O Cambio Climático 1. UN CAMBIO GLOBAL Na última década chegáronse as maiores temperaturas de todo un século. Os glaciares empezaron a desaparecer e a temperatura do mar tamén está subindo. Outra das consecuencias deste aumento da temperatura é que algunhas aves migraban para pasar o inverno en zonas máis cálidas, e xa deixaron de facelo. 1.1. NACIà NS UNIDAS FRONTE O CAMBIO CLIMÔTICO Na década de 1980, algúns cientÃ−ficos comezaron a prestar atención ó aumento da temperatura da superficie terrestre, probablemente causado pola actividade humana. A ONU creou en 1988 o IPCC (Grupo Intergubernamental de Expertos sobre o Cambio Climático). O IPCC prognostica un incremento das temperaturas. Este quecemento global implica: cambio climático, alteración do funcionamento dos ecosistemas, grandes transformacións no uso do solo e perda da biodiversidade. O tratamento do cambio global pode que esixa bastantes sacrificios para a humanidade. 1.2. EVIDENCIAS DO CAMBIO CLIMÔTICO: • Retroceso dos glaciares: afecta tamén á banquisa, unha capa xeada que cobre o océano nas zonas polares. • Incremento do nivel do mar: é o resultado de boa parte do xeo continental e da dilatación térmica da auga do océano. • Incremento da temperatura media global. • Os fenómenos metereolóxicos extremos son máis frecuentes: perÃ−odos de seca, inundacións, ondas de calor ou ciclóns. (Huracán Mitch, seÃ−smo en HaitÃ−, sequÃ−a de Francia no 2003, etc.) • Moitos organismos vivos están modificando os seus comportamentos e distribución. 2. DE QUà DEPENDE A TEMPERATURA DA TERRA? O factor máis influÃ−nte no clima global da Terra é a súa temperatura media, que depende de dous factores: • A distancia do sol. • A presenza da atmosfera. 2.1. A COMPOSICIà N ATMOSFà RICA O 99% do aire está constituÃ−do por nitróxeno e osÃ−xeno, o 1% restante está composto maioritariamente de argon. O dióxido de carbono apenas representa o 0,036%, pero o seu papel é fundamental. 2.2. UN INVERNADOIRO NATURAL 1 Grazas a atmosfera, a temperatura do noso planeta alcanza os 15ºC, isto coñécese como efecto invernadero natural. Deixa pasar a radiación solar pero dificulta a perda de calor, incrementando asÃ− a temperatura do aire que nos rodea. 2.3. GASES DE EFECTO INVERNADOIRO • O vapor de auga. • O dióxido de carbono. • O metano. 2.4. COMO FUNCIONA O EFECTO INVERNADOIRO • 30% da radiación solar é reflectido pola amosfera ou pola superficie terrestre e devolta ao espazo exterior sen que o noso planea se quente neste proceso. • 19% é absorbido polas nubes e outros componentes atmosféricos. • 51% restante é absorbido pola superficie terrestre que incrementa asÃ− a súa temperatura. A superficie terrestre “devolve” a enerxÃ−a que absorbeu en forma de radiación infravermella, que é absorbida polos gases de efecto invernadoiro, que quentan o aire e dificultan a emisión de calor ao exterior. Existe un equilibrio entre a enerxÃ−a solar que chega a Terra e a enerxÃ−a térmica emitida cara ao exterior. Se non fose asÃ−, a temperatura do noso planeta non deixarÃ−a de aumentar. 3. OS CLIMAS DO PASADO Ao longo da historia da Terra o clima cambiou moitas veces e fÃ−xoo de maneira global afectando a todo o planeta. 3.1. CAMBIOS NO NIVEL DO MAR • Cambios no ciclo da auga: a retirada de auga do mar e a súa acumulación nos continentes en forma de xeo supón un descenso do nivel do mar. • Dilatación térmica da auga: nos perÃ−odos cálidos o nivel o nivel do mar sobe, non só porque se funde o xeo acumulado, senón porque ao atoparse a auga oceánica a maior temperatura, dilátase. 3.2. COMO INVESTIGAR OS CLIMAS DO PASADO Os cientÃ−ficos buscan rexistros ou pegadas de diversa natureza que proporcionen información sobre os organismos que existÃ−an, a composición do aire ou os procesos xeolóxicos que actuaban. Ejemplos de rexistros: • Burbullas de aire atrapadas no xeo. • Restos fósiles. 4. POR QUà CAMBIA O CLIMA? 2 4.1. CAUSAS EXTERNAS OU ASTRONà MICAS Son causa alleas ao sistema climático interno da Terra e modifican a radiación solar recibida afectando ao clima do planeta. • Cambios na actividade solar: afectan á propia fonte de enerxÃ−a e as súas consecuencias alcanzan á Terra. • Cambios na órbita terrestre: a órbita descrita pola Terra cambia gradualmente dunha forma case circular a outra máis elÃ−ptica e modifica a radiación solar que chega á Terra. • Impactos de meteoritos: ao colisionar coa Terra pulverÃ−zanse, e orixinan nubes de po en suspensión. Se a nube é grande pode impedir que a radiación solar alcance o solo. 4.2. CAUSAS INTERNAS As causas internas determinan que se fai ca radiación solar recibida, é dicir, en que proporción é reflectida, en que medida é absorbida polos gases de efecto invernadoiro ou como se distribúe polo planeta. • Cambios no albedo: radiación solar reflectida pola atmosfera ou pola superficie terrestre que é “devolta” ao exterior sen quentar o planeta. • Cambios na composición atmoférica. • Cambios nas correntes mariñas: contribúen a reducir as diferentas de temperatura entre as zonas cercanas ao ecuador e as cercanas aos polos. A circulación termohalina é unha corrente oceánica causada por diferenzas de temperatura e densidade das augas. Conecta todos os océanos e constitúe unha gran fita transportadora de calor. 5. CAUSAS DOS GASES DE EFECTO INVERNADOIRO A maiorÃ−a dos gases de efecto invernadoiro orixÃ−nanse de forma natural e a súa presenza é moi anterior a existencia da especie humana. A partir da revolución industrial, a concentración destes gases non deixou de aumentar. As actividades que xeran maior incremento de gases de efecto invernadoiro son: • A queima de combustibles fósiles (petróleo, gas e carbón). • A deforestación. • Certas actividades agrÃ−colas e gandeiras. O resto do efecto invernadoiro débese a gases como o ozono, o óxido nitroso, os clorofluorocarburos ou CFC. O vapor de auga é o gas que más inflúe no efecto invernadoiro natural. O principal causante do quecemento global é o incremento dos gases xerados pola actividade humana (gases de orixe antropoxénica). 3 O gas que máis impulso lle deu ao quecemento global do último século é o dióxido de carbono. 6. à NDE NOS LEVA O CAMBIO CLIMÔTICO O sistema climático é complexo e non resulta fácil determinar que vai acontecer. Para facer proxecións ou prognósticos, os cientÃ−ficos utilizan modelos. Un modelo é unha representación simplificada da realidade. Os modelos climáticos son programas informáticos nos que os cienÃ−ficos introducen as principias variables que interveñen no clima, isto serve para predecir que ocorrerá. 6.1. QUE PREVà N OS MODELOS CLIMÔTICOS? • A temperatura media global da Terra incrementarase. • O nivel do mar ao final do século estará entre 20 e 80 cm por riba do actual. Moitas zonas costeiras quedarán inundadas. • Os fenómenos meteorolóxicos extremos acentuaranse. • Efectos ambientais. • Efectos na saúde, especialmente en paÃ−ses non desenvolvidos. 6.2. UN IMPACTO BRUTAL Os impactos producidos polo cambio climático afectarán de forma distinta a diferentes lugares debido a que non todos os zonas son igualmente vulnerables a un determinado cambio, nin en todos os lugares os cambios serán da mesma magnitude. 7. QUà PODEMOS FACER? Os cientÃ−ficos do IPCC formularon as seguintes propostas: • A necesidade de adoptar medidas canto antes para atallar o cambio climático, estas medidas deben reducir a emisión de gases de efecto invernadoiro e axudar a retirar parte do emitido. • O sistema climático presenta inercias, é dicir, pasa certo tempo desde que cambia algunha das variables que interveñen ata que se ven as consecuencias. • O cambio climático afecta a todo o planeta e todo debemos intervir, especialmente os paÃ−ses desenvolvidos, pois teñen maior responsabilidad ao ser eles os que máis gases xeran e os que están en mellores condicións cientÃ−ficas, técnicas e económicas para intervir. 7.1. MEDIDAS PARA ATALLAR O CAMBIO CLIMÔTICO En 1997 os paÃ−ses industrializados reunÃ−ronse na cidade xaponesa de Quioto e asinaron un acordo, o Protocolo de Quioto, que entrou en vigor en 2005. Conforme con este acordo, a Unión Eurpea puxo en marcha medidas que implican: • Incrementar o uso de enerxÃ−as renovables. • Mellorar a eficiencia dos automóbiles para que reduzan o seu consumo de combustible e as súas emisións á atmosfera. • Mellorar a eficiencia enerxética dos electrodomésticos. • Fomentar a eficiencia enerxética en edificios. • Impulsar a investigación cientÃ−fica e o desenvolvemento tecolóxico. 4 • Protexer e mellorar os sumidoiros naturais. Os sumidoiros son lugares, procesos ou mecanismos que retiran da atmosfera un gas de efecto invernadoiro. • Investigar e experimentar tecnoloxÃ−as que actúen como sumidoiros artifciais de dióxido de carbono. 7.2. QUE PODES FACER TI? • Recicla vidro, papel, cartón, latas e envases. • Compra produtos que utilicen pouco envase. • Usa bolsas reciclables cando vaias facer a compra. • Camiña ou monta en bici cando se trate de poucos quilómetros. • Se tes que ir máis lonxe, emprega o transporte público. • Apaga a luz cando non che faga falta e emprega lámpadas de baixo consumo. • Non deixes a televisión, o ordenador ou o equipo de música en espera. • Baixa a temperatura da calefacción en inverno. Non poñas en verán a refrixeración por baixo de 24ºC. 5