Inter Sedes. Vol. IX. (16-2008) 23-34. ISSN: 1409-4746 FLUCTUACIONES BIMENSUALES Y DECADALES EN LA PRECIPITACIÓN DE SAN JOSÉ, COSTA RICA Marvin E. Quesada Quesada* Peter R. Waylen** ,iVi«V\ÊÊÇÊ`iÊÃiÌiLÀiÊ`iÊÓääÇÊÊÊÊÊÊUÊÊÊÊÊÊ«ÀL>V\ÊÊÈÊ`iÊÕÊÊ`iÊÓään RESUMEN -iÊ >ViÊ ÕÊ >?ÃÃÊ `iÊ Ài}ÃÌÀÊ ÃÌÀVÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ `iÊ >Ê iÃÌ>VÊ iÌiÀ}V>Ê `iÊ ->Ê Ãj]Ê ÃÌ>Ê ,V>Ê `ÕÀ>ÌiÊ ÕÊ «iÀ`Ê `iÊ ViÌÊ µÕViÊ >Ã°Ê Ê>Ê`i>Ê`iÊLÌiiÀÊÕÊ>?ÃÃÊiÝ >ÕÃÌÛÊÃiÊ `Û`ÊiÊ«iÀ`ÊÕÛÃÊiÊÌÀiÃÊÃiÀiÃÊLiÃÕ>iÃÊ µÕiÊ VÕÞiÊ ÃÊ iÃiÃÊ `iÊ >ÞÕ]Ê Õ>}ÃÌÊ ÞÊ Ãi«ÌiLÀiVÌÕLÀiÊVÊiÊvÊ`iÊ`ÃÌ}ÕÀÊÃÊiÃiÃÊ ?ÃÊÕÛÃÃÊÊÃÊiÃiÃÊ?ÃÊ«À«iÃÃÊ>ÊÃÕvÀÀÊV>LÃ]ÊiVÌÀ?`ÃiʵÕiÊV>`>ÊÕÊ`iÊjÃÌÃÊÀi«ÀiÃiÌ>ÊÕÊÓnʯ]ÊÓ{ʯÊÞÊÕÊÎ{ʯÊ`iÊ>ÃÊÕÛ>ÃÊ«Ài`Ê >Õ>iÃ]Ê ÀiëiVÌÛ>iÌi°Ê ÃÊ «Ài`ÃÊ ?ÃÊ >ÌÃÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ ÃiÊ Ài«ÌiÊ >«ÀÝ>`>iÌiÊ V>`>ÊÊ ÈÊqÊÇÊ>ÃÊ`ÕÀ>ÌiÊiÊ«iÀ`Ê>ÌiÀÀÊ>Ê>ÊÀiViÃÊ `iÊ ÕÛ>ÃÊ `iÊ ÕÊ ÞÊ >}ÃÌÊ ­«iÀ`Ê >Ê VÕ>Ê ÃiÊ iÊ >>Ê ÛiÀ>î]Ê ÃÌÕ>VÊ µÕiÊ Ì>LjÊ ÃiÊ LÃiÀÛ>Ê iÊÊ>ÃÊÃiÀiÃÊ>Õ>iðÊ*ÀÊVÃ}ÕiÌi]ÊiÃÃÊ>ÕiÌÃÊ iÃÌ?Ê V>ÃÊ >ÕÃiÌiÃÊ `iÊ >ÃÊ ÃiÀiÃÊ LiÃÕ>iÃÊ `iÊ Õ>}ÃÌ°Ê V ÃÊ VÀiiÌÃÊ V>`>Ê ÈÊ ÇÊ >ÃÊ Ê ÃÊÛÃLiÃÊiÊ>ÃÊÃiÀiÃÊ`iÊÃi«ÌiLÀiVÌÕLÀiÊ`>`Ê iÊiÃÌÀiV ÊÛVÕÊVÊÊ "-Ê­Ê >Ê >Ê "ÃV>VÊ`iÊ-ÕÀ®°Ê>ÃÊvÕVÌÕ>ViÃÊiÃÌ>V>iÃÊ>Ê ÛiÊ`iÊ`jV>`>Ã]ÊÕiÃÌÀ>ÊV>LÃÊiÊiÊ«>ÌÀÊ`iÊ ÕÛ>ÃÊ>ÊViâÊ`iÊÃÊ>ÃÊ`iÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊ£Çä]Ê >ÃÊVÊ>ÊV>ÀÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊ£nä°ÊÃÃ]Ê>ÃÊ ÃiÀiÃÊiÃÌ>V>iÃÊÕiÃÌÀ>ÊÕÊV>LÊiÊiÊ«>ÌÀÊ `iÊ ÕÛ>ÃÊ >Ê «>ÀÌÀÊ `iÊ ££ÓÊ >ÃÌ>Ê ££ÇÊ ÞÊ iÊ £{{]Ê Ê VÕ>Ê >«>ÀiÌiiÌiÊ iÃÌ>Ê ÕÞÊ ÛVÕ>`Ê VÊ ÃÊ V>LÃÊ iÊ >ÃÊ Ìi«iÀ>ÌÕÀ>ÃÊ ÃÕ«iÀvV>iÃÊ `iÊ >ÀÊ ­/-®]Ê`>`ʵÕiÊjÃÌ>Ã]ÊÌ>ÌÊiÊiÊVj>ÊÌ?ÌVÊ ÀÌiÊ ­"/ ®Ê VÊ iÊ *>VvVÊ iVÕ>ÌÀ>Ê ­"*®Ê >Ê ÃÌÀ>`Ê ÌiiÀÊ Õ>Ê vÕiÀÌiÊ vÕiV>Ê ÃLÀiÊ >Ê vÕVÌÕ>ViÃÊiÃÌ>V>iÃÊ`iÊ>Ê«ÀiV«Ì>V°ÊÊ Palabras clave: ÕVÌÕ>ViÃÊiÃÌ>V>iÃ]Ê«ÀiV«Ì>V]Ê "-]ÊVj>ÊÌ?ÌVÊ/À«V>Ê ÀÌi]ÊVj>Ê*>VvV]Ê>?ÃÃÊ`iV>`>]Ê->ÊÃj]Ê ÃÌ>Ê,V>. IÊÊ *ÀviÃÀÊiÊ>Ê-i`iÊ`iÊ"VV`iÌiÊ`iÊ>Ê 1ÛiÀÃ`>`Ê`iÊ ÃÌ>Ê,V>Ê Ê Q>ÀÛ°µÕiÃ>`>JÕVÀ°>V°VÀR IIÊÊ *ÀviÃÀÊ iÊ >Ê 1ÛiÀÃÌÞÊ vÊ À`>]Ê >iÃÛi]ÊÀ`>]Ê°11°Ê Ê Q«ÀÜ>ÞiJ}i}°Õy°i`ÕR ABSTRACT / iÊ ÃÌÀV>Ê «ÀiV«Ì>ÌÊ ÀiVÀ`Ê vÊ Ì iÊ À>ÞÊ Ãi>ÃÊ Ê ->Ê ÃiÊ ÃÌ>Ê ,V>Ê `ÕÀ}Ê >Ê «iÀ`Ê vÊ iÊ Õ`Ài`Ê>`ÊvvÌiiÊÞi>ÀÃÊÃÊ>>Þâi`°ÊÊÀ`iÀÊ ÌÊ LÌ>Ê >Ê iÝ >ÕÃÌÛiÊ >>ÞÃÃÊ vÊ Ì ÃÊ «iÀ`]Ê Ì iÊ iÌÀiÊÀiVÀ`ÊÜ>ÃÊ`Û`i`ÊÊÌ ÀiiÊLÌ ÞÊÃiÀiÃÊ 24 Ü V ÊVÕ`iÊÌ iÊÌ ÃÊvÊ>ÞÕi]ÊÕÞÕ}ÕÃÌÊ >`Ê-i«ÌiLiÀ"VÌLiÀÊà Ü}ÊÌ iÊÀ>iÃÌÊÌ ÃÊÀÊÌ iÊÌ ÃÊÜÌ ÊÌ iÊÌÀ>Ãi>Ã>ÊÃÌÀ}iÃÌÊ V >}iÃ°Ê ÌÊ Ü>ÃÊ vÕ`Ê Ê Ì >ÌÊ i>V Ê iÊ vÊ Ì iÃiÊ Ài«ÀiÃiÌÃÊ ÓnÊ ¯]Ê Ó{Ê ¯Ê >`Ê Î{Ê ¯Ê vÊ Ì iÊ >ÛiÀ>}iÊ >Õ>Ê À>ÃÊ ÀiëiVÌÛiÞ°Ê / iÊ } iÃÌÊ >ÛiÀ>}iÃÊ vÊ «ÀiV«Ì>ÌÊ Ài«i>ÌÊ iÛiÀÞÊ ÈÊ Ê ÇÊ Þi>ÀÃÊ Ê >ÛiÀ>}iÊ `ÕÀ}ÊÌ iÊ«ÀiÛÕÃÊ«iÀ`ÊÌÊÌ iÊÀ>ÊÀiViÃÃÊvÊ ÕÞÊ>`ÊÕ}ÕÃÌÊ­«iÀ`ÊV>i`ÊÃ>ÊÃÕiÀ®]ÊÌ ÃÊ Ü>ÃÊ>ÃÊLÃiÀÛi`ÊÊÌ iÊ>Õ>ÊÃiÀiðÊ/ iÀivÀi]Ê Ì iÃiÊVÀi>ÃiÃÊ>ÀiÊ>ÃÌÊ>LÃiÌÊÊÌ iÊÌÜÌ Ê ÃiÀiÃÊ vÊ ÕÞÕ}ÕÃÌ°Ê ->ÀÞ]Ê Ì iÊ VÀi>ÃiÃÊ i>V ÊÈÊÊÇÊÞi>ÀÃÊ>ÀiÊÌÊÛiÀÞÊVi>ÀÊÊÌ iÊÃiÀiÃÊvÊ -i«ÌiLiÀ"VÌLiÀÊ LiV>ÕÃiÊ ÌÃÊ Ê ÌÊ -"Ê ­Ê >Ê >ÃÕÌ iÀÊ "ÃV>Ì®°Ê / iÊ Ãi>Ã>Ê vÕVÌÕ>ÌÃÊ >ÌÊ iÛiÊ vÊ `iV>`iÃ]Ê Ã ÜÊ V >}iÃÊ Ê «ÀiV«Ì>ÌÊ«>ÌÀÃÊ>ÌÊÌ iÊLi}}ÊvÊÌ iÊ£Çä]Ê >ÃÊ ÜiÊ >ÃÊ Ü iÊ ÌÊ Ü>ÃÊ ÃÌ>ÀÌi`Ê Ì iÊ `iV>`iÊ vÊ Ì iÊ £nä°ÊÃ]ÊÌ iÊÃi>Ã>ÊÃiÀiÃÊà ÜÊV >}iÃÊÊÌ iÊ À>v>Ê«>ÌÀÊvÀÊ££ÓÊÌÊ££ÇÊ>`Ê>ÃÊÊ£{{]Ê Ü V Ê >««>ÀiÌÞÊ ÃÊ VÃiÞÊ i`Ê ÌÊ Ì iÊ V >}iÃÊ Ê Ì iÊ Ãi>Ê ÃÕÀv>ViÊ Ìi«iÀ>ÌÕÀiÃÊ ­--/®]Ê ÃViÊ Ì iÃiÊ iÃ]Ê Ê LÌ Ê Ê Ì iÊ ÀÌ Ê Ì>ÌVÊ "Vi>Ê >`Ê Ì iÊ µÕ>ÌÀ>Ê *>VvVÊ >ÛiÊ Ã ÜÊ ÌÊ >ÛiÊ >Ê ÃÌÀ}Ê vÕiViÊ Ê Ì iÊ Ãi>Ã>Ê vÕVÌÕ>ÌÃÊ vÊ Ì iÊ«ÀiV«Ì>Ì° Key words:Ê Ãi>Ã>Ê vÕVÌÕ>ÌÃ]Ê «ÀiV«Ì>Ì]Ê "-]Ê /À«V>Ê ÀÌ Ê Ì>ÌVÊ "Vi>]Ê «>VvVÊ Vi>]Ê`iV>`>Ê>>ÞÃÃ]Ê->ÊÃi]Ê ÃÌ>Ê,V>° Inter Sedes. Vol. IX. (16-2008) 23-34. ISSN: 1409-4746 Marvin E. Quesada Quesada & Peter R. Waylen 1. Introducción ->Ê Ãj]Ê ÃÌ>Ê ,V>]Ê ÀiÛÃÌiÊ V>À>VÌiÀÃÌV>ÃÊiÃiV>iÃÊ`iÃ`iÊiÊ«ÕÌÊ`iÊÛÃÌ>Ê V>Ì}VÊ «>À>Ê ÃÕÊ iÃÌÕ`°Ê ÃÌÊ «ÀÊ VÕ>ÌÊ >Ê ÛiÊ V>Ê ÃiÊ ÕLV>Ê ÃLÀiÊ Õ>Ê `i«ÀiÃÊÌiVÌV>Ê>«>]Ê>ÊÕ>Ê>ÌÌÕ`Ê «Ài`Ê `iÊ £äääÊ °Ã°°]Ê VÊ >Ê «ÀiÃiV>Ê `iÊ V>Ã]Ê À`i>`>Ê `iÊ ViÀÀÃÊ `iÊ `ÛiÀÃ>Ê>ÌÌÕ`ÊÞÊVÊÛ>ÀÃÊÀÃʵÕiÊÛ>À>Ê >«>iÌiÊiÊVÕ>ÌÊ>ÊÃÕÃÊiÝÌiÃiÃ]Ê VÊ`ÛiÀÃ>ÃÊÀÀi}Õ>À`>`iÃÊÌ«}À?vV>ÃÊ «À`ÕVÌÊ `iÊ `V >Ê `iÃ`>`Ê `iÊ `Ài>i°Ê ->ÀiÌi]Ê>ÊÛiÊÀi}>Ê>ÊVv}ÕÀ>VÊ ÞÊ ÀiÌ>VÊ `iÊ >Ê i>Ê VÃÌiÀ>]Ê >Ê >}ÃÌ>Ê v>>Ê `iÊ ÌiÀÀ>Ê µÕiÊ VvÀ>Ê iÊ ÃÌÊ ViÌÀ>iÀV>Ê ÞÊ «ÀÊ i`iÊ >Ê Û>ÀÃÊÃÃÌi>ÃÊ`iÊÛiÌÃʵÕiÊvÕÞiÊiÊ vÀ>ÊiÃÌ>V>ÊÃLÀiÊ->ÊÃjÊÕi}>ÊÕÊ «>«iÊÕÞÊ«ÀÌ>ÌiÊiÊ>Ê`ÃÌÀLÕVÊ ÞÊiÊ>ÊÛ>À>VÊiÊ>Ê«ÀiV«Ì>V° Ê iÝÌiÃÊ Ài}ÃÌÀÊ ÃÌÀVÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ iÊ >Ê iÃÌ>VÊ iÌiÀ}V>Ê `iÊ ->Ê Ãj]Ê µÕiÊ >Ê }À>`Ê >V«>ÀÊ iÊ ÃÌÌÕÌÊ iÌiÀ}VÊ >V>Ê `iÊ ÃÌ>Ê ,V>Ê ­ ,®]Ê iÃÊ ÃÕ>iÌiÊ Û>ÃÊ «>À>Ê >ViÀÊ ÕÊ iÃÌÕ`Ê V>Ì}V]Ê Ãi`Ê ÕÊ `iÊ ÃÊ ?ÃÊ iÝÌiÃÃÊ >Ê ÛiÊ iÌÀ>iÀV>°Ê V ÃÊ Ài}ÃÌÀÃÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ >Ê VÌÀLÕ`Ê >Ê >Ê Ài>â>VÊ `iÊ Û>À>ÃÊ ÛiÃÌ}>ViÃÊ `iÊ V>À?VÌiÀÊV?ÌV]Ê­«ÀÊii«\Ê,}iÀÃ]Ê £nnÆÊ >ÃÌiÀ>Ì ]Ê £ÇÈ]Ê £Çn]Ê £n{ÆÊ 7>ÞiÊet al]Ê£ÈÆÊ>}>>ÊÞÊÌÀÃ]Ê£ÆÊ vi`Ê ÞÊ v>À]Ê £ÆÊ >]Ê ÓäääÆÊ >`ÀÊ ÞÊ ÌÀÃ]Ê ÓääÈ®°Ê Ê >Ê >ÞÀ>Ê `iÊ ÃÊ «>ÃiÃÊ `iÊ ÌiÀViÀÊ Õ`Ê iÃÊ `vVÊ iVÌÀ>ÀÊiÃÌ>ViÃÊiÌiÀ}V>ÃÊVÊ LÕiÃÊÞÊiÝÌiÃÃÊÀi}ÃÌÀÃ]Ê`>`>Ê>ÊiÃV>Ã>Ê`ëL`>`Ê`iÊÀiVÕÀÃÃÊiVVÃÊ «>À>Ê >Ê ÀiViVVÊ `iÊ ÃÊ `>ÌÃ°Ê *ÀÊ Ê Ì>Ì]Ê >Ê iÃÌ>VÊ iÌiÀ}V>Ê `iÊ ->Ê Ãj]Ê ÀiÛÃÌiÊ V>À>VÌiÀÃÌV>ÃÊ `i>ÃÊ «>À>Ê iÛ>ÀÊ>ÊV>LÊÕÊiÃÌÕ`]ÊÌ>ÌÊLiÃÕ>Ê Fluctuaciones bimensuales y decadales en la precipitación de San José, Costa Rica VÊ `iV>`>Ê iÊ >Ê `ÃÌÀLÕVÊ `iÊ >Ê «ÀiV«Ì>V°Ê *ÀÊ Ê Ì>Ì]Ê iÊ iÃÌ>Ê ÛiÃÌ}>VÊ ÃiÊ «ÀiÌi`iÊ `iÌiVÌ>ÀÊ «ÃLiÃÊ V>LÃÊ iÃÌ>V>iÃÊiÌÀiÊ>ÃÊ`jV>`>ÃÊiÊÌ`ÊiÊ Ài}ÃÌÀÊ ÃÌÀVÊ`iÊ«ÀiV«Ì>VÊ`iÊ->Ê Ãj°Ê ÃÊ «iÀ>ÌÛÊ VÃ`iÀ>ÀÊ >ÃÊ Û>À>ViÃÊ iÊ ÃÊ «iÀ`ÃÊ `iÊ «ÀiV«Ì>V]Ê Ì>ÌÊ >Õ>iÃÊ VÊ iÃÌ>V>iÃÊ `iÊ ->Ê ÃjÊÞÊ>ÃÊ«ÃLiÃÊV>ÕÃ>ð ÃÊÃ>L`ʵÕiÊ ÃÌ>Ê,V>ÊiÃÌ?ÊvÕiV>`>Ê«ÀÊÃÊV>LÃÊiÊ>ÃÊÌi«iÀ>ÌÕÀ>ÃÊ ÃÕ«iÀvV>iÃÊ `iÊ ÃÊ Vj>ÃÊ Ì?ÌVÊ /À«V>Ê ÀÌiÊ ÞÊ *>VvVÊ iVÕ>ÌÀ>Ê ­vi`Ê ÞÊ v>À]Ê £ÆÊ >}>>Ê y otros]Ê £ÆÊ 7>ÞiÊ ÞÊ +ÕiÃ>`>]Ê ÓääÓ®°Ê 6>ÀÃÊ `iÊiÃÌÃÊiÃÌÕ`ÃÊÕÌâ>Ê>à /- ÞÊÌÀÃÊ iÊ V>«Ê `iÊ «ÀiÃÊ >ÌÃvjÀVÊ ­ *®°Ê *ÀÊ VÃ}ÕiÌi]Ê >}ÕÃÊ ÛiÃÌ}>`ÀiÃÊ ­>ÃÌiÀ>Ì ]Ê £ÇÈ]£ÇnÆÊ ,«iiÜÃÊ >`Ê >«iÀÌ]Ê £nÇÆÊ vi`Ê ÞÊ v>À]Ê £ÆÊ >Ê et al, 2000) VÃ`iÀ>Ê µÕiÊ ÃÊ V>LÃÊ iÊ >ÃÊ Ìi«iÀ>ÌÕÀ>ÃÊ `iÊ ÃÊ Vj>ÃÊ ÃiÊ `iLiÊ >Ê >ÃÊ >Ì>ÃÊ «ÀiÃiÃÊ `iÊ Ì?ÌVÊ ÀÌiÊ ÞÊ iÊ iÊ *>VvVÊ >Ê iÛiÌÊ `iÊ Ê Ê Ê >Ê >Ê ­ "-®. ÃÌÃÊ V>LÃÊ «Õi`iÊ Ài«iÀVÕÌÀÊ >Ê ÛiÊ `iÊ >VÀÊ iÃV>>Ê ­ÃiV>ÃÊ iÊ À>î]Ê iÃÊ iÃV>>Ê ­ÌiÃ>ÃÊ ÕÛ>ÃÊ iÊ *iÀÖ®Ê ÞÊ VÀÊ iÃV>>Ê ­ÃiµÕ>ÃÊ iÊ >}ÕÃÊ ÃiVÌÀiÃÊ `iÊ Õ>>V>ÃÌi®]Ê Ê VÕ>Ê Ì>LjÊ `i«i`iÊ `iÊ v>VÌÀiÃÊ }i}À?vVÃ]Ê Ì>iÃÊ VÊ iÊ ÀiiÛi]Ê >ÃÊ >Ã>ÃÊ `iÊ >}Õ>]Ê >Ê >ÌÌÕ`]Ê >Ê iÝ«ÃV]Ê>ÊÃÌV`>`]ÊiÌÀiÊÌÀÃ°Ê >`>Ê >Ê ÕLV>VÊ ÃÌV>Ê `iÊ ÃÌ>Ê ,V>ÊÞÊ>Ê«iÃ>ÀÊ`iʵÕiÊ->ÊÃjÊÃiÊV>â>Ê iÊ iÊ ViÌÀÊ `iÊ «>Ã]Ê iÃÌ?Ê vÕiV>`Ê «ÀÊ«>ÌÀiÃÊ`iÊVÀVÕ>VʵÕiÊ}ÀiÃ>Ê Ì>ÌÊ«ÀÊiÊ >ÀLiÊVÊ«ÀÊiÊ*>VvV]Ê Ì>ÌÊ `iÊ >Ã>ÃÊ `iÊ >ÀiÊ >Õ>iÃÊ VÊ iÃÌ>V>iðÊÊ«>ÀÌiÊ`iÊ>ÃÊvÕVÌÕ>ViÃÊ µÕiÊÃiÊ`>ÊiÊÃÊvÕÃÊ>Õ>iÃÊÞÊiÃÌ>V>iÃÊ ­7>ÞiÊ et al, £È®]Ê «ÃLiiÌiÊ Ì>LjÊiÝÃÌiÊV>LÃÊ`iV>`>iÃÊiÊ>Ê 25 «ÀiV«Ì>V]Ê`iÊ> Ê>Ê«ÀÌ>V>Ê`iÊÃÕÊ iÃÌÕ`ÊÞÊÃLÀiÊÌ`]ÊÃÊÃiÊVÃ`iÀ>ʵÕiÊ ÃÊ«VÃÊÃÊiÃÌÕ`ÃʵÕiÊiÝÃÌiÊ>ÊiÃÌiÊ ÛiÊiÊiÊ?LÌÊ>Ì>iÀV>° Ê Vj>Ê Ì?ÌVÊ /À«V>Ê ÀÌiÊ ­"/ ®Ê >Ê iVÌÀ>ÀÃiÊ >Ê Õ>Ê >ÌÌÕ`Ê ÃÕ«iÀÀÊ >Ê ÃÊ Óäc Ê ÃiÊ V>À>VÌiÀâ>Ê «ÀÊ «ÀiÃiÌ>ÀÊ ÕÊ ivÀ>iÌÊ `iÊ >ÃÊ >}Õ>ÃÊ `ÕÀ>ÌiÊiÊÛiÀÊ`iÊ iÃviÀÊÀÌiÊ ÞÊÃiÊ>ÌiiÊ`ÕÀ>ÌiÊ«>ÀÌiÊ`iÊ>Ê«À>ÛiÀ>]Ê iÊ ÀiÃÌÊ `iÊ >ÃÊ iÃÌ>ViÃ]Ê >ÃÊ >}Õ>ÃÊ ÃiÊ>ÌiiÊV?`>ðÊ>ÃÊ>}Õ>ÃÊvÀ>ÃÊÃÊ >µÕi>ÃÊ µÕiÊ ÃÊ vÕiV>`>ÃÊ «ÀÊ >ÃÊ VÀÀiÌiÃÊ vÀ>ÃÊ «ÀÛiiÌiÃÊ `iÊ «Ê ÀÌiÊÞÊ>ÃÊV?`>Ã]Ê>µÕi>ÃÊVÀÀiÌiÃʵÕiÊ ÛiiÊ `iÊ vÊ `iÊ jÝV°Ê -Ê iL>À}]Ê `ÕÀ>ÌiÊ ViÀÌÃÊ >ÃÊ >ÃÊ V`ViÃÊ V>L>Ê iÊ VÕÃÊ «`À>Ê >ÌiiÀÃiÊ «ÀÊ >}ÕÃÊ >Ã]Ê Þ>Ê Ãi>Ê vÀ>ÃÊ Ê V?`>ÃÊ ­>ÃÌiÀ>Ì ]Ê £ÇÈ®°Ê Ê Ì>Ì]Ê >ÃÊ >}Õ>ÃÊ `iÊ *>VvVÊ VÕ>ÌÀ>Ê ÕiÃÌÀ>Ê Õ>Ê Ãi>Ê VÌÀ>À>Ê `iÃ`iÊ iÊ «ÕÌÊ `iÊ ÛÃÌ>Ê iÃÌ>V>]Ê iÃÊ «ÀiVÃ>iÌiÊ `ÕÀ>ÌiÊ iÊ ÛiÀ>Ê`iÊ iÃviÀÊÃÕÀÊVÕ>`Ê}À>Ê VÀiiÌ>ÀÊ>ÊÌi«iÀ>ÌÕÀ>Ê`iÊ>ÃÊ>}Õ>Ã°Ê ÃÌ>ÃÊ Ìi«iÀ>ÌÕÀ>ÃÊ V?`>ÃÊ ÃiÊ >ÌiiÊ «ÀÊÛ>ÀÃÊiÃiÃÊiÊVÕÃÊiÊ>}ÕÃÊ>ÃÊ ÃiÊ >Ê>Ìi`Ê«ÀÊViÀV>Ê`iÊ`iVV Ê iÃiÃÊ ­ >Ûi`iÃ]Ê £n{®°Ê *>ÀiViÀ>Ê µÕiÊ iÝÃÌiÊ ÕÊ iviVÌÊ ÃÃÌ?ÌVÊ iÌÀiÊ >LÃÊ Vj>Ã]ÊVÕ>`ÊiÊiÊ*>VvVÊVÕ>ÌÀ>Ê ÃiÊ >viÃÌ>Ê /-Ê ÃÕ«iÀÀiÃÊ >Ê «Ài`]Ê iÊ iÊ Vj>Ê Ì?ÌVÊ /À«V>Ê ÀÌiÊ iÃÌ?Ê VÕÀÀi`Ê /-Ê viÀÀiÃÊ >Ê «Ài`°Ê ÃÌ>Ê V`VÊ >ÌÃvjÀV>Ê «`À>Ê vÕÀÊ iÊ >Ê iÀ>Ê `iÊ >ÃÊ ÕÛ>ÃÊ `ÕÀ>ÌiÊ >Ê j«V>Ê Öi`>Ê iÊ >Ê ÛiÀÌiÌiÊ *>VvV>Ê `iÊ ÃÌ>Ê ,V>]Ê «ÀiVÃ>iÌiÊ ``iÊ ÃiÊ ÕLV>Ê >Ê VÕ`>`Ê `iÊ ->Ê Ãj°Ê ->ÀiÌi]Ê «`À>Ê iÃÌ>ÀÊ VÕÀÀi`Ê iÀ>ÃÊiÊ>Ê«ÀiV«Ì>VʵÕiÊÃÊ?ÃÊ >ÀV>`>Ê `ÕÀ>ÌiÊ ViÀÌ>ÃÊ `jV>`>Ã°Ê *ÀÊ i]Ê Û>ÀÃÊ ÛiÃÌ}>`ÀiÃÊ >Ê ÃÕ}iÀ`Ê µÕiÊ >ÃÊ Ìi«iÀ>ÌÕÀ>ÃÊ ÃÕ«iÀvV>iÃÊ `iÊ >ÃÊ Inter Sedes. Vol. IX. (16-2008) 23-34. ISSN: 1409-4746 26 Marvin E. Quesada Quesada & Peter R. Waylen `iÊÌ>>ðÊ*ÀÊiÊ>`Ê ÀÌiÊÃiÊÕLV>Ê >Ê ÃiVVÊ Ì>Ã>Ê `i>`>Ê À`iÀ>Ê 6V?V>Ê iÌÀ>]Ê >Ê -ÕÀÊ >Ê ÃiVVÊ`iÊ>Ê À`iÀ>Ê`iÊ/>>>V>]Ê>Ê ÃÌiÊÃÊ iÀÀÃÊ`iÊ>Ê >À«ÌiÀ>ÊÞÊ«ÀÊiÊ "iÃÌiÊ iÃÌ?Ê ?ÃÊ >LiÀÌ>Ê >V>Ê iÊ "Vj>Ê *>VvV]Ê >ÕµÕiÊ iÊ Õ>Ê «>ÀÌiÊ `iÊ iÃÌiÊ v>V]Ê ÃiÊ iVÕiÌÀ>Ê >ÃÊ iÃÌÀL>ViÃÊ `iÊÃÊ iÀÀÃÊ`iÊ}Õ>V>Ìi°Ê-ÕÊÕLV>VÊ `iÌÀÊ`iÊ>Ê6iÀÌiÌiÊ*>VvV>ÊiÊ`>Ê>ÖÊ ?ÃÊ ÀiiÛ>V>Ê «ÀÊ iÊ iV Ê `iÊ µÕiÊ iÃÊ Ã>L`Ê µÕiÊ >ÃÊ Ãi>iÃÊ `iÊ iÛiÌÊ "-Ê ­Ê >Ê >"ÃV>VÊ`iÊ-ÕÀ®ÊÃÊ ÕÞÊ >ÀV>`ÃÊ iÊ iÃÌ>Ê Ài}Ê `iÊ «>ÃÊ ­7>ÞiÊ ÞÊ ÌÀÃ]Ê £È®Ê VÊ ÃiÊ «Õi`iÊ >«ÀiV>ÀÊiÊ>Ê}ÕÀ>Ê£° >}Õ>ÃÊiÊÌ?ÌVÊ/À«V>Ê ÀÌiÊ«Õi`iÊ >«vV>ÀÊ Ê `ÃÕÀÊ `V >Ê ÀiëÕiÃÌ>Ê `iÊiÛiÌÊ "-Ê­6>À}>ÃÊÞÊ/ÀiÃ]Ê£{ÆÊ >}>>Ê y otros]Ê £ÆÊ vi`Ê ÞÊ v>ÀÊ ­£®]Ê >Ê y otros]Ê Óäää]Ê 7>ÞiÊ ÞÊ +ÕiÃ>`>]ÊÓääÓ®°Ê *ÀÊ VÃ}ÕiÌi]Ê iÊ iÃÌiÊ iÃÌÕ`Ê ÃiÊ «ÀiÌi`iÊ iÝ>>ÀÊ Ì`Ê iÊ Ài}ÃÌÀÊ ÃÌÀVÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ `iÊ >Ê iÃÌ>VÊ V>Ì}V>Ê ÕLV>`>Ê iÊ iÊ ÃÌÌÕÌÊ iÌiÀ}VÊ >V>Ê `iÊ ÃÌ>Ê ,V>Ê iÊ->ÊÃj°ÊÊÛÃÌ>Ê`iʵÕiÊiÃÊÕÊÀi}ÃÌÀÊ ÃÌÀVÊ ÕÞÊ >À}Ê ­ÃÕ«iÀÀÊ >Ê ViÊ >î]Ê iÃÊ «ÃLiÊ >>â>ÀÊ Ê Ã>iÌiÊ vÕVÌÕ>ViÃÊ LiÃÕ>iÃÊ ÃÊ µÕiÊ Ì>LjÊ`iV>`>iÃ°Ê 2. Ubicación 3. Registro y periodo en estudio >ÊiÃÌ>VÊV>Ì}V>Ê`iÊ->ÊÃj]Ê ÃiÊÕLV>Ê>ÊÕ>Ê>ÌÌÕ`Ê`iÊ££ÇÓʰð°°]Ê>Ê Õ>Ê >ÌÌÕ`Ê ÀÌiÊ `iÊ cÊ xÈ½Ê ää»Ê ÞÊ >Ê Õ>Ê }ÌÕ`Ê "iÃÌiÊ `iÊ n{cÊ äx½Ê än»°Ê iÃ`iÊ iÊ «ÕÌÊ `iÊ ÛÃÌ>Ê Ài}>Ê ÃÕÊ ÕLV>VÊ iÃÊ iÊ >Ê i«ÀiÃÊ /iVÌV>Ê iÌÀ>Ê `iÊ ÃÌ>Ê,V>]Ê>ÊVÕ>ÊÃiÊiVÕiÌÀ>ÊÀ`i>`>Ê >ÃÊLÃiÀÛ>ViÃÊ ÃÌÀV>ÃÊ`iÊ«ÀiV«Ì>VÊ`iÊ->ÊÃjÊ>L>ÀV>ÊÕÊ«iÀ`Ê µÕiÊ Û>Ê `iÃ`iÊ £nÈÈÊ >Ê Óäää°Ê Ê ÃÌÌÕÌÊ iÌiÀ}VÊ >V>Ê `iÊ ÃÌ>Ê ,V>Ê «ÕLVÊ Õ>Ê iÀ>Ê `iÊ `>ÌÃÊ µÕiÊ Û>Ê `iÃ`iÊ £nn£Ê >ÃÌ>Ê £nnÊ ­ÃÌÌÕÌÊ 85º 84º 83º Nicaragua 11º Mar Caribe San Ramón Cord illera Ce ntra l 10º San José C ordil lera de Tala man ca Panamá Océano Pacífico 9º 40 8º 0 0 a 999 m 1000 a 1999 m 2000 a 2999 m > 3000 m 40 80 120 180 km Escala 1:3.000.000 }ÕÀ>Ê£°Ê1LV>VÊ`iÊ->ÊÃjÊ`iÌÀÊ`iÊ>Êi«ÀiÃÊ/iVÌV>Ê iÌÀ>° Inter Sedes. Vol. IX. (16-2008) 23-34. ISSN: 1409-4746 Fluctuaciones bimensuales y decadales en la precipitación de San José, Costa Rica iÌiÀ}VÊ >V>]Ê £nn®Ê >Ê vÀ>VÊ`iÊÃÊ>ÃÊÀiÃÌ>ÌiÃÊ­£nÓäää®Ê ÃiÊ >`µÕÀÊ `ÀiVÌ>iÌiÊ `iÊ >ÃÊ L>ÃiÃÊ `iÊ `>ÌÃÊ µÕiÊ VÕiÌ>Ê `V Ê ÃÌÌÕÌ°Ê Ê iÝÃÌiÊ Ài}ÃÌÀÃÊ `iÊ `>ÌÃÊ `iÃ`iÊ iÊ >Ê £nn£Ê >ÃÌ>Ê £nnn°Ê *ÀÊ VÃ}ÕiÌi]Ê >Ê ÛiÃÌ}>VÊ >L>ÀV>Ê `iÃ`iÊ £nnÊ >ÃÌ>Ê iÊ >Ê Óäää]Ê «>À>Ê ÌiiÀÊ Õ>Ê VÌÕ`>`Ê ÞÊ «`iÀÊ >ViÀÊV«>À>ViÃÊLiÃÕ>iÃÊ ÞÊ`iV>`>ið 4. Métodos Probabilidad de excedencia ÊÀi}ÃÌÀÊ ÃÌÀVÊ`iÊ`>ÌÃÊ`iÊ«ÀiV«Ì>VÊÃiÊiÊ>«VÊ>Ê«ÀÕiL>Ê`iÊÀ>`>`Ê`vV>`>Ê`iÊ}ÀÛ-ÀÛ]Ê «ÀÕiL>Ê`iÊiÀÊ>ÕÃÌiÊ­ivÀÃ]Ê£ÈÇ®Ê >Ê ÕÊ ä°ÓäÊ `iÊ Vv>â>Ê VÊ iÊ LiÌÛÊ `iÊ â>ÀÊ >Ê «ÃL`>`Ê `iÊ ViÌiÀÊ iÀÀÀÊÌ«Ê°Ê ÊjÃÌ>ÊÃiÊ«ÀÕiL>Ê>Ê «ÌiÃÃÊÕ>Ê`iʵÕiÊÊ >ÞÊ`viÀiV>ÊÃ}vV>ÌÛ>ÊiÌÀiÊÃÊÛ>ÀiÃÊ`iÊ>Ê`ÃÌÀLÕVÊ >ÕÃÌ>`ÃÊ ÞÊ ÃÊ LÃiÀÛ>`Ã°Ê -iÊ Ài>âÊ Ì>LjÊÕÊ>?ÃÃÊ`iÊVÀÀi>VÊiÌÀiÊ >Ê«ÀiV«Ì>VÊiÃÕ>Ê`iÊ->ÊÃjÊÞÊÃÊ Û>ÀiÃÊ `iÊ `ViÊ `iÊ "ÃV>VÊ `iÊ -ÕÀÊ ­"-®]ÊÃÊVÕ>iÃÊ«iÀÌiÀÊ>>â>ÀÊ>ÃÊ «ÃLiÃÊ ÌiiViÝiÃÊ iÝÃÌiÌiÃÊ iÌÀiÊ ÃÊV>LÃÊiÊ>Ê«ÀiÃÊ>ÌÃvjÀV>ÊiÊ 99.9 99 90 70 50 30 10 1 0.1 99.9 99 90 70 50 30 10 1 0.1 Mayo y Junio 0 250 500 750 1000 1250 Setiembre y Octubre 0 250 500 750 1000 1250 27 iÊ "Vj>Ê *>VvVÊ VÕ>ÌÀ>Ê ÞÊ >Ê «ÀiV«Ì>VÊ iÊ ->Ê ÃjÊ VÊ ÕÊ ÛiÊ `iÊ Vv>â>Ê`iÊä°äxÊ­Li]Ê£Çx®° *ÀÊÖÌ]ÊÃiÊ>«VÊ>Ê«ÀÕiL>Ê>Ê 7 ÌiÞÊ «>À>Ê `iÌiVÌ>ÀÊ `viÀiV>ÃÊ iÃÌ>`ÃÌV>ÃÊÃ}vV>ÌÛ>ÃÊiÌÀiÊ>ÃÊÃiÀiÃÊÌi«À>iÃÊ `iÊ «ÀiV«Ì>V]Ê «>À>Ê iÊ ÃiÊ i«i>ÀÊÃiÀiÃÊ`iÊ`iâÊ>ðÊ-iÊÕÌâÊ Õ>Ê «ÌiÃÃÊ Õ>Ê µÕiÊ >ÃÕiÊ µÕiÊ >ÃÊ LÃiÀÛ>ViÃÊ iÊ `jV>`>ÃÊ «ÀÝ>ÃÊ Ê ÃÊ Ã}vV>ÌÛ>iÌiÊ `viÀiÌiÃÊ `iÊ >Ê `jV>`>ÊiÊ>?ÃðÊÃÌ>ÃÊ«ÀÕiL>ÃÊÃiÊ ViÀÊVÊÕÊÛiÊ`iÊVv>â>Ê`iÊxʯÊÞÊ VÊ`ÃÊV>ð 5. Fluctuaciones estacionales en la precipitación Ê>Êv}ÕÀ>ÊÓÊÃiÊÕiÃÌÀ>Ê>ÃÊ`ÃÌÀLÕViÃÊ LiÃÕ>iÃÊ ÞÊ >Õ>iÃÊ `iÊ ÃÊ ÌÌ>iÃÊ`iÊ«ÀiV«Ì>V]Ê>ÃÊVÕ>iÃÊÃiÊ>ÕÃÌ>Ê >Ê Õ>Ê `ÃÌÀLÕVÊ `iÊ «ÀL>L`>`Ê À>°Ê Ê >«V>ÀÊ >Ê «ÀÕiL>Ê `vV>`>Ê `iÊÕ>ÊÕiÃÌÀ>Ê`iÊ}ÀÛ-ÀÛÊ ­ ÀÕÌV iÀ]Ê £Çx®Ê >Ê ÕÊ ÛiÊ `iÊ ä°ÓäÊ `iÊ Vv>â>Ê ÃiÊ ÛiÊ µÕiÊ >Ê «ÌiÃÃÊ Õ>Ê Ê `V>Ê Õ>Ê `viÀiV>Ê Ã}vV>ÌÛ>Ê iÌÀiÊ ÃÊ Û>ÀiÃÊ `iÊ >Ê `ÃÌÀLÕV]Ê Ì>ÌÊ >ÕÃÌ>`ÃÊVÊÃÊLÃiÀÛ>`ðÊiÊiÃÌ>ÊvÀ>Ê 99.9 99 90 70 50 30 10 1 0.1 99.9 99 90 70 50 30 10 1 0.1 Julio y Agosto 0 250 500 750 1000 1250 Anual Observado Distribución Normal 0 1000 2000 3000 4000 Precipitación total (mm) }ÕÀ>ÊÓ°ÊÕÃÌiÊ>ÊÕ>Ê`ÃÌÀLÕVÊÀ>ÊiÊ>ÃÊ`ÃÌÀLÕViÃÊLiÃÕ>iÃÊÞÊ>Õ>iÃÊ`iÊÃÊÌÌ>iÃÊ`iÊ «ÀiV«Ì>VÊ`iÊ->ÊÃj° Inter Sedes. Vol. IX. (16-2008) 23-34. ISSN: 1409-4746 28 Marvin E. Quesada Quesada & Peter R. Waylen ÞÊ >«iÀÌ]Ê £nÆÊ 7>ÞiÊ ÞÊ ÌÀÃ]Ê £ÈÆÊ vi`Ê ÞÊ v>À]Ê £ÆÊ >Ê ÞÊ ÌÀÃ]Ê Óäää®°ÊÊi«i>ÀÊiÊ`ViÊ`iÊ"ÃV>VÊ `iÊ -ÕÀÊ `iÃ`iÊ £nnÊ >ÃÌ>Ê ÓäääÊ ­ "]Ê ÌÌ«ÉÜÜÜ°V°>>°}ÛÉ`>Ì>É`Viî]Ê iÊ VÕ>Ê iÃÊ ÕÊ `V>`ÀÊ `iÊ >Ê >VÌÛ`>`Ê `iÊ "-Ê iÝ«ÀiÃ>`Ê iÊ >Ê }À?vV>Ê `iÊ `iÃ`>`ÊiëiVÌÀ>Ê­-Ì>ÌÃvÌÊV]Ê£x®]ÊÃiÊ iVÌÀʵÕiÊ >ÞÊ`ÃÊ?ÝÃÊ`iÊÎÊ>Ê{ÊÞÊ `iÊÈÊ>ÊÇÊ>Ã°Ê >Êv}ÕÀ>ÊÎÊÕiÃÌÀ>ÊV«ÀÌ>iÌÃÊ Ã>ÀiÃÊ «>À>Ê V>`>Ê Õ>Ê `iÊ >ÃÊ ÃiÀiÃÊ `iÊ «ÀiV«Ì>V]Ê >ÃÊ VÕ>iÃÊ ÕiÃÌÀ>Ê «VÃÊ >«ÀÝ>`>iÌiÊ iÊ ÃÊ ÃÃÊ «iÀ`Ã]Ê>ÕµÕiÊÃÕÊÀiiÛ>V>Ê«>ÀiViÀ>ÊÛ>À>ÀÊ `V >Ê «ÌiÃÃÊ ÃiÊ «`À>Ê ÀiV >â>ÀÊ >Ê VÃ`iÀ>ÀÊ ÃÊ ÌÌ>iÃÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ LiÃÕ>iÃÊiÊÃÊiÃiÃÊ`iÊÕ>}ÃÌÊ ÞÊ Ãi«ÌiLÀiVÌÕLÀi°Ê -Ê iL>À}]Ê >Ê V>Ê`iÊ>Ê`ÃÌÀLÕVÊÃiÊ`iÃÛ>]Ê«>ÀÌVÕ>ÀiÌi]Ê `iÊ «>ÌÀÊ iëiÀ>`Ê `iÊ >Ê `ÃÌÀLÕVÊÀ>Ê­7>ÞiÊÞÊÌÀÃ]Ê£{®° ÃÊ VV`Ê iÊ iÊ i`Ê ViÌvVÊ `iÊ ÃÊ V>Ì}ÃÊ ÞÊ iÌiÀ}ÃÊ µÕiÊ >Ê v>ÃiÊ V?`>Ê `iÊ "-Ê «À`ÕViÊ V`ViÃÊ iÃÊ ÕÛÃ>ÃÊ µÕiÊ iÊ «Ài`Ê >ÊÊ>À}Ê`iÊ>ÊVÃÌ>Ê«>VvV>Ê`iÊjÀV>Ê iÌÀ>Ê ÞÊ >Ê v>ÃiÊ «ÕiÃÌ>Ê >Ê >Ê «À`ÕViÊ V`ViÃÊ ?ÃÊ ÕÛÃ>ÃÊ µÕiÊ iÊ «Ài`Ê­>ÃÌiÀ>Ì ]Ê£ÇÈÆÊ,«iiÜÃÊ 30x103 Índice de Oscilación del Sur 20x103 10x103 0 800x103 2 10 100 Anual 600x103 3 400x10 200x103 Densidad espectral 0 2 10 100 100x103 75x103 50x103 25x103 0 Mayo-Junio 2 10 100 200x103 Julio-Agosto 150x103 100x103 50x103 0 200x103 2 10 100 Setiembre-Octubre 150x103 3 100x10 50x103 0 2 10 100 Período (años) }ÕÀ>ÊΰÊiÃ`>`iÃÊiëiVÌÀ>iÃÊ`iÊ>ÃÊÃiÀiÃÊ`iÊ"-ÊÞÊ>Ê«ÀiV«Ì>VÊ>Õ>ÊÞÊLiÃÕ>° Inter Sedes. Vol. IX. (16-2008) 23-34. ISSN: 1409-4746 Fluctuaciones bimensuales y decadales en la precipitación de San José, Costa Rica iÊ V>`>Ê Õ>Ê `iÊ >ÃÊ ÃiÀiÃ°Ê Ê iÊ >?ÃÃÊ iëiVÌÀ>Ê >ÃÊ `iÃ`>`iÃÊ ?ÃÊ >Ì>ÃÊ VÕÀÀiÊiÌÀiÊÃÊ>ÃÊÎ{ÊÞÊÈÇÊ«>À>Ê>ÃÊÃiÀiÃÊ `iÊ>LÃÊ«iÀ`Ã]ÊÊÃi>Ê>ÃÊÃiÀiÃÊLiÃÕ>iÃÊ`iÊ>ÞÕÊÞÊ>ÃÊ`iÊÃi«ÌiLÀi VÌÕLÀi]Ê>ÃÊVÊ>ÊÃiÀiÊ>Õ>]ÊiÌÀ>ÃÊ µÕiÊ iÃÃÊ «VÃÊ iÃÌ?Ê V>ÃÊ >ÕÃiÌiÃÊ `iÊ >ÃÊ ÃiÀiÃÊLiÃÕ>iÃÊ`iÊÕ>}ÃÌ°Ê ->ÀiÌi]Ê ÃÊ ?ÝÃÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊiÌÀiÊÎ{Ê>ÃÊiÃÌ?Ê«ÀiÃiÌiÃÊiÊ >ÊÃiÀiÊ`iÊ>ÞÕ]Ê«iÀÊV>ÃÊ>ÕÃiÌiÃÊ `iÊ>ÃÊÃiÀiÃÊ`iÊÃi«ÌiLÀiVÌÕLÀi]Ê`>`>Ê >Ê >ÀV>`>Ê >ÃV>VÊ VÊ iÊ "-°Ê ÃÊ À>â>LiÊ>ÃÕÀʵÕiÊ>ÃÊÃiÀiÃÊÕiÃÌÀ>Ê >}ÕÃÊ iiiÌÃÊ `iÌvV>LiÃÊ iÊ ÃÊ ÌÌ>iÃÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ µÕiÊ ÃiÊ >ÃV>Ê VÊÃÊV>LÃÊ`iÌvV>`ÃÊVÊ>ÊvÕiÀÌiÊ Ãi>Ê `iÊ "-Ê ­7>ÞiÊ et al, 1996; /ÀiLiÀÌ ]Ê £äÆÊ vi`Ê ÞÊ v>À]Ê £ÆÊ >Ê ÞÊ ÌÀÃ]Ê ÓäääÆÊ 7>ÞiÊ ÞÊ ÌÀÃ]Ê Óäää®Ê­v}ÕÀ>Êή° ->ÀiÌi]Ê Ì>ÌÊ >ÃÊ `iÃ`>`iÃÊ iëiVÌÀ>iÃ]Ê VÊ >Ê Ài>VÊ VÊ >Ê vÕiV>Ê ?Ý>Ê VÊ iÊ iÛiÌÊ "-Ê iÊ>ÃÊÃiÀiÃÊ>Õ>iÃÊÞÊÃÊ«iÀ`ÃÊLiÃÕ>iÃÊ`iÊ>ÞÕÊ­ÞÊiÊÕV ÊiÀÊ }À>`ÊÕ>}ÃÌ®ÊÕiÃÌÀ>Ê?ÝÃÊiÊ ÃÊ«iÀ`ÃÊViÀV>ÃÊ>ÊÃÊ£xÊ>ÃÆÊiÌÀ>ÃʵÕiÊ>ÃÊÃiÀiÊ>Õ>ÊÞÊiÊ>ÊLiÃÕ>Ê `iÊ>ÞÕÊÃiÊÛÕiÛiÊ>ÊÌiiÀÊÕÊVÀiiÌÊ>Ê}Õ>ʵÕiÊiÊ`iÊÃi«ÌiLÀiVÌÕLÀiÊiÊÃÊ«iÀ`ÃÊiÌÀiÊÃÊÎäÊÞÊ{äÊ>ð 6. Detección de cambios decadales Ê ÛÃÌ>Ê µÕiÊ iÊ Ài}ÃÌÀÊ ÃÌÀVÊ `iÊ ->Ê ÃjÊ iÃÊ Ì>Ê iÝÌiÃÊ «iÀÌiÊ >«V>ÀÊ Õ>Ê «ÀÕiL>Ê Ê «>À>jÌÀV>Ê >Ê 7 ÌiÞÊ «>À>Ê `iÌiVÌ>ÀÊ `viÀiV>ÃÊ iÃÌ>`ÃÌV>ÃÊ Ã}vV>ÌÛ>ÃÊ iÌÀiÊ >ÃÊ ÃiVViÃÊ `iÊ >ÃÊ ÃiÀiÃÊ ÌiÀ>Õ>iÃ]Ê i«i?`ÃiÊ >«ÃÃÊ `iÊ `iâÊ >Ã°Ê -iÊ iÃV}Ê iÃÌiÊ «iÀ`Ê «ÀÊ ÃiÀÊ ?ÃÊ >À}Ê µÕiÊ >Ê vÀiVÕiV>Ê `iÊ >ÃÊ V>À>VÌiÀÃÌV>ÃÊ `iÊ >Ê ÃV>VÊVÊiÊiÛiÌÊiÊvÀ>Ê`Û`Õ>Ê 29 `iÊ "-]ÊiÊVÕ>ÊiÃÊ`i>Ê«>À>Ê`iÌiVÌ>ÀÊ V>LÃÊV?ÌVÃÊÌ>iÃÊVÊÃÊLÃiÀÛ>`ÃÊ iÊ iÊ "Vj>Ê Ì?ÌVÊ /À«V>Ê ÀÌiÊ­>ÊÞÊÌÀÃ]ÊÓäääÆÊiÀ}Ê ÞÊÌÀÃ]ÊÓä䣮° -iÊ >ÃÕÊ µÕiÊ >ÃÊ LÃiÀÛ>ViÃÊ iÊ `jV>`>ÃÊ «ÀÝ>ÃÊ Ê ÃÊ Ã}vV>ÌÛ>iÌiÊ`viÀiÌiÃÊ`iÊ>Ê`jV>`>ÊiÊ>?ÃÃ°Ê *ÀÊÊÌ>Ì]Ê>Ê«ÀÕiL>ÊÃiÊÀi>âÊVÊÕÊ ÛiÊ `iÊ Vv>L`>`Ê `iÊ xÊ ¯Ê ÞÊ VÊ `ÃÊ V>Ã°Ê >Ê ÃiÀiÊ >Õ>Ê ÕiÃÌÀ>Ê `ÃÊ ÌiÀÀÕ«ViÃ]Ê Ê Ãi>Ê `ÃÊ V>LÃÊ iÊ iÊ «>ÌÀÊ`iÊ«ÀiV«Ì>V]ÊÕ>Ê>ÊViâÊ `iÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊ£ÇäÊÞÊ>ÊÌÀ>Ê>ÊVÊ`iÊ >Ê`jV>`>Ê`iÊ£nä°ÊÊ«Ài`Ê`iÊ«ÀiV«Ì>VÊ>Õ>ÊiÊ>ÃÊ`jV>`>ÃÊiÊiÃÌÕ`Ê iÃÊ ViÀV>Ê `iÊ ÓxäÊ Ê ?ÃÊ }À>`iÊ µÕiÊ >Ê `jV>`>Êi`>Ì>iÌiÊ>ÌiÀÀÊÊ«ÃÌiÀÀÊ­v}ÕÀ>Ê{®° >ÃÊÃiÀiÃÊÌiÀ>Õ>iÃÊÕiÃÌÀ>ÊV>LÃÊiÊiÊ«>ÌÀÊ`iÊ«ÀiV«Ì>VÊ`iÃ`iÊ ££ÓÊ >Ê ££ÇÊ ÞÊ iÊ £{{°Ê Ê «Ài`Ê `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ iÃÌ>V>Ê iÊ >Ê `jV>`>Ê >ÌiÀÀÊ >Ê ££ÓÊ iÃÊ `iÊ ÎääÊ Ê ?ÃÊ L>Ê µÕiÊ iÊ >Ê `jV>`>Ê Ã}ÕiÌiÊ `iÊ ££Ç]Ê iÌÀ>ÃÊ µÕiÊ iÊ >Ê `jV>`>Ê `iÊ ÃÊ >ÃÊ {ä]Ê>Êi`>`Ã]ÊiÃÊViÀV>Ê`iÊ£ÓxÊÊ?ÃÊ ÕÛÃʵÕiÊ>Ê`iÊ£xä° ÃÊ V>LÃÊ iÊ iÊ «>ÌÀÊ `iÊ ÕÛ>ÃÊ >Ê ViâÃÊ `iÊ >Ê `jV>`>Ê `iÊ £ÇäÊ ÃiÊ «ÀiÃiÌ>Ê Ì>LjÊ iÊ Õ>}ÃÌ]Ê iÊ >Ê `jV>`>Ê>ÌiÀÀÊÃiÊÕiÃÌÀ>ÊÕÊ«Ài`Ê ÃÕ«iÀÀÊ>ÊÃÊ£ääÊÊ?ÃÊ}À>`iʵÕiÊ>Ê «ÀiÀ>Ê `jV>`>°Ê 1>Ê V>LÊ Ê `iÃv>ÃiÊ iÊ >ÃÊ ÕÛ>ÃÊ Ã>ÀÊ ÃiÊ ÛÃÕ>â>Ê iÊ >ÃÊ ÃiÀiÃÊ `iÊ >ÞÕ]Ê «iÀÊ ÃÊ VÕ>`Ê ÃiÊÕÃ>ÊÕÊÛiÊ`iÊVv>â>Ê`iÊäʯ°ÊÊ V>LÊiÊiÊ«>ÌÀÊ`iÊ«ÀiV«Ì>VÊ?ÃÊ Ì>LiÊ ÃiÊ LÃiÀÛ>Ê iÊ >Ê ÃiÀiÊ `iÊ >Þ ÕÊiÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊ£ÓäÊÞÊÃiÊ`ÃÌ}ÕiÊ `iÊÃÊ>ÃÊ`iÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊ£ÎäÊ«ÀÊÃiÀÊ £ÎäÊ Ê ?ÃÊ ÕÛÃÊ µÕiÊ iÊ >Ê `jV>`>Ê `iÊ££ä°ÊÊÃi}Õ`ÊV>LÊiÊiÊ«>ÌÀÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ Ã}vV>ÌÛÊ Ãi«>À>Ê iÊ Inter Sedes. Vol. IX. (16-2008) 23-34. ISSN: 1409-4746 30 Marvin E. Quesada Quesada & Peter R. Waylen 3000 2500 2000 1500 1000 Precipitación total (mm) 1500 1000 Anual 1900 1920 1940 1960 1980 2000 1920 1940 1960 1980 2000 1920 1940 1960 1980 2000 1920 1940 1960 1980 2000 Mayo-Junio 500 0 1900 1500 1000 Julio-Agosto 500 0 1500 1000 1900 SetiembreOctubre 500 0 1900 Año }ÕÀ>Ê {°Ê -iÀiÃÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ >Õ>iÃÊ ÞÊ LiÃÕ>iÃÊ ­>ÃÊ i>ÃÊ `ÃVÌÕ>ÃÊ ÛiÀÌV>iÃÊ `V>Ê >Ê ÀiÕLV>VÊ `iÊ >Ê iÃÌ>VÊ V>Ì}V>]Ê iÌÀ>ÃÊ µÕiÊ ÃÊ ÃiVÌÀiÃÊ ÃLÀi>`ÃÊ `V>Ê V>LÃÊ iÊ iÊ «>ÌÀÊ`iÊÕÛ>î° «iÀ`Ê`ÕÀ>ÌiÊÃÊ>ÃÊ`iÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊ £Çä]Ê`iÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊ£näÊÞÊ>Ê`iÊ£ä°Ê ÕÀ>ÌiÊ iÊ «ÀiÀÊ «iÀ`Ê >LÃÊ Vj>ÃÊÃÌÀ>ÀÊ>>>ÃÊÃ>ÀiÃ]Ê «iÀÊ ÕLÊÕÊV>LÊÃ}vV>ÌÛÊ`iÊÕ>Ê>>>Êi}>ÌÛ>Ê>ÊÌÀ>Ê«ÃÌÛ>Ê>Êi`>`ÃÊ `iÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊ£nä° >ÃÊ iÃÌ>ViÃÊ iÌiÀ}V>ÃÊ VÊ >À}>ÃÊ ÃiÀiÃÊ `iÊ Ài}ÃÌÀÃÊ `iÊ ÕÛ>Ê À>iÌiÊ ÕiÃÌÀ>Ê V>LÃÊ >LÀÕ«ÌÃÊ VÊ ÀiÃÕÌ>`Ê `iÊ >ÃÊ ÀiÕLV>ViÃ°Ê >Ê iÃÌ>VÊ `iÊ ->Ê ÃjÊ >Ê Ã`Ê ÀiÕLV>`>Ê iÊ Û>À>ÃÊ «ÀÌÕ`>`iÃÊ `iÌÀÊ `iÊ >Ê VÕ`>`Ê µÕiÊ iÛ>Ê iÊ ÃÊ LÀiÊ ­ ÕV>VÊ *iÀÃ>]Ê vÀi`Ê À>]Ê ÓääÇ®°Ê-ÊiL>À}]ÊÃÊ>ÃÊiʵÕiÊvÕiÊ ÀiÕLV>`>Ê >Ê iÃÌ>VÊ V>Ì}V>Ê Ê VV`iÊ VÊ ÃÊ V>LÃÊ iÊ iÊ «>ÌÀÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ `iÊ Ì`Ê iÊ Ài}ÃÌÀÊ ÃÌÀVÊ`iÊ«ÀiV«Ì>VÊ­v}ÕÀ>Ê{®]ÊʵÕiÊ `V>Ê µÕiÊ `V ÃÊ `iÃv>ÃiÃÊ Ã}vV>ÌÛÃÊ iÊ iÊ Ài}ÃÌÀÊ `iÊ ÕÛ>Ê ÃiÊ `iLiÊ >Ê ÌÀ>ÃÊ Inter Sedes. Vol. IX. (16-2008) 23-34. ISSN: 1409-4746 V>ÕÃ>ÃÊ>i>ÃÊÞÊÊ>ÊV>LÃÊiÊÃÕÊÕLV>V°ÊiÌÀÊ`iÊiÃÌ>ÃÊV>ÕÃ>Ã]ÊÃiÊÌiiÊ>ÃÊ Û>À>ViÃÊ iÊ >ÃÊ ÃV>ViÃÊ Vi?V>ÃÊ iÊ>ÃÊ/-]ÊÌ>ÌÊ`iÊ*>VvVÊVÕ>ÌÀ>Ê VÊ`iÊÌ?ÌVÊ/À«V>Ê ÀÌi° }ÕÃÊ ViÌvVÃÊ VÊ vi`Ê ÞÊ v>ÀÊ ­£®Ê ÞÊ >Ê ÞÊ ÌÀÃÊ ­Óäää®]Ê VÃ`iÀ>Ê µÕiÊ >ÃÊ >>>ÃÊ `iÊ >ÃÊ Ìi«iÀ>ÌÕÀ>ÃÊ ÃÕ«iÀvV>iÃÊ `iÊ Vj>Ê Ì?ÌVÊ /À«V>Ê ÀÌiÊ ÞÊ iÊ *>VvVÊ VÕ>ÌÀ>ÊiÊ>Êâ>Ê`iÊ Êΰ{Ê­VL>VÊ `iÊ >ÃÊ â>ÃÊ Ê Ê ÎÊ ÞÊ {Ê ÕLV>`>ÃÊiÊiÊ"Vj>Ê*>VvV®ÊvÕÞiÊiÊ >Ê `ÃÌÀLÕVÊ ÌiÀ>Õ>Ê `iÊ >Ê «ÀiV«Ì>V°Ê *>À>Ê `iÌiÀ>ÀÊ Ì>Ê ÃÌÕ>V]Ê ÃiÊ «Ài`>Ê ÃÊ `>ÌÃÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ ÞÊ iÊ >Ê V>i`>ÀÊ VÊ >Ê `i>Ê `iÊ «À`ÕVÀÊ Õ>Ê >>>Ê >Õ>Ê `ÕÀ>ÌiÊ iÊ «iÀ`Ê `iÊ Ài}ÃÌÀÊ `ëLi°Ê 1>Ê vÀ>Ê `iÊ iÛÌ>ÀÊ iÊ iviVÌÊ `Û`Õ>Ê `iÊ `iÊ >Ê v>ÃiÊ V?`>Ê`iÊiÛiÌÊ "-ÊÞÊÃÕÊ«iÀ`V`>`Ê V>À>VÌiÀÃÌV>Ê`iÊÎÊ>ÊÇÊ>Ã]ÊÃiÊ«Ài`>Ê Fluctuaciones bimensuales y decadales en la precipitación de San José, Costa Rica V>`>ÊVVÊ>ÃÊVÊÕ>Ê`iÊ>ÃÊ>>>ÃÊ >Õ>iÃÊ­v}ÕÀ>Êx®° Êv>iÃÊ`iÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊÃÊ>ÃÊVVÕiÌ>ÊÃiÊ`>ÊÕÊV>iÌ>iÌÊiÊiÊVj>Ê*>VvVÊ­ÊVÕ>ÊiÃÌ>Ê>ÃV>`ÊVÊiÊ iÛiÌÊ`iÊÊ Ê`iÊ£xÇxn®°ÊÊVÃÊ `iÊ >Ê `jV>`>Ê `iÊ £Èä]Ê >ÃÊ /-Ê L>>Ê «ÀÊ `iL>Ê `iÊ «Ài`]Ê «À`ÕVj`ÃiÊ ÕÊ `iÃv>Ãi]Ê iÌÀ>ÃÊ µÕiÊ iÊ Ì?ÌVÊ /À«V>Ê ÀÌiÊiÃÌÕÛÊ?ÃÊV>iÌiÊ`iÊÊ À>°ÊÊÌ>Ì]ÊiÊ>Ê`jV>`>ÊÃ}ÕiÌiÊ `iÊ `iÃv>Ãi]Ê >LÃÊ Vj>ÃÊ ÃÌÀ>ÀÊ Õ>Ê>>>Ê«ÃÌÛ>°Ê "ÌÀÊ `iÃv>ÃiÊ Ã}vV>ÌÛÊ ÃiÊ `>Ê iÊ iÊ «iÀ`Ê`iÊÃÊ>ÃÊ`iÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊ£Çä]Ê >ÃÊ VÊ `iÊ >Ê `jV>`>Ê `iÊ £näÊ ÞÊ >Ê `iÊ £ä°Ê ÕÀ>ÌiÊ iÊ «ÀiÀÊ «iÀ`Ê >LÃÊ Vj>ÃÊ ÃÌÀ>ÀÊ >>>ÃÊ Ã>ÀiÃ]Ê «iÀÊ ÕLÊÕÊV>LÊÃ}vV>ÌÛÊ`iÊÕ>Ê 31 >>>Êi}>ÌÛ>Ê>ÊÌÀ>Ê«ÃÌÛ>Ê>Êi`>`ÃÊ`iÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊÃÊ>ÃÊÃiÌiÌ>° ÃÊ >?ÃÃÊ iÃÌ>`ÃÌVÃÊ iviVÌÕ>`ÃÊ `iÕiÃÌÀ>ʵÕiÊVÕ>`ÊÃiÊ`>ÊÕÊ`iÃv>ÃiÊ iÊ iÊ Ì?ÌVÊ /À«V>Ê ÀÌiÊ VÊ Ãi>iÃÊ `iÊ >>>ÃÊ i}>ÌÛ>Ã]Ê ÃiÊ `>Ê V`ViÃÊ «ÕiÃÌ>ÃÊ iÊ iÊ "Vj>Ê *>VvVÊ VÕ>ÌÀ>]Ê Ê Ãi>Ê ÃiÊ >viÃÌ>Ê >>>ÃÊ«ÃÌÛ>ðÊÊ>ÌiÀÀÊÌ>LjÊ >ÊÃ`Ê VÌ>`ÊiÊÌÀ>ÃÊÛiÃÌ}>ViÃÊViÌvV>ÃÊ ­6>À}>ÃÊ ÞÊ /ÀiÃ]Ê £{ÆÊ >}>>Ê y otros]Ê £ÆÊvi`ÊÞÊv>ÀÊ­£®]Ê>Êy otros]ÊÓäää]Ê7>ÞiÊÞÊ+ÕiÃ>`>]ÊÓääÓ®° Ê iV Ê `iÊ µÕiÊ iÊ >Ê ÛiÀÌiÌiÊ *>VvV>ÊÞÊiëiVvV>iÌiÊiÊ->ÊÃjÊÃiÊ >viÃÌiÊV`ViÃÊ?ÃÊÃiV>ÃʵÕiÊiÊ «Ài`]Ê«`À>Ê`>ÀÃiÊVÕ>`ÊiÊvÕÊ ÃÊ `iÊ ÀiÃÌiÊ ÃiÊ ÌiÃvV>Ê `ÕÀ>ÌiÊ >µÕiÃÊ«iÀ`ÃÊiÊÃÊVÕ>iÃÊiÊVj>Ê Anomalía de la Temperatura Superficial del Mar (ºC) Observado Norte Atlántico Observado Niño 3.4 5-año Promedio Norte Atlántico 5-año Promedio Niño 3.4 1.0 0.5 0.0 -0.5 Precipitación Anual como una Desviación Estandarizada -1.0 1950 1960 1970 1980 1950 1960 1970 Año 1980 1990 2000 1990 2000 2.0 1.0 0.0 -1.0 -2.0 Observado San José 5-año Promedio Periodos de cambio del regimen de precipitación }ÕÀ>Êx°Ê «>À>VÊ`iÊ>ÃÊ>>>ÃÊ`iÊ>ÃÊ/-ÊiÊÃÊVj>ÃÊ*>VvVÊVÕ>ÌÀ>ÊÞÊÌ?ÌVÊ/À«V>Ê ÀÌiÊÞÊ>Ê«ÀiV«Ì>VÊ>Õ>Ê`ÕÀ>ÌiÊiÊ«iÀ`Ê`iÊ£{Óäää°Ê­*>À>ÊiÊ"Vj>ÊÌ?ÌVÊ/À«V>Ê ÀÌiÊ ÃiÊÕÃÊ`>ÌÃÊ`iÊ/-® Inter Sedes. Vol. IX. (16-2008) 23-34. ISSN: 1409-4746 32 Ì?ÌVÊ /À«V>Ê ÀÌiÊ ÕiÃÌÀ>Ê /-Ê ?ÃÊL>>ÃʵÕiÊiÊ«Ài`]ÊiÌÀ>ÃʵÕiÊ iÊiÊVj>Ê*>VvVÊVÕ>ÌÀ>ÊÃiÊÀi}ÃÌÀ>Ê /-Ê ?ÃÊ >Ì>ÃÊ `iÊ Ê À>°Ê ÃÌÊ «>ÀiViÀ>Ê ÃiÀÊ VÀÀiVÌ]Ê iëiV>iÌiÊ ÃÊ ÃiÊ ÛÃÕ>â>Ê iÊ «iÀ`Ê `iÊ >Ê `jV>`>Ê `iÊ £näÊiÊVÃÊ`iÊ£äÊiÊ->ÊÃj° 1>Ê ÃÌÕ>VÊ VÌÀ>À>]Ê Ê Ãi>Ê `iÊ ÕV >Ê«ÀiV«Ì>VÊÃiÊ«`À>ÊiVÌÀ>ÀÊ iÊ iÃÌ>Ê VÕ`>`Ê VÕ>`Ê >ÃÊ Ìi«iÀ>ÌÕÀ>ÃÊ ÃÕ«iÀvV>iÃÊiÊ>LÃÊVj>ÃÊÕiÃÌÀiÊ Ìi«iÀ>ÌÕÀ>ÃÊ Ã>ÀiÃ]Ê Ê VÕ>Ê vÕiÊ ÕÞÊ VÃÃÌiÌiÊ>Êv>Ê`iÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊ£ÈäÊ ÞÊ iÊ Ì`>Ê >Ê `jV>`>Ê `iÊ £Çä°Ê Ê VÕ>Ê iÃÊ `V>ÌÛÊ`iÊ>ÊiÝÃÌiV>Ê`iÊÌiiViÝiÃÊiÌÀiÊ>ÃÊ«ÀiÃiÃÊ>ÊÛiÊ`iÊ>ÀʵÕiÊ ÃiÊÀi}ÃÌÀ>ÊiÊiÊVj>Ê*>VvVÊ­"-®]ÊiÊ Vj>ÊÌ?ÌVÊ/À«V>Ê ÀÌiÊÞÊ>Ê«ÀiV«Ì>VʵÕiÊÃiÊÀi}ÃÌÀ>ÊiÊ->ÊÃj° ÕÀ>ÌiÊ >Ê `jV>`>Ê `iÊ ÃÊ >ÃÊ VVÕiÌ>]Ê >ÃÊ LÃiÀÛ>ViÃÊ >Õ>iÃÊ `iÊ ÃÊ «ÀiÀÃÊ VVÊ >ÃÊ ÕiÃÌÀ>Ê Û>ÀiÃÊ ?ÃÊ >ÌÃÊ `iÊ Ê À>°Ê Ê LÃÌ>Ìi]Ê ÃiÊ `>Ê Û>ÀiÃÊ viÀÀiÃÊ >Ê «Ài`Ê `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ `ÕÀ>ÌiÊ ÃÊ >ÃÊ £xÇxn]Ê ÃÊ VÕ>iÃÊ «À`ÕiÀÊ >>>ÃÊ i}>ÌÛ>ÃÊ ÞÊ µÕiÊ `ivÌÛ>iÌiÊ iÃÌ?Ê >ÃV>`>ÃÊ VÊ >Ê v>ÃiÊ V?`>Ê `iÊ "-]Ê Ê VÕ>Ê iÝ«V>Ê iÃÌ>`ÃÌV>Ê ÞÊ ViÌvV>iÌiÊ iÊ `iÃv>ÃiÊ`iÊ>ÊÃiÀiÊ>ÊVÃÊ`iÊ>Ê`jV>`>Ê `iÊ£Çä° 7. Discusión y conclusiones >ÃÊ V>ÕÃ>ÃÊ `iÊ >ÃÊ vÕVÌÕ>ViÃÊ iÃÌ>V>iÃÊ iÌÀiÊ `jV>`>ÃÊ >Ê Ã`Ê >>â>`>Ã]Ê iVÌÀ?`ÃiÊ V`ViÃÊ VÊ >Ê Ài}Õ>ÀÊ vÕiV>Ê `iÊ «>ÌÀiÃÊ `iÊ VÀVÕ>VÊ >Ê ÛiÊ iÃÌ>V>Ê ÞÊ iiiÌÃÊ VÊ>ÃÊ`viÀiV>ÃÊiÊ>ÃÊÌi«iÀ>ÌÕÀ>ÃÊ ÃÕ«iÀvV>iÃÊ `iÊ >ÃÊ >}Õ>ÃÊ `iÊ ÃÊ Vj>ÃÊ Ì?ÌVÊ /À«V>Ê ÀÌiÊ ÞÊ *>VvVÊ VÕ>ÌÀ>°Ê Ê «iÃ>ÀÊ `iÊ µÕiÊ iÃÌ>Ê Ãi>Ê iÃÊ ÕÞÊ V>À>Ê >Ê ÛiÊ LiÃÕ>Ê ÞÊ >Õ>Ê iÊ >ÃÊÃiÀiÃÊ`iÊ«ÀiV«Ì>V]Ê>ÃÊvÕVÌÕ>VInter Sedes. Vol. IX. (16-2008) 23-34. ISSN: 1409-4746 Marvin E. Quesada Quesada & Peter R. Waylen iÃÊ >Ê >À}Ê «>âÊ ­VÊ vÀiVÕiV>Ê iÌÀiÊ £xÊÞÊ{äÊ>îʫ`À>ÊÃiÀÊÀiëÃ>LiÃÊ`iÊ >Êv>Ì>Ê`iÊVÃÃÌiV>ÊÞÊëiÊÀiëÕiÃÌ>Ê >Ê>Ê«ÀiV«Ì>VÊ>Õ>Ê >V>ÊiÊ "-Ê>Ê ÌÀ>ÛjÃÊ `iÊ Ì`Ê iÊ Ài}ÃÌÀÊ ÃÌÀV°Ê ÃÌÊ «`À>ÊVÀÀië`iÀÊ>ÊÃÊV>LÃÊ`iÊL>>Ê vÀiVÕiV>ÊiÊ>ÃÊÌi«iÀ>ÌÕÀ>ÃÊÃÕ«iÀvV>iÃÊiÊiÊVj>ÊÌ?ÌVÊ ÀÌi° ÃÊ`iÃv>ÃiÃʵÕiÊÃÊiÃÌ>`ÃÌV>iÌiÊ Ã}vV>ÌÛÃÊiÊ>ÃÊÃiÀiÃÊ`iÊ«ÀiV«Ì>VÊ Ê ÃiÊ `iLiÊ >Ê ÃÊ V>LÃÊ `iÊ ÕLV>VÊ `iÊ>ÊiÃÌ>V°ÊÃÊ?ÝÃÊ`iÊ«ÀiV«Ì>VÊÌiiÊÕ}>ÀÊVÕ>`ÊÃiÊ`iLÌ>ÊÃÊ ÛiÌÃÊÃÃÊ`iÊ ÀiÃÌiÊiÊVÕÀÃ>Ê VÊ ?ÃÊ ÌiÃ`>`Ê ÃÊ ÛiÌÃÊ "iÃÌiÃÊ µÕiÊ }ÀiÃ>Ê «ÀÊ >Ê VÃÌ>Ê «>VvV>Ê `iÊ ÃÌ>Ê,V>ÊÞÊVÊÀiÃÕÌ>`Ê>ÃÊ/-ÊÃÊ ?ÃÊL>>ÃʵÕiÊiÊ«Ài`ÊiÊiÊVj>Ê *>VvVÊVÕ>ÌÀ>ÊÞÊ?ÃÊ>Ì>ÃʵÕiÊiÊ«Ài`ÊiÊiÊÌ?ÌVÊ/À«V>Ê ÀÌi°Ê-Ê iL>À}]Ê VÊ >Ê iÝVi«VÊ `iÊ ÃÊ >ÃÊ `iÊ>Ê`jV>`>Ê`iÊ£xä]Ê>Ê`ÃÕVÊiÊ >ÃÊV>Ì`>`iÃÊ`iÊ«ÀiV«Ì>VÊ`>`>ÃÊ>ÃÊ vÕVÌÕ>ViÃÊ iÃÊ V>ÃÊ `i«i`iÌiÊ `iÊ >ÃÊ /-Ê iÊ ÃÊ `ÃÊ Vj>Ã]Ê ÃÌÕ>VÊ µÕiÊ Ì>LjÊ iÃÊ `iÌvV>`>Ê >Ê VÃÊ `iÊ >ÊiÃÌ>VÊÕÛÃ>]ÊÊVÕ>ÊÞ>Ê >L>ÊÃ`Ê «À«ÕiÃÌÊ «ÀÊ vi`Ê ÞÊ v>ÀÊ ­£®]Ê µÕiiÃÊÌ>LjÊÛÃÕ>â>ÀÊ>ÊViÝÊ VÊ iÊ "/ °Ê ÃÌiÊ iÃÊ ÕÊ v>VÌÀÊ `iÊ «iÃÊ µÕiÊ «>ÀiViÊ ÌiiÀÊ ViÀÌ>Ê Û>`iâÊ VÊ >Ê V>ÕÃ>Ê«ÌiV>Ê`iÊ>ÊÛ>À>L`>`ʵÕiÊÃiÊ iVÌÀÊ iÊ iÊ Ài}ÃÌÀÊ ÃÌÀVÊ `iÊ >Ê iÃÌ>VÊ`iÊ>ÊVÕ`>`Ê`iÊ->ÊÃj° >ÃÊ `viÀiV>ÃÊ iÃÌ>V>iÃÊ iÊ VÕÃÊ iÌÀiÊ `jV>`>ÃÊ «`À>Ê `iLiÀÃiÊ >Ê >Ì>ÃÊ ­L>>îʫÀiÃiÃÊ>ÌÃvjÀV>ÃÊVÊÀiëiVÌÊ>ÊÃÕÊ«Ài`ÊiÊiÊVj>ÊÌ?ÌVÊ ÀÌi]Ê Ê VÕ>Ê ÃiÊ >ÃV>Ê `ÀiVÌ>iÌiÊ VÊ vÕiÀÌiÃÊ ­`jLiÃ®Ê ÛiÌÃÊ ÃÃ]Ê ÃÊ VÕ>iÃÊivÀ>Ê­V>iÌ>®Ê>ÃÊ>}Õ>ÃÊ`iÊ>Ê ÃÕ«iÀvViÊ Vi?V>Ê µÕiÊ iÛiÌÕ>iÌiÊ vÕÀ>Ê ÃLÀiÊ ÛiÌÃÊ VÛiVÌÛÃÊ >ÊVÊ`iÊ>Êj«V>ÊÕÛÃ>° Fluctuaciones bimensuales y decadales en la precipitación de San José, Costa Rica 33 *ÀÊiÊVÌÀ>À]Ê>ÃÊ>Ì>ÃÊ­L>>îÊÌi«iÀ>ÌÕÀ>ÃÊÃÕ«iÀvV>iÃÊ«ÀÊ>ÀÀL>Ê­>L>®Ê `iÊ «Ài`Ê iÊ iÊ Vj>Ê *>VvVÊ ÃÊ ÕÊ `V>ÌÛÊ `iÊ >Ê «ÀiÃiV>Ê `iÊ >Ê v>ÃiÊ V?`>Ê­vÀ>®Ê`iÊ "-°Ê>Ê>Ê«ÀiÃiV>Ê `iÊ >Ê v>ÃiÊ V?`>Ê ÃiÊ `iLÌ>Ê ÃÊ ÛiÌÃÊ "iÃÌiÃÊVÕ>ÌÀ>iÃÊÞÊ`ÕÀ>ÌiÊ>Êv>ÃiÊvÀ>Ê ÃiÊ VÀiiÌ>Ê ÃÕÊ vÕ]Ê «À`ÕVi`Ê ÕÛ>ÃÊÃLÀiÊ->ÊÃj°Ê Ê ÃÌiÃÃ]Ê iÝÃÌiÊ Õ>Ê Ài>VÊ ÌÀÃiV>Ê iÌÀiÊ >ÃÊ >}Õ>ÃÊ Vi?V>ÃÊ `iÊ Ì?ÌVÊ /À«V>Ê ÀÌiÊ ÞÊ iÊ *>VvVÊ VÕ>ÌÀ>ÊÞÊ>ÃÊvÕVÌÕ>ViÃÊiÃÌ>V>iÃÊ >ÊÛiÊLiÃÕ>ÊÞÊ`iV>`>ÊiÊ>ÃÊ«ÀiV«Ì>ViÃÊ`iÊ>ÊVÕ`>`Ê`iÊ->ÊÃj° À>Ê ° ÓääÇ°Ê ÕV>VÊ «iÀÃ>Ê ÃLÀiÊ >ÃÊ ÕLV>ViÃÊ`iÊ>ÊÃÌ>VÊiÌiÀ}V>Ê`iÊ ->ÊÃj°ÊÃÌÌÕÌÊiÌiÀ}VÊ >V>Ê `iÊ ÃÌ>Ê,V>]Ê->ÊÃj° 8. Agradecimientos >ÃÌiÀ>Ì ]Ê -. £nn. >ÌiÊ >`Ê ÀVÕ>ÌÊ Ê Ì iÊ/À«VðÊ,i`i]ÊÀ`ÀiV Ì. ÃÊ>ÕÌÀiÃÊ`iÊiÃÌ>ÊÛiÃÌ}>VÊ>}À>`iViÊÌ`>Ê>ÊV>LÀ>VÊLÀ`>`>Ê«ÀÊ iÊ ÃÌÌÕÌÊ iÌiÀ}VÊ >V>Ê `iÊ ÃÌ>Ê ,V>Ê >Ê «iÀÌÀÊ «ÀÊ i`Ê `iÊ ÕÊ VÌÀ>ÌÊ «ÀÊ iÃVÀÌÊ ÕÌâ>ÀÊ «>ÀÌiÊ `iÊ ÃÊ Ài}ÃÌÀÃÊ `iÊ «ÀiV«Ì>VÊ `iÊ >Ê iÃÌ>VÊ V>Ì}V>Ê`iÊ->ÊÃjÊ«>À>ÊÃÕÊiÃÌÕ`°Ê ->ÀiÌi]ÊÃiÊ>}À>`iViÊ>ÊvÕV>ÀÊ `iÊ `V Ê ÃÌÌÕÌ]Ê ÃiÀÊ vÀi`Ê À>V]Ê «ÀÊ>ÊvÀ>VÊ>ViÀV>Ê`iÊÃÊV>LÃÊ `iÊÀiÕLV>VÊ`iÊ>ÊiÃÌ>VÊiÊiÊÌÀ>ÃVÕÀÃÊ`iÊÌ`>ÊÃÕÊiÝÃÌiV>° 9. Referencias >`ÀÊÞÊÌÀðÊÓääÈ°ÊÌë iÀVÊvÀV}ÊÊÌ iÊ >ÃÌiÀÊ/À«V>Ê*>VvV\ÊÊÀiÛiÜ°Ê*À}ÀiÃÃÊ Ê"Vi>}À>« Þ°ÊȰʣ䣣{Ó° G>]Ê Ê et al]Ê Óäää°Ê ÌiÀ>Õ>Ê 6>À>LÌÞÊ vÊ >ÀLLi>Ê À>v>]Ê -"Ê >`Ê Ì iÊ Ì>ÌVÊ "Vi>°Ê\ÊÕÀ>ÊvÊ >Ìi]Ê£Î]ÊÓÇΣ£° >ÃÌiÀ>Ì ]Ê -°Ê £ÈÇ. ,>v>Ê ÃÌÀLÕÌÊ >`Ê ,i}iÊ Ê iÌÀ>Ê iÀV>°Ê \Ê ÀV ÛÊ vÕÀÊ iÌiÀ}i]Ê i« ÞÃ]Ê Õ`Ê V>Ì}i]Ê-iÀiÊ°]Ê£x]ÊÓä£Ó{£° >ÃÌiÀ>Ì ]Ê -.Ê £ÇÈ°Ê 6>À>ÌÃÊ Ê Ü>ÌÌÕ`iÊ ÀVÕ>ÌÊ >`Ê ÝÌÀiiÊ ÛiÌÃÊ Ê Ì iÊ /À«V>ÊiÀV>ðÊÕÀ>ÊvÊÌë iÀVÊ -ViViÃ]ÊÓx]ÊÓÓÓÓÓÓΣ° iÀ}]Ê °*. et al°Óää£°Ê /À«V>Ê "À}ÃÊ vÀÊ ,iViÌÊ ÀÌ Ê Ì>ÌVÊ >ÌiÊ >}i°Ê -ViVi]ÊÓÓ]ÊäÓ° !]Ê et al £°Ê / iÊ `ÃÕiÀÊ ÀÕ} ÌÊ ÛiÀÊ iÝVÊ >`Ê iÌÀ>Ê iÀV>°Ê ÕÀ>Ê vÊ >Ìi]Ê£Ó]Ê£xÇÇ£xnn° -//1/"Ê /","$ "Ê " °Ê £nn°Ê Ê `iÊ iÌi>À]Ê £nnn£nn°Ê >Ì>ÃÌÀÊ `iÊ >ÃÊ -iÀiÃÊ `iÊ *ÀiV«Ì>ViÃÊ i``>ÃÊ iÊ ÃÌ>Ê ,V>°Ê °Ê ->Ê Ãj]Ê ÃÌ>Ê,V>° ,}iÀÃ°Ê ° ° £nn°Ê *ÀiV«Ì>ÌÊ 6>À>LÌÞÊ ÛiÀÊ Ì iÊ >ÀLLi>Ê >`Ê /À«V>Ê iÀV>ÃÊ ÃÃV>Ìi`Ê ÜÌ Ê Ì iÊ -ÕÌ iÀÊ "ÃV>Ì°Ê ÕÀ>ÊvÊ >Ìi]Ê£]Ê£ÇÓ£nÓ° ÀÕÌV iÀ]Ê°°Ê£Çx°ÊÊ ÌiÊvÊÌ iÊ*ÃÃLiÊÃÕÃiÊ vÊÌ iÊ}ÀÛ-ÀÛÊ/iÃÌ°ÊÕÀ>ÊvÊ ««i`ÊiÌiÀ}Þ]Ê£{]Ê£Èää£Èäΰ R«iiÜÃ]Ê °°]Ê >«iÀÌ]Ê °-°Ê £nÇ°Ê L>Ê >`Ê ,i}>Ê *ÀiV«Ì>ÌÊ *>ÌÌiÀÃÊ ÃÃV>Ìi`Ê ÜÌ Ê Ì iÊ Ê M-ÕÌ iÀÊ "ÃV>Ì°Ê Ì ÞÊ7i>Ì iÀÊ,iÛiÜ]Ê££x]Ê£ÈäÈ£ÈÓÈ° vi`]Ê °°]Ê v>ÀÊ °°Ê £°/ iÊ i«i`iViÊ vÊ >ÀLLi>ÊÀ>v>ÊÊÌ iÊÌiÀ>VÌÊvÊ Ì iÊ /À«V>Ê Ì>ÌVÊ >`Ê *>VvVÊ "Vi>Ã°Ê ÕÀ>ÊvÊ >Ìi]Ê£Ó]ÊÓäÎÊÓ£äΰ /ÀiLiÀÌ ]Ê °Ê °]Ê £ä°Ê ,iViÌÊ "LÃiÀÛi`Ê ÌiÀ`iV>`>Ê >ÌiÊ >}iÃÊ Ê Ì iÊ ÀÌ iÀÊië iÀi°ÊÕiÌÊvÊiÀV>Ê iÌiÀ}V>Ê-ViÌÞ]ÊÇ£]Ênnΰ Inter Sedes. Vol. IX. (16-2008) 23-34. ISSN: 1409-4746 34 Marvin E. Quesada Quesada & Peter R. Waylen 6>À}>ÃÊ °Ê °]Ê /iÃ]Ê 6°Ê £{°Ê >}iÃÊ Ê Ì iÊ iiÀ>Ê ÀVÕ>ÌÊ >`Ê ÌÃÊ vÕiViÊ Ê *ÀiV«Ì>ÌÊ /Ài`ÃÊ Ê iÌÀ>Ê iÀV>]Ê ÃÌ>Ê,V>°Ê >Û]ÊÓÎ]ÊnÇä° 7>Þi]Ê *° et al.]Ê £È°Ê ÌiÀ>Õ>Ê 6>À>LÌÞÊ vÊ Ì ÞÊ *ÀiV«Ì>ÌÊ Ê ÃÌ>Ê ,V>°Ê ÕÀ>ÊvÊ >Ìi]Ê]ÊÓÈäÈÓȣΰ 7>Þi]Ê *]Ê et al. £{°Ê / iÊ vviVÌÃÊ vÊ Ê -ÕÌ iÀÊ "ÃV>ÌÊ Ê *ÀiV«Ì>ÌÊ Ê ->Ê Ãj]Ê ÃÌ>Ê ,V>°Ê ÌiÀ>Ì>Ê ÕÀ>Ê vÊ >Ì}Þ]Ê£{]ÊxxxÈn° 7>ÞiÊ *°]Ê et al. Óäää°Ê ÌiÀ>Õ>Ê >`Ê ÌiÀ `iV>`>Ê 6>À>LÌÞÊ vÊ -ÌÀi>vÜÊ vÀÊ Ì iÊ À}iÌiÊ `iÃ°Ê * ÞÃV>Ê i}À>« Þ]Ê Ó£]Ê {xÓ{Èx° Inter Sedes. Vol. IX. (16-2008) 23-34. ISSN: 1409-4746