rúas na súa honra
supuxo a designación do primeiro
deputado nacionalista galego no
Parlamento Europeo.
Ao longo da súa vida, foi recoñecido con numerosos galardóns
como o Premio Celanova, Casa
dos Poetas, outorgado en 1990, ou
o Pedrón de Ouro, que recibiu en
1994 na Casa Museo de Rosalía de
Castro. O 15 de setembro de 1995 a
Asociación Socio-Pedagóxica Gale-
ga dedicoulle unha homenaxe no
Teatro Rosalía de Castro da Coruña e, en maio de 1997, a Asociación
de Escritores en Lingua Galega
organizou en Outeiro de Rei a homenaxe O escritor na súa Terra,
na que se plantou un carballo, se
descubriu unha pedra conmemorativa e se inaugurou unha rúa co
nome do poeta. Outros lugares coma Lugo, Monforte ou A Pobra do
Caramiñal contan tamén cunha
rúa na súa honra. A influencia do
escritor foi tal que a súa reivindicación da Terra Chá obtivo os seus
froitos cando, en xuño de 1990, a
Asociación Xermolos celebrou
os Primeiros Encontros na Terra
Chá. En 1999, os centros de ensino
da comarca, xunto con colectivos
culturais e concellos, decidiron celebrar todos os 21 de marzo o Día
das Letras Chairegas, cuxo primeiro homenaxeado, no ano 2000, foi
Manuel María. Noutra terra importante na súa vida, Monforte de
Lemos, o poeta foi nomeado fillo
adoptivo en 1987.
O 15 de febreiro de 2003, a proposta de Xosé Luís Franco Grande,
Ramón Lorenzo Vázquez e Xosé
Luís Méndez Ferrín, ingresou na
Real Academia Galega co discurso
A Terra Chá: poesía e paisaxe.
Manuel María finou na Coruña o 8 de setembro de 2004. Foi
despedido no Panteón de Galegos
Iustres, en Bonaval, e soterrado en
Outeiro de Rei.
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
manuel
maría,
AQUÍ, EN
GALIZA
texto Xosé María Álvarez Cáccamo
A
s primeiras noticias que
tiven de Manuel María
chegaron na sobremesa
familiar da miña adolescencia. Viña o seu nome na voz
da miña nai, disposta a acompañar ao meu pai a algún congreso
ou encontro literario se entre os
convocados figuraba Manuel María. “Vou se vai Manuel María. ¡É
tan guapo!”.
Era unha brincadeira de leve
coquetería que hoxe me devolve unha dobre imaxe saudosa da
miña mocidade: a de Manuel e a
da miña nai, a fermosura dos días
lonxincuos e os corpos novos e felices.
Cando coñecín a Manuel entendín de vez as razóns de miña
nai: nos seus ollos transparentaba a fondura dunha beleza cabal,
moi competente, en adxectivo
de humor reiterado na fala oral
do propio poeta. O rostro de Manuel temperado nos matices dun
equilibrio moi preciso, era –per-
O rostro de Manuel
era unha declaración
aberta de luminosa
bondade
A pé firme, todos
os 25 de xullo, no
seu lugar, na praza
da Quintana
manecerá sempre así na miña memoria– unha declaración aberta
de luminosa bondade.
No seu relato incesante e sempre renovado traía el tamén a evocación garimosa dos meus e aquel
tempo antigo e case lexendario en
que a xente de ben se xuntaba a resistir a maré do terror franquista,
de onde vén aínda hoxe ese vulto
de lama tediosa que non remata
de fundirse.
Con Manuel e Saleta en Coimbra. Tamén xantaban connosco
Egito Gonçalves, Rosa Alice Branco e Xavier Seoane.
Manuel engaiola as comensais
co seu monumental discurso me-
morístico e o fío nunca perde ocasión de engranzar as miniaturas
do suceso sorprendente, do dado
exacto, da completa urdime de relacións humanas entre os suxeitos
infinitos da multitude convocada
pola memoria. Manuel prende a
mecha das xenealoxías co mesmo
aceno de pícara furtividade con
que che entrega de esguello o seu
acendedor para dar lume ao pito
compartido e relativamente clandestino. “¿Non quererás lume?
Agarda, que non nos vexa Saleta”.
Compartimos tamén o terror do
avión.
Descemos pálidos en Compostela, logo dunha inauturábel cabalgada aérea desde algún encontro
Galeusca en Catalunya ou Euskadi, e Saleta decide que Manuel
nunca máis se vai someter a ese
suplicio de ingravidez e vertixe inhumana. El afirma os pés seguros
por rúas e ruelas de Monforte, que
unha tarde me explica con pormenor irrepetíbel. Detémonos, lembra un verso de alguén, un nome
de outro, unha historia con moito
aquel. A pé firme tamén, todos os
25 de xullo, no seu lugar de sempre, na praza da Quintana, sobre o
banco corrido, onde me reserva un
oco. O pequeno grupo permanece
nese lugar preciso do mundo, nesa
cuadrícula do universo: Saleta e
Manuel, Margarita Ledo, Pepe Estévez, Bea e máis eu, os nosos nenos, talvez alguén máis.
Manuel a pé firme nun compromiso inimitábel, na loita política
desde a banda da esquerda e do nacionalismo e coa poesía como instrumento civicl e artístico en todo
tempo. E o rigor modélico da súa
presenza pública, xenerosamente
disposto sempre. Abro ao chou o
volume I da súa Obra Poética Completa, que debería figurar en todas
as bibliotecas públicas e privadas
do país e leo: “Estou entre a néboa,
aquí en Galiza”. Aquí, en Galiza,
Terra Chá, ou sexa o mundo, Manuel María, a pé firme na néboa,
a fermosura do teu ser completo,
o testemuño dunha entrega á vida
que non conclúe con ese estilo teu,
tan discreto de marchar, de “bifurcarte”, como dicías, como dis.
Artigo publicado en EL CORREO
GALLEGO o 10-9-2004
Manuel María, Saleta, Xosé Estévez, Margarita Ledo e Pepe Cáccamo un 25 de xullo de 1995. Foto: A.F.
PREMIO
Ó MELLOR
PROXECTO
INFANTIL
CELEBRAMOS O DÍA DAS LETRAS GALEGAS
9
10
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
mANUEL MARÍA CONTRA
A RETRACCIÓN POÉTICA
texto Luís Cochón
A
figura de Manuel María
non precisaba do pregón da Academia coram
populo para ser coñecida e respectada neste 2016 en
que o Día das Letras Galegas estalle a ser dedicado. Viralle ben
na hora de deslindar que poemas ou poemarios de seu, entre
tanto grandor medrado, deben
entrar na escolla óptima que
configura o canon literario de,
entre nós, que ha de ser estrito,
aínda que a algúns –que de todo hai– considerarían estreito.
Fagamos a escolleita ecuánime
e conforme con criterios de beleza poética, de coherencia estética, amais dos valores éticos e
patrióticos que de certo hai na
voz creadora de Manuel María.
A demouca non é innecesaria
nunha obra que acaba por ser
desmesurada e discorde.
Nada retraído, o poeta de Advento, por dicir entre tantos,
foi laborando na tenza maior,
ós candos, a palabra escandida, os versos, a voz poética
irredenta, compulsiva, ós moitos, que ningún outro creador
de noso, no seu tempo, en tódolos tempos, na nosa galega
poesía, en tódolos modos, te-
ña traído a lévedo o seu labor
medrado, inxente por demais,
desaforado: tal a ametencia do
río, xa de por si auga caudal.
Labor de autor, ós poucos, cando autor se di do que fai medrar,
á letra etimolóxica. Ese medrío
precoz e alongado foi cousa de
Manuel, que non esperou a que
o mester poético viñera a el:
buscouno el, queiras que non,
de grado ou por forza, durante
máis de medio século de escritura sen acougo.
Pregúntome eu como fixo Manuel María para cultivar o silencio na súa poética, que o ten,
parte esencial do discurso poético, os brancos da páxina ou a
páxina en branco, cando non dá
chegado a emoción de dicir. Entón, mellor calar porque o alicerce do poema repousa nese
silencio fundante e creador, anterior á propia escrita. A poética
do silencio. O resto é foraño.
Así o entenderon Cuña Novás
e Uxío Novoneyra, os outros dous pés da trepia sempiterna na
década dos cincuenta, polo entón poetas mozos. Manolo Cuña
era un iluminado interior, autor
dun único libro de poemas, Fabulario novo, de excelencia e de
Manuel María, esquerda, María Mariño e Uxío Novoneyra no Courel
tantísima influenza posterior,
mesmo nos outros dous. Quixo
que o silencio se fixera riba del:
retraeuse e calou silente.
Novoneyra dixo de si propio
ser poeta de dous libros, acaso
tres, por moitos engadidos e variantes, verdadeiras escolmas
da obra anterior, que tampouco
a fan medrar.
Foron escritores retraídos –Cuña e Novoneyra– e souberon quitarse cando a voz poética deixou
de ser, de estar neles. Se iso pasa,
cando se perde ese don, o don de
poesía que é don de entusiasmo
e mocidade, canto de epifanía e
revelación, acabouse o poeta. Cuña e Novoneyra soubéronse poetas porque a poesía os chamou.
Manuel María non se soubo
poeta: quíxoo ser, chegar a ser.
Se non se vai por esa vía de acceso, por esa incerteza, nada se
comprenderá dos versos de Manuel –xustamente fermosos–
nos mellores momentos que o
propio poeta non soubo escoller
entre tanto balumbo e redroma,
que os fai inabarcables de vez.
Manuel María é dos poetas
–que por maiores que sexan– necesitan escolma e antoloxía e,
chegado o caso, tamén crestomatía selecta.
Daquela tríade de poetas mozos no ecuador do século, polo pouco, ó que menos tratei
foi a Manuel María Fernández
Teixeiro. Cos outros dous, Cuña e Novoneyra, convivín folgadamente. Hei dicir que da obra
poética dos tres, o que máis me
interesou, para sempre, foi a primeira: os primeiros poemarios,
a xeira iniciática.
Beizón para a Chaira. Beizón
para o Chairego.
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
11
A Fegamp
difunde
a obra de
Manuel
María
Alfredo García, presidente da Fegamp e alcalde socialista do Barco de Valdeorras. Foto: Miguel Muñiz
texto Sofía Bermúdez
c
Alfredo García Rodríguez Presidente da Fegamp
o gallo da celebración
do Día das Letras Galegas 2016, a Fegamp
amosa o seu apoio e
compromiso coa cultura galega
a través do convenio asinado coa
Fundación Manuel María, mediante o que pretende difundir e
achegar a obra do escritor entre
a cidadanía galega.
O presidente da Federación
Galega de Municipios e Provincias (Fegamp), Alfredo García, e
a viúva do escritor e presidenta
da Fundación Manuel María de
Estudos Galegos, Saleta Goi, coincidiron no compromiso de promover a cultura e lingua galega
no ámbito local, a través da figura do poeta chairego, un intelectual que chega á xente.
por parte de escolares ou a convocatoria a lectura simultánea da
obra de Manuel María o pasado
23 de abril, Día do Libro.
A Fegamp ten a disposición dos
concellos un catálogo de posibles
actividades culturais, docentes e
de ocio (música, teatro, recitais,
etc.), para facilitar a organización
dos mesmos nas entidades locais
que así o requiran.
CONVENIO. A colaboración recolle diferentes actividades, que
a Fegamp está promovendo en
todos os concellos de Galicia para homenaxear a figura de Manuel María, como a posta en
marcha dun concurso escolar de
recitado poético, a programación
de representacións teatrais sobre
obras do poeta, concertos con
grupos que teñen poemas musicados do autor de Outeiro de Rei,
a realización de vídeo-poemas
Os concellos interesados en
contar con documentación sobre
o autor, ou con información sobre posibles actividades, grazas
ao convenio poden contactar coa
Fundación Manuel María. Esta
ofrecelles, tanto fondos documentais, como contactos con artistas
e compañías de Galicia que, a día
de hoxe, contan con repertorio
relacionado co autor. Ademais,
tamen dispón de asesoramento
para a realización de actos.
A colaboración
coa fundación do
poeta promove
actividades nos
concellos
“Asinamos o convenio por
compromiso coa cultura”
d
espois de 17 anos como alcalde do Barco de
Valdeorras, o socialista
Alfredo García foi elixido presidente da Federación Galega de Municipios e Provincias
(Fegamp), en outubro do ano
pasado. No seu mandato defende a política de portas abertas,
con diálogo e participación de
todas as institucións e forzas políticas, e o apoio á cultura.
En que consiste o Convenio
asinado entre a Fegamp e a Fundación Manuel María?
Asinamos este convenio coa
Fundación de Outeiro de Rei
para amosar o compromiso da
Fegamp coa cultura e a lingua
galegas. Nos últimos meses e
ao longo deste ano, desde a Fegamp promovemos actividades
en todos os concellos de Galicia,
relacionadas con Manuel María, coa súa obra e figura, fundamental na nosa literatura.
Esta colaboración coa funda-
ción que actividades engloba?
A nosa liña de traballo principal é poñer a disposición dos
concellos un catálogo de propostas culturais e docentes, como
recitais poéticos, pezas de teatro,
concertos, etc. Asesorado pola
Fundación. Tamén, algo moi
importante, os concellos interesados en contar con documentación sobre Manuel María, como
fotos, vídeos ou textos, grazas ao
convenio poden acceder a ela libremente. Son xestos que axudan aos municipios, sobre todo
aos máis pequenos, a organizar
este tipo de eventos culturais.
Porque decidiron celebrar a
comisión executiva da Fegamp
nas instalacións da Casa Museo
Manuel María o 18 de maio? A viúva do escritor, Saleta
Goi, que tamén é presidenta da
Fundación Manuel María, convidounos á Casa Museo e a nós
pareceunos unha boa oportunidade para que a Fegamp se
implique máis aínda na celebración das Letras. A Executiva
xuntámonos unha vez ao mes e,
salvo contadas excepcións, sempre na nosa sede de Santiago.
Pero esta ocasión paga a pena e
mañá estaremos os 17 alcaldes e
alcaldesas que a conformamos
en Outeiro.
Considera que a reunión da
Executiva, nesta data sinalada,
pode ser un bo momento para
reivindicar que Galicia reciba un
reparto de fondos máis xusto? Os municipios merecemos que
se nos escoite e apoie nas nosas
reivindicacións. Precisamos un
marco de competencias axeitado
e con criterios de financiamento
xustos para todos e cada un dos
314 municipios galegos. Unha lei
que teña en conta as particularidades do noso territorio, como
o envellecemento e a dispersión.
E neste eido, todos os grupos representados na Fegamp temos
unha voz única.
Creación dunha comisión en
defensa da postura galega
a
A comisión vaise reunir de xeito periódico para elaborar un documento marco
Fegamp constituíu
unha comisión de
análise para defender unha postura
galega na reforma da normativa que rexe as Facendas
Locais. A comisión, formada
por representantes do eido
político, técnicos da Fegamp
e un grupo de expertos en
materias de finanzas, dereito, urbanismo e outros eidos
de especialización, recollerá
as demandas dos concellos
galegos en canto a financiamento, competencias e traballo administrativo.
O obxectivo é anticiparse
ao debate lexislativo e que
as peculiaridades municipais galegas poidan ser tidas
en conta na futura normativa: dispersión territorial, envellecemento e medio rural,
entre outras.
“Estamos nun momento
clave para que o municipalismo teña visibilidade
no conxunto dos poderes
do Estado e poida sentarse
nunha mesa de negociación
en igualdade de condicións,
tanto co goberno central como coas comunidades autónomas. Sobre todo, de cara á
elaboración da nova lei que
determine as competencias
e os servizos que teñan que
prestar os concellos, e o financiamento axeitado para
facelo”, destaca o presidente
da Fegamp.
12
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
De esquerda a dereita, Paco Cortiñas, Xosé Manuel de Escairón, Manuel María, XF e Saleta, na rúa Cardenal de Monforte en febreiro do 1977, celebrando a legalización da ANPG
o incendiario: un
home que puxo as
mentes a pensar...
manuel maría era discípulo de luís pimentel.
Este, de francis jammes. os dous marcárono
texto Xurxo Fernández
N
a súa xuventude, Manuel María participaba
das tertulias e dos encontros con Luís Pimentel, en Lugo. Hai un feito puntual
que Manuel me contou. En 1920,
chegaron á cidade arredor de vinte exemplares do recén traducido
(polo egrexio Enrique Díaz Canedo) Del toque del alba al toque de
oración, de Francis Jammes, editado entón por Calpe. Pimentel
comprounos todos. Gardounos, e
íallos repartindo ós seus discípulos. A Manuel deulle, por algunha
razón –“se tes algún compromiso, agasállao a quen penses que o
merece”–, dous exemplares. Ese
exemplar a maiores sería, co tempo –semella que o merecía–, para
min.
Pero por que era tan importante
ese volume? Abonda con lelo. Hai
nese breviario luminoso algún dos
mellores poemas de que teño noticia. A Manuel gustáballe especialmente un. O chamado Septiembre.
Quero que lean un fragmento decisivo:
“¡Oh Musa, calma un corazón
dolorido! Si tienen/ que tornar
mis cenizas a los viñedos de
septiembre,/ haz que un racimo
de oro nazca de mi corazón inerte,/ dulce, para el ágil tordo cantarín. Más: que lleguen/ a mi lado las
muchachas y lo cojan, rientes,/ y se
lo coman, sin pensar en el sepulcro
donde/ duerme/ mi corazón, hermoso ya para siempre./ Cómanselo
diciendo a sus amigas: Septiembre/
maduró este año unas uvas de ámbar, largamente,/ y he comido este
racimo y estoy alegre...”.
Jammes, lido con verdadeira de-
voción polos poetas galegos da primeira metade do século, acabaría
converténdose nun dos máximos
referentes para todos aqueles autores novos, e aí florecería multiplicado. Pero, claro, non era o único
que influiría neles.
Manuel, lector compulsivo, tiña
unha biblioteca de poesía envexable. A el débolle coñecer a obra dos
que logo serían algúns dos meus
creadores de cabeceira. Como un
caso concreto que me transfigurou
desde o primeiro intre. Falo de Nicanor Parra, irmán de Violeta. Era
o creador do Antipoema. Nunca
esquecerei a primeira vez que me
leu o agora tan celebrado Noticiario 1957:
Plaga de motonetas en Santiago.
La Sagan se da vuelta en automóvil.
Terremoto en Irán: 600 víctimas.
El gobierno detiene la inflación.
Los candidatos a la presidencia
Tratan de congraciarse con el clero.
Huelga de profesores y estudiantes.
Romería a la tumba de Óscar Castro.
Enrique Bello es invitado a Italia.
Rossellini declara que las suecas
Son más frías que témpanos de
hielo.
Final dunha carta que me enviou. Vai subliñado un dos consellos que
me repetiría sempre, ata o último día: “Isidoro: pórtate mal...”
Se especula con astros y planetas.
Su Santidad el Papa Pío XII
Da la nota simpática del año:
Se le aparece Cristo varias veces...
Falábame dos amigos. Conversabamos sobre a situación dalgúns
deles. Contábame o caso terrible,
patético, dun xigante non só esquecido: tamén menospreciado
pola súa xente. Era Gabriel Aresti, o autor de Harri eta Herri (Pedra
e pobo). Era vasco. Non era nacionalista, canda menos radical. Era
do Partido Comunista. Fixéronlle,
na súa terra, a vida imposible. Pese a todo, mesmo ETA incluía versos seus nos diversos panfletos da
banda. Farto de todo, chegaría a facer unha historia adicada con moi
mala hostia ós seus inimigos interinos. Chámase Canción del estudiante e di tal que así:
Muchacha: no me llames ya veleta,
que me he vuelto un hombre serio,
que me he hecho de la ETA...
Manuel coleccionaba moitísima poesía popular de diversos lugares. Recibía de amigos de medio
mundo cousas extraordinariamente interesantes. Comezando polos
veciños portugueses. Foi quen me
descubriu, por exemplo, a obra erótica de Guerra Junqueiro, feita en
medio dunha trompa descomunal.
Era A Torre de Babel ou a Porra do
Soriano, e trataba do pirandárgallo
dun paisano lisboeta que, polo que
parece, tiña un tamaño descomunal:
Eu canto do Soriano o singular
mangalho!
Empresa colossal! Ciclópico
trabalho!
Para o cantar inteiro e para
o cantar bem
precisava viver como Matusalém.
Dez séculos!
Enfim, nesta pobreza métrica
cantemos essa porra, porra
quilométrica,
donde pendem colhões de que dan
idéia vaga
as nádegas brutais do
Arcebispo de Braga.
E que remataba:
Porra!
Mil vezes porra!
Porra de bruto
que é capaz de foder o Cosmos
num minuto!!
Sempre lle agradecerei lección
maxistral tan divertida...
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
especial
13
mANUEL MARÍA, UN VERSO LIBRE
NA REAL ACADEMIA GALEGA
texto Nuno Besteiro
A
década dos setenta foi para
Manuel María unha década de pleno compromiso
político e de construción
dunha alternativa nacionalista no
difícil contexto do tardofranquismo. Foi xustamente en 1975 cando o poeta chairego presenta a
súa baixa da Real Academia Galega, institución da que era membro
como académico correspondente.
Para Manuel María, a Real Academia Galega perdera, na altura,
o espírito e a misión que lle insuflaran os seus insignes fundadores, Curros Enríquez entre eles,
e consideraba ademais que a casa
da rúa Tabernas non estaba “á altura das circunstancias históricas
que, nistes intres, vive Galicia i a
súa Cultura”.
Manuel María foi, en realidade,
un precursor dos anceios de rexeneración que, moitos anos máis
tarde, había impulsar no seo da
institución Francisco Fernández
del Riego, que abriu o plenario á
sociedade e ás máis diversas expresións da cultura galega.
Na carta de dimisión, que Manuel María lle dirixiu ao presidente da institución, Sebastián
Martínez-Risco, o poeta chairego
asegura que “como galego e como
escritor comprometido coa triste
realidade do meu povo e da miña
Terra, me sinto avergoñado. I é
que a Real Academia Gallega, na
miña opinión, ademais de facer
moi pouquiño por Galicia e pola
súa cultura viva e verdadeira, é dicir, valedeira, mantén un anacrónico carácter elitista, antipopular
e antidemocrático, incomprensible niste tempo que vivimos, o
que fai que a ‘docta corporación’
esteña virada de costas á auténtica realidade do noso país e do noso tempo”.
Mercedes Queixas, na súa biografía Labrego con algo de poeta,
extracta esta misiva e aponlle uns
versos pertencentes ao poemario
de Manuel María Cantos rodados
para alleados e colonizados, que
ilustran ese desencontro do poeta coa institución: “Xace aquí unha Academia./ De nena atacouna a
anemia/ i acometeulle a diglosia./
Sempre foi inmobilista/ e, ¡como
non!, bilingüista./ Viviu en pura
ortodoxia/ de costas pro seu país./
¡Sufriu arteroesclerosia/ e morreu
dun paralís...!”.
Case trinta anos despois, o 15
de febreiro de 2003, a proposta de
Franco Grande, Ramón Lorenzo
e Méndez Ferrín, ingresaría Manuel María na RAG co discurso
A Terra Chá: poesía e paisaxe. Un
verso libre na RAG.
14
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
O
único Mariscal que tivemos os galegos foi Pedro
Pardo de Cela. Para nós os
seus feitos certos están narrados nos conmovedores versos de
Ramón Cabanillas que quedaron para o ensino das idades como exemplo
e memoria irrenunciable de nós na
maxistral obra dramática O Mariscal
na que tamén tivo que ver o fervoroso
e lúcido patriota Antón Vilar Ponte. O
noso Mariscal é o da lenda cantado
afervoadamente polos poetas. Consideramos o outro Mariscal como un fidalgo, xenro do todopoderoso Conde
de Lemos, como un fidalgo dos que
entón andaban por Galiza. A Asociación Cultural O Mundo da Galea domicialiada nesa marabilla creada por
Emilio Méndez e a súa dona Carmen
Reimunde Hermida na finca chamada tamén A Galea –un edén na metade do paraíso–, nas terras de Castro
de Ouro, concello de Alfoz, case á
sombra do que foi castelo de Mariscal, non lonxe das ruinas da Frouseira na que foi traicionado e vendido
Pedro Pardo de Cela, meu señor, patrocinou e editou un libro apaixoante,
de autoría do mindoniense Antón Xosé Meilám, catedrático da Universidade de Oviedo. O volume, ben editado,
leva unhas axeitadas e suxerentes
ilustracións de Juan Puchades.
O MARISCAL
Trátase dunha obra amena, excelentemente documentada que abre
novas perspectivas para o cabal coñecemento do tema, moi ben escrita
nun galego coidado, o que é de agradecer. A nós sempre nos conmoveron
os Plantos pola Frouseira –consérvanse varios–, o Cantar do Mariscal e
o Romance de Pardo de Cela. Preferimos a verdade dos versos á dubidosa
incerteza da prosa curialesca. Os historiadores adoitan distinguir entre
vida real e vida mítica como se non foran a mesma.
Nunhos versos da nosa autoría –e
perdón pola autocita– témoslle adicado ó Mariscal estas palabras:
Cando te puxeche da banda/ de Galiza
declareime, para sempre, o/
teu vasalo,
xureciche homenaxe e lealtade,
loitei na tua mesnada de/
fantasmas.
Nada valeu de nada, O teu/
firme
“¡Credo!, ¡Credo!, ¡Credo!”
esculpido co teu sangue/
sulevado
no amoroso chao de/
Mondoñedo
caeu nun frío inferno
de silencio e medos e de/
valeiro.
Cando viaxamos a Mondoñedo acompáñanos sempre a invisible presencia de Pardo de Cela. A ‘Paula’ chora
a súa ausencia. A delicada tristeza da
cidade ten fundamento nas lágrimas
de Isabel de Castro na ponte do Pasatempo. Tiña que ser necesariamente un mindoniense como Antón Xosé
Meilán que escribira este libro sobre
o Mariscal. El sabe
Hai sombras que sempre nos asombran/ e alboradas que non volven
nunca máis.
Este é o derradeiro artigo remitido por Manuel
María para ser publicado
n’O Correo das Culturas de
EL CORREO GALLEGO,
xornal no que colaborou
habitualmente até o seu
pasamento na Coruña.
O Mariscal, un artigo no
que Manuel María regresa
á figura de Pardo de Cela,
publicouse en EL CORREO
e Galicia Hoxe o 10 de setembro de 2004.
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
especial
15
16
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
T
A Casa de Hortas, Casa-Museo de Manuel María, na vila de Outeiro de Rei Foto: Casa-Museo Manuel María
a casa grande
de hortas, o lar
eterno do poeta
texto Alba Lago
odo o que vive múrchase
ou devece/ vencido polo
tempo traizoeiro./ Nós
pasamos. A casa permanece”. Son versos extraídos de
Sonetos á Casa de Hortas (Espiral
Maior, 1997), cincuenta composicións nos que o poeta regresa
ao tempo da nenez, aos soños da
adolescencia, ás vellas lembranzas familiares e a un espazo íntimo insustituíbel. O poemario
é, en por si, unha inmellorábel
achega a un dos espazos vitais
máis singulares da literatura galega contemporánea, a casa natal de Manuel María, convertida
en Casa-Museo en 2013. “Está
concibida como un espazo físico para acoller a biblioteca, manuscritos, obxectos persoais ou
calquera outro feito relacionado
con Manuel María e que sirva,
ademais, como lugar de referencia para dar a coñecer a súa obra
e figura entre o pobo galego, e
en especial entre as novas xeracións”, aseguran os responsábeis
da casa de Outeiro de Rei.
Achegarse á casa (www.casamuseomanuelmaria.gal) supón, alén de coñecer o inxente
legado do poeta, adentrarse no
rico legado patrimonial que esta
vivenda supón, unha mostra da
típica casa chairega.
A Biblioteca, un dos puntos
centrais da Casa-Museo, está
integrada polos máis de 12.000
volumes que Manuel María foi
atesourando durante toda a súa
vida, destacando a temática galega e o xénero poético. Grazas ao
traballo voluntario logrouse inventariar o fondo, que se acha en
proceso de catalogación.
Ese traballo inxente de catalogación tamén se estende aos
fondos documentais alí depositados, gran parte da documentación producida e conservada polo
poeta durante a súa vida, tanto
no aspecto particular como na
práctica dalgunha das funcións
que exerceu, como o seu labor
profesional ou naquelas actividades que levou a cabo dun xeito altruísta como axente cultural,
editor, no seu compromiso político, social e principalmente o seu
labor como escritor. Nese fondo
figuran numerosos documentos
manuscritos de persoas relevantes da cultura galega coas que
Manuel María mantivo estreita
relación: Otero Pedrayo, Celso
Emilio Ferreiro, Ramón Piñeiro,
Francisco Fernández del Riego...
pero tamén un importante fondo artístico que inclúe obras de
Castelao, Urbano Lugrís, Carlos
Maside, Laxeiro, Luís Seoane,
Sucasas, Alfonso Abelenda, Manuel Torres, Blas Lourés, FelipeSenén, Raimundo Patiño, Xavier
Pousa, Argüelles, Balboa, Díaz
Pardo, Castro Gil...
As veciñas e veciños de Outeiro de Rei e arredores dispoñen
ademais na Casa-Museo de Manuel María dunha infraestrutura cultural no mesmo centro da
vila, cun auditorio moi singular e
cunha capacidade aproximada de
100 persoas onde se celebran actividades de carácter cultural.
As visitas á casa, situada no
centro de Outeiro de Rei, son
sempre guiadas e nelas fornécese
unha información básica axeitada ao público ao que van destinada. A Casa é visitábel polo público
todos os sábados e domingos do
ano e concertando cita previa,
pódese visitar calquera outro día
durante a semana.
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
especial
17
18
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
‘outra vez, outra
vez o terror’,
MM E luís PIMENTEL
texto Manuel María
O
utra vez, outra vez o
terror!
As palabras que
dan título a este artiguiño son, nada menos, que un
verso de Luís Pimentel que, nos
seus poemas de Cunetas, reflectiu maxistralmente o horror dos
fusilamentos perpetrados pola
rebelión franquista. Dende que
o salvaxe capital imperialista
norteamericano comezou, por
boca do seu sinistro portavoz o
presidente George W. Bush, coa
agresion inxustificada, primeiramente verbal e diplomática e
logo utilizando as armas bélicas
máis potentes que existen, contra o pobo iraquí –Sadam é punto
e aparte e só o pretexto–, o verso
pimenteliano está petando insistentemente na nosa conciencia.
Non hai dereito! Toda guerra é
inxusta e inconcebíbel. Ningunha
morte ten xustificación. Guerra e
morte, morte e guerra son un todo arrepiante e inseparábel. Dános mágoa, medo, vergoña allea
ter que asistir impotentes ao es-
pectáculo macabro da destrución absurda de vidas humanas
e dun patrimonio cultural milenario que obscenamente falan
de reconstruír. Poderán tamén
reconstruír a vida dos inocentes
que mataron vilmente? Volvemos
angustiados ao poema de Luís Pimentel que expresa maxistralmente o noso sentimento:
Nestas frías paredes eu busco un cravo
pra colgar a miña soedade Outra vez, outra vez o terror!
Pimentel remata a súa conmovedora composición con un verso
patético, laiando a perda do que
para el é o máis esencial:
¡Dios mío, non volverei a ser poeta!
Despois dunha guerra en que
absolutamente todos, mesmo os
que se consideran vencedores –de
que?, nos preguntamos– xa non
somos, non podemos ser os mesmos. A guerra destrúe sempre,
aniquila, aínda que os ianquis se
apropien, contra todo dereito e
razón, de xeito ignominioso, de
xacementos petrolíferos que non
lles pertencen.
Outro poema de Luís Pimentel,
titulado Forasteiro, ten este comezo:
Canto terror levamos os homes!
Será o propio terror a causa
que move aos que teñen poder
para declarar guerras e perpetrar outras desgrazas? Coidarán
que ordenando matar inocentes
poden matar o terror do que eles
son portadores? Eses mandamais
están capacitados para gobernar
e dirixir os pobos? Con que dereito dispoñen da vida dos seus semellantes? Como non son eles os
que van loitar á primeira liña de
fogo? O máis urxente e necesario
de todo é crear unha cultura en
que non haxa guerras nin poida
habelas. Cómpre vencer e extirpar as guerras como se fixo con
algunhas enfermidades hoxe felizmente desaparecidas.
El Correo Gallego, Homes,
feitos e palabras, 06/04/2003
Manuel María le un manifesto na protesta de Nunca Máis Foto: A.F.
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
especial
19
20
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
Nas Praterías o Día da Patria de 1960: González Alegre, Iglesia Alvariño, Saleta, Manuel María, Franco Grande, Méndez Ferrín, Carlos Somozas e Villar del Río Foto: Arquivo familiar
‘poemas a compostela’,
o tributo a sANTIAGO de MM
EL CORREO GALLEGO PUBLICOU NO ANO 1993, E
REEDITOU EN 2004, OS VERSOS DO POETA Á CAPITAL
texto Alba Lago
S
obre Santiago de Compostela gravita unha
importante parte da produción poética galega, xa
desde a época medieval. O impacto vital, o espazo de amizades
e aprendizaxe que supuxo a capital galega para o escritor chairego, tamén achou no verso a súa
expresión, e moi concretamente
nun libro, Poemas a Compostela,
editado por EL CORREO GALLEGO en 1993, con deseño de Xurxo Fernández. Aquela presada
de poemas reeeditouse en 2004,
logo da súa morte, coma volume
inaugural da colección Poeta en
Compostela –do Grupo Correo
Gallego en colaboración co Concello de Santiago e a Asociación
de Escritores en Lingua Galega–.
No limiar desa publicación o propio poeta describe a peripecia
dunha edición interrompida durante anos.
“Estes poemas, agás dous –os
titulados Santiago de Compostela e As gárgolas de San Martiño
Pinario, pertencentes ós meus
poemarios Versos do lume e do
valagume e A luz resucitada– escribinos no ano 1952, cando estaba cumplindo o servicio militar e
descobrindo, dun xeito apaixoado, a Compostela. O grande pintor Carlos Maside iba facer as
ilustracións dos poemas. Cavilábamos en tirar unha edición numerada –non sabíamos onde nin
cómo– e cada un dos exemplares
levaría un dos debuxos orixinales
de Maside. Incluso lle pedín a un
persoeiro, de tristísima e noxenta
evolución ideolóxica, que escribira un prologuiño, do que hoxe
prescindo porque deshonraría a
humildade –e principalmente a
pureza– destes meus lonxanos de
amados versos de mocedade. Máis
tarde ofrencinlle, á desaparecida
editorial compostelana Porto, a
publicación deste pequeno poemario. Nen tan siquer me respostou. Polos anos sesenta a Editorial
Galaxia deume palabra de dar a
luz este libriño. E aínda hoxe es-
tou agardando. Dende o ano 1952
ós nosos días pasaron moitos invernos e cantaron moitos cucos
que non anunciaron nengunha
primaveira. Posiblemente estes
versos envelleceron demáis. Ese é
o destiño de todo o que vive. Con
todo, cando os releo, sinto latexar
en min, con forza, os anos idos da
propia mocedade e daquela Compostela, que era tamén a de Otero
Pedraio, Carlos Maside, Fermín
Bouza-Brei e dunha xuventude que hoxe xa deixou de se-la e
que, naquel tempo, comenzaba a
descubrir a Galicia con apaixoado fervor que, en moitos deles,
á votla dos anos, convertiuse en
abandono, frustación e, o que é
peor, en oportunismo. Outros seguimos, cos nosos vellos soños ó
lombo, na esperanzada agarda de
que un día teñen que florecer. Por
eso salen a luz estes meus vellos
versos, tan fonda e intimamente
vividos e escritos.
Monforte, moitos anos despois.
MANUEL MARÍA”
Témolle a Compostela porque fire
a miña dór de home crudelmente,
a miña carne de arxila cantadora,
a miña voz de chío apaixoado.
Eu son home. Sinxelamente home.
Non me lembro xa cando nacín.
Na néboa de Compostela estou empadroado.
Na lembranza da luz habito eu.
… e témolle a esa choiva largacía
que me cai na carne e na conciencia
con vontade de laio non laiado…
Compostela a metérseme nas veas
para escurecer co seu reflexo chumbo
o meu raio de luz tristurecido.
Eu home. Home tan só en Compostela
percurando un vieiro nas estrelas,
¡Un facho de luz con que alumarme,
con que matar eternamente o medo!
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
¿Onde, ónde, decidemo para sempre,
os lindeiros do home e da cidade?
Santiago de Compostela, metrópoli
dos outeiros de neve e cantería,
sínodo dos montes de silencio,
salterio dos ríos de soidade,
arquitectura da choiva e pedra-grá,
fantasmal santuario da saudade
no que comenzan e rematan
tódolos camiños do universo,
latexo da nosa vella tribu
xa cinza e soedade inapreixable,
inmensa bágoa manseliña,
pranto inmortal
na face verde e vella de Galicia.
¡Ouh Compostela, gran campana
tanguendo a defunto eternamente!
Compostela, alma dun povo que chora, sorrÍ
e que te ama.
Santiago de Compostela, noiva da morte,
nas túas rúas de pedra,
nos teus ceos de pedra,
no teu ser de pedra e lume,
no teu ollar de boi feito escultura,
no teu deus lonxano, fondamente perdido
aboiando no teu soño de séculos.
Compostela da morte, da choiva e dos pregos
sempre a buscar a Rosalía que cante as túas campanas,
a túa alma e os teus anxos inquedos.
Compostela, dime dos teus beizos:
¿por qué
me fas sentir como unha morte a túa saudade..?
21
22
especial
BIOGRAFÍAS,
ANTOLOXÍAS
E LIBROS
INFANTÍS
ARREDOR
DE MANUEL
MARÍA
Varios títulos
biográficos e
de divulgación
abordan a
figura do poeta
chairego
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
‘LABREGO CON
ALGO DE POETA’, DE
MERCEDES QUEIXAS
‘ANTOLOXÍA’, DE
DARÍO X. CABANA E
AMELIA OUTEIRO
‘VIDA, VERSOS
E REBELDÍA’, DE
VEIGA E LASTRA
n
E
E
A COLECCIÓN Letras Galegas, a editorial Galaxia
publica unha das principais achegas deste ano á
biografía do poeta chairego. Manuel
María. Labrego con algo de poeta,
da profesora e ensaísta Mercedes
Queixas Zas, afonda nas claves vitais e literarias do escritor, da man
dun relato áxil e sintético, pero con
importantes achegas sobre a personalidade do autor.
STA ANTOLOXÍA recolle unha mostra ampla da extensísima obra poética de Manuel
María e da variedade dos
seus temas e formas. Resultado dun
traballo de selección realizado por
Amelia Outeiro Portela e Darío Xohán Cabana, o libro, editado por Galaxia, complétase cun limiar escrito
polo propio poeta e académico Darío Xohán Cabana, que sintetiza a
obra do escritor.
STE LIBRO é un relato engaiolante da súa vida cotiá,
acompañado sempre da súa
dona, Saleta Goi, mais tamén é un fermoso percorrido polas
súas actividades como procurador,
libreiro, editor, xornalista... Son os
seus autores Manuel Veiga e Xosé
Lastras, con ilustracións de Nuria
Díaz. Publícao Edicións Xerais, na
colección Merlín, de Literatura Infantil e Xuvenil.
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016
‘MANUEL MARÍA
REENCONTRADO’ DE
XOSÉ LOIS GARCÍA
‘DO A AO Z CON
MANUEL MARÍA’,
EN URCO EDITORA
‘A VOZ DO VENTO’,
POESÍA E MÚSICA
DA MAN D’A MESA
‘A BERENGUELA’,
OPERETA DE
NANI GARCÍA
N
E
a
m
o libro MANUEL MARÍA
Reencontrado configúranse dous apartados que determinan varios temas
sobre o poeta. A primeira parte trata
sobre a presenza de Manuel María
na Ribeira Sacra. Na segunda parte
deste libro, reedítanse varios títulos
de achegas á obra deste “intelectual
de imprescindíbel reencontro”. Edítao o selo Toxosoutos e o seu autor é
Xosé Lois García.
n Do A ao Z con Manuel María, Xosé Lois García viaxa
polas letras do noso abecedario da man de vinte e tres
poemas que gardan referencias sobre a vida e a obra dun dos poetas
máis importantes dos últimos tempos. O autor acompaña a súa grandeza poética coas ilustracións de
Jaime Asensi e con información sobre as alusións ao escritor da Terra
Chá. Publícao Urco Editora.
Mesa pola Normalización
Lingüística publicou este
ano un libro-CD en homenaxe a Manuel María. O volume componse de once poemas do
escritor chairego, que xiran arredor
dunha das sús principais preocupacións literarias e mesmo vitais:
o idioma de Galicia. O libro contén
os versos do poeta, musicados por
Fran Amil e a tribo incomprensíbel
e con ilustracións de Jano.
23
ANUEL MARÍA sempre
entendeu o teatro como
un vehículo para falarlles aos cativos e cativas
do mundo. Á súa peza A Berenguela, Nani García sumoulle o seu talento musical en forma de opereta
para voz narrada e cuarteto de clarinetes, Miguelanxo Prado o deseño
de personaxes e ilustracións e María
Inés Cuadrado a súa voz. Publica o
librodisco a Editorial Galaxia.
24
especial
El Correo Gallego. MARTES 17 de MAIO de 2016